Náttúrufræðingurinn - 1970, Blaðsíða 8

102
NÁTTÚRUFRÆÐINGURINN
2. mynd. Þverskurður af Sæfjalli frá suðaustri til norðvesturs.
þar sem sjávareyðingin stóð um langan tíma, myndaði standbergin
og sjávarhellana djúpu, sem áður var um rætt. En einnig sést mikið
ris í Úteyjum og í Norðurklettum eins og Hánni.
Jarðlagaröðin í Suðurfellunum er eins og lýst er í greininni
1948. Sæfjall er gert úr kjarna, myndun A, úr vestur- til norðvestur-
hallandi sprengigoslögum, halli um 20° (í greininni hefur misprent-
azt að hallinn sé austur til norðausturs og ætti villan að vera ljós
af myndinni, sem fylgir). En þynnra goslag, myndun B, leggst utan
um þennan kjarna (2. mynd). Eins er lagaskipun í Kervíkurfjalli,
Litlhöfða og undir Stórhöfðahrauninu. Myndun A tel ég nú
hluta úr gígvegg með miðju í Stakkarbót. Myndun B er nokkuð
jafnþykk fínlagskipt kápa utan um A og leggst meðal annars inn-
an á mjög brattan innvegg gíggarðsins A. Mældur halli lagsins
þarna austan í Sæfjalli er um 40°, en austan í Kervíkurfjalli nær
það ekki minni halla.
í fyrsta lagi verð^ ég að telja, að B komi ekki löngu á eftir A, og í
öðru lagi, að báðar þessar myndanir séu til orðnar og harðnaðar
undir sjó. Laus gosöskulög, eins og B er í upphafi, sitja ekki um
kyrrt í 40° halla unz þau hafa náð þeirri hörku, sem B-lögin hafa,
né sitja slík lög í kryppu yfir brúnina á A í toppi Sæfjalls í meir
en 6000 ár, ef þau mynduðust og voru allan tímann ofansjávar.
Vindur og regn eyðir svona lögum ofansjávar á fáum árum, löngu
áður en þau ná að harðna. Hefur slík eyðing goskeilanna í Surts-
ey verið mjög greinileg og mikilvirk. Aðeins með því að liggja
í sjó, og það alldjúpt ]>ar sem öldugangs gætir lítt, geta þau náð
að sitja ótrufluð í 40° halla eða á kryppum og harðna í berg.
í öðru lagi eru steinar og jafnvel stórbjörg innan um fín gosösku-
lög bæði í A og B. Falli slíkir steinar í lofti niður á fín-lagskipta