Fréttablaðið - 16.05.2009, Qupperneq 28

28 16. maí 2009 LAUGARDAGUR
F
átt þótti meiri firra
en kúreki norður á
Fróni árið 1981 þegar
Hallbjörn Hjartarson
skaust fram á sjónar-
sviðið í kúrekaklæð-
um árið 1981 og gaf út sína fyrstu
kántrýplötu; Kántrý 1. „Menn
héldu að ég væri eitthvað klikk-
aður, sem ég kannski er,“ segir
Hallbjörn sjálfur þegar hann
rifjar þetta upp. En nú þegar
ferðamaður kemur til Skaga-
strandar stendur Kántrýbær þar
eins og musteri manns sem lét
drauma sína rætast. Í Útvarpi
Kántrýbæ hljómar svo rödd hans
þar sem hann kynnir kántrýslag-
arana sem þar eru spilaðir. Þetta
hefði jafnvel þótt ankannalegt
fyrir árið 1981 en Hallbjörn hefur
kennt þjóðinni að það getur verið
stutt í kúrekann þó það sé langt
til Nashville.
Ekki slegið nótu í fjögur ár
En nú situr Hallbjörn á friðarstóli
enda búinn að skila sínu, eins og
einn Skagstrendingur komst að
orði við blaðamann þegar hann
skrapp þangað norður. Dóttir hans
Svenný Helena og maður hennar
Gunnar Sveinn Halldórsson hafa
tekið við rekstri og umstangi við
veitingastaðinn Kántrýbæ en
Hallbjörn sér um útvarpið. Nótu
hefur hann hins vegar ekki sleg-
ið í fjögur ár. „Flygillinn er hérna
inn í stofu en ég finn bara ekki hjá
mér nokkra þörf til að setjast við
hann,“ segir Hallbjörn og bendir
inn í stofuna heima hjá sér þar
sem flygillinn er í horninu þakinn
myndarömmum. Á píanóstólnum
eru bækur og möppur og ljóst að
þar hefur enginn tyllt sér lengi.
„Síðast þegar ég spilaði eitthvað
var þegar hann Jón Ársæll kom
hingað og gerði þátt um mig. Þá
bað hann mig um að spila og ég
gerði það. Síðan hef ég bara ekki
fundið löngun eða þörf til að spila
eitt né neitt. Ég er líka þannig að
ef ég færi að spila kæmist allt á
fullt og lögin kæmu hvert af öðru
en þetta er bara orðið gott. Lögin
mín, sem eru orðin 136 talsins,
eða börnin mín eins og ég kalla
þau nú stundum, eru orðin vel
þroskuð og þau yngstu um ferm-
ingu svo ég uni sáttur við mitt.
Þau eru öll komin út á plötum og
ekkert geymt í handraðanum hjá
mér þannig að ég er búinn að hlúa
vel að öllum börnunum.“
Kúrekinn er ágætur líka
Hallbjörn hefur átt við þunglyndi
að etja alveg frá því hann lenti í
bílslysi árið 1985 en þá höfuð-
kúpubrotnaði hann og hlaut aðra
alvarlega áverka. „Ég gleymi því
aldrei þegar ég var fyrst lokaður
inni á geðdeild, þá hugsaði ég með
mér „héðan fer ég aldrei“. Það
var verulega erfitt. En núna held
ég þessu niðri með lyfjum, ég er í
rauninni gangandi apótek.“
En Hallbjörn á líka nokkuð
annað sem bítur á þunglyndið.
„Það er bara þannig að þegar
ég er kominn í gallann og búinn
að setja á mig hattinn og hansk-
ana þá er ég bara orðinn annar
maður. Ég get ekki útskýrt þetta
en þá er ekkert þunglyndi og ekki
neitt.“ Spurður hvort ekki sé þá
freistandi að vera meira og minna
í kúrekahlutverkinu svarar hann:
„Nei, ég kýs nú Hallbjörn frek-
ar með öllum þeim djöflum sem
hann hefur að draga. En kúrekinn
er ágætur líka.“ Stundum þegar
hann fær góða gesti til sín í
útvarpið fær Hallbjörn þó frí og
kúrekinn tekur yfir.
