Náttúrufræðingurinn - 1975, Blaðsíða 49

NÁTTÚRUFRÆÐINGURINN
173
frá 3000—600 f. Kr. og enda við upphaf járnaldar á Norðurlöndum.
Lurkalag, sem mun vera frá þessu tímabili, er í um 115 cm dýpt
í skurðbakka við vatnið. Vatnsbotninn er í svipaðri hæð þar sem
mest er af lurkunum. Hins vegar lækkar hann, eins og áður segir,
frá bakka að miðju og er sá hæðarmunur á annan rnetra. Lurkur
fannst einnig í 195 cm dýpt í skurðinum. Ekki var kannað hvort
þar er lurkalag.
Ýmsar tilgátur koma til greina til skýringar á útbreiðslu lurk-
anna, en einfaldast virðist að gera ráð fyrir, að lurkarnir hafi losnað
úr lurkalagi mýrarinnar er vatnið braut hakka, áður en það var
ræst frarn, og hafi síðan verið á reki þar til þeir strönduðu á grynn-
ingum. Þetta má m. a. ráða af því, að lurkarnir eru ekki þaktir
síðari setmyndun, sbr. myndir 1 og 2, sem voru teknar 1964, sex
árum eftir að hleypt var úr vatninu.
Lurkar þeir, sem liggja á yfirborði, fúna ört, og svæðið þar sem
mest var af lurkum hefur síðan gróið að mestu.
Jarðvegssnið
Mæld var rúmþyngd og glæðitap í sniði úr skurðbakka við vatn-
ið. Allar mælingar voru gerðar á 5 cm þykkum sneiðum. Niður-
stöður eru gefnar í línuriti í vinstri hluta 3. myndar, og á 4. mynd
má sjá hvernig skurðbakkinn lítur út. Athuganir vantar á efstu
20 cm sniðsins eða þar um bil, vegna þess að hakkinn liafði verið
lækkaður við jarðvinnslu. Þegar kemur niður undir vatnsyfirborð
í skurðinum verða rúmþyngdarmælingar stopidar vegna þess, hve
erfitt var að ná heillegum jarðvegstöppum.
Rúmþyngd er þyngd eins rúmsentimetra af þurrum jarðvegi í
grömmum, og glæðitap er hlutfallslegt þungatap við glæðingu sem
prósenta af þurrum jarðvegi. Þurrkað er við 105°C, en glætt við
500—550°C í einn klukkutíma. Til rúmþyngdarákvörðunar voru
notaðir 50 cm3. Tölur þær yfir skiptingu rúmmálseiningarinnar í
föst efni og holurými og föstu efnanna í lífræn efni og ösku, sem
færðar eru á línuritið hægra megin í 3. mynd, eru reiknaðar út frá
glæðitaps- og rúmþyngdarmælingunum. Er þá gert ráð fyrir að
efni, sem rjúka við glæðingu, séu einkum lífræn efni með eðlis-
þyngd 1,0, og að eðlisþyngd öskunnar sé 3,0. Lítils háttar skekkjur
í þessum forsendum munu ekki raska heildarmyndinni, enda hefur