Hann segist handviss um að
líf sé eftir þetta eins og það voru
önnur áður en þetta hófst. Teng-
ingin við menningu kúrekanna
telur hann eiga sér rætur sem ná
lengra en þetta líf.
Þegar kúrekinn dettur af baki
Hallbjörn á fjölmarga aðdáend-
ur og velgjörðarmenn. Oftsinnis
hefur hann fengið staðfestingu á
því. Til dæmis þegar Kántrýbær
brann árið 1997. „Þá hélt ég að
þetta væri allt búið,“ segir hann.
„En svo lét fólk mig ekki í friði,
hafði samband og sagðist myndu
styðja mig til að koma Kántrýbæ
af stað aftur. Svo ég ákvað einn
daginn að athuga hversu djúpt
væri á meiningunni; var þetta bara
í nösunum á fólkinu eða var það
virkilega að meina þetta?“ Eins
og endurbyggður Kántrýbær er til
vitnis um var hugur bak við orðin
enda fjölmargir tilbúnir að leggja
sitt af mörkum svo kúrekinn kæm-
ist á bak aftur eftir að vera af baki
dottinn.
En hvaða lag þykir honum vænst
um af þeim sem hann hefur samið?
„Maður gerir nú ekki upp á milli
barna sinna. Ég veit vel hvaða lög
fólki finnst best. En mér þykir
ákaflega vænt um lagið Sannur
vinur.“ Hann segir það hafa
verið mikinn heiður þegar marg-
ir af þekktustu tónlistarmönnum
landsins gáfu út plötu þar sem þeir
sungu valin lög Hallbjarnar. En
það er þó nokkuð annað sem yljar
kúrekanum meira um hjartarætur.
„Fólk hefur haft samband við mig
og sagt að lögin mín hafi hjálpað
því á erfiðum stundum og veitt
því mikla gleði. Þetta er mér mjög
mikils virði.“
Kýs Hallbjörn með öllum þeim
djöflum sem hann dregur
Hann hefur samið 136 lög sem öll hafa verið gefin út. Nú hefur hann ekki slegið nótu í árabil. Hallbjörn Hjartarson sagði Jóni
Sigurði Eyjólfssyni frá sjálfum sér og kúrekanum sem gefur honum frí frá þunglyndinu sem tónskáldið glímir við.
HALLBJÖRN VIÐ FLYGILINN Á þennan flygil sló Hallbjörn síðasta tóninn fyrir fjórum árum. Mörg laganna 136 hafa orðið til við hann og mörg þeirra hafa hjálpað fólki við að
létta lundina en hún getur verið býsna þung hjá tónskáldinu sjálfu. FRÉTTABLAÐIÐ/JÓN SIGURÐUR
1975 Hallbjörn sendir frá sér sína
fyrstu plötu. Hún ber titilinn
„Hallbjörn syngur eigin lög“.
1981 Fyrsta kántrýplata hans „Kán-
trý 1“ kemur út en þær urðu
tíu talsins.
1984 Hallbjörn stendur fyrir fyrstu
Kántrýhátíðinni á Skaga-
strönd. Friðrik Þór Friðriksson
gerði kvikmynd um hana.
Um svipað leyti lokar Hallbjörn
verslun sinni og breytir henni í
Kántrýbæ.
1992 Hallbjörn stofnar Útvarp
Kántrýbæ sem rekið hefur
verið með hléum síðan.
Sama ár kemur „Kántrý 6“ út
en Hallbjörn tók hana upp
í Nashville í Bandaríkjunum
með þarlendum tónlistar-
mönnum.
1997 Kántrýbær brennur en er
endurbyggður og opnaður
aftur ári síðar.
2002 Gefinn er út hljómdiskurinn
„Kúrekinn“ þar sem þekktir
tónlistarmenn flytja úrval af
lögum hans.
AF FERLI HALLBJARNAR
Sálfræðingurinn og sjónvarpsmaður-
inn Jón Ársæll Þórðarson þekkti Hall-
björn lítillega þegar hann fór norður
með Steingrími Jóni Þórðarsyni til að
gera þátt um hann í röðinni um Sjálf-
stætt fólk. Kúrekinn atarna hafði mikil
áhrif á sálfræðinginn í þeirri dvöl.
„Ég minnist þessa íslenska kúreka
baksa til hrossa sinna í norðlenskri
stórhríð svo ekki sá út úr augum,“
rifjar Jón Ársæll upp. „Ég sá hann
líka velta sér á stofugólfinu heima
með köttinn í fanginu þar sem hann
táraðist yfir slæmsku heimsins. Þar
var ljóðið íslenskt, hreint og tært. Þar
var kominn hinn eini og sanni kúreki
norðursins.
Hann er líka réttnefndur konungur
sveitasöngvanna. Maðurinn sem
ruddi brautina og það á svo eftir-
minnilegan hátt að því verður aldrei
gleymt. Þegar ég horfi til baka man
ég að ég vissi ekki hvaðan á mig stóð
garrinn þegar Hallbjörn mætti eins og
fullskapaður til borgarinnar á sínum
tíma, alklæddur kúrekadressinu,
sveiflandi svipu, hljóðnema og hatti
og söng um mann og gresju, snöru
og háls og blámann sem býr með
okkur öllum.
Hallbjörn hefur allt til að bera:
Þunglyndið, tregann og stóra hjartað.
Jafnvel trúin er þarna einhvers staðar
innst inni og svo þessi rödd og þessi
taktur. Allt saman of gott til að vera
satt.
Og svo býr Hallbjörn Hjartarson yfir
hugsjónum. Hann sér langt, langt út
yfir drullupollinn sem okkur hinum
þykir svo vænt um að svamla í. Hann
á sér vængi sem lyfta honum hátt
yfir jökulklædda tinda upp í forsal
vindanna. Harpa hans býr yfir tóni
sem aldrei má þagna.“
➜ HARPA HANS BÝR YFIR TÓNI SEM ALDREI MÁ ÞAGNA
JÓN ÁRSÆLL ÞÓRÐARSON
Magnús B. Jónsson, sveitarstjóri Skaga-
strandar, segir framlag Hallbjarnar til
samfélagsins alveg ómetanlegt.
„Hann hefur alltaf smitað
þessum frumkvöðlaanda út
í samfélagið hérna,“ segir
Magnús. „Hann var ekki gamall
maður þegar hann setti ásamt
góðu fólki upp kvikmyndasýningar
hér í bænum og þá var reyndar Skaga-
strandarbíó sjálfstæð rekstrareining sem
hann bar að einhverju leyti. Hann var
verslunarmaður hér og var þá ófeiminn
við að brydda upp á nýjungum.
Orðið „nýlenduvöruverslun“ var fyrst
ritað á húsið þar sem hann rak sína
verslun. Hann hefur einnig tekið
þátt í leiksýningum hér og óþarft
er að rifja upp feril hans sem kántrýtónlistar-
manns en þar markaðssetti hann sig á bás
sem enginn hafði verið á áður.“
Magnús lýsir Hallbirni sem góðhjörtuðum
manni. En hann á einnig erfitt með að sitja
á strák sínum þegar honum mislíkar, segir
sveitarstjórinn. „Hann hefur stunduð verið
óvæginn við þetta samfélag sem hefur ekki
alltaf skilið hann. Þannig að hann hefur oft
sagt samfélaginu og sveitarstjórnendum til
syndanna og það er bara allt í lagi. En þegar
hann minnist hins fornkveðna að enginn sé
spámaður í sínu föðurlandi og telur það eiga
við í sínu tilfelli hef ég bent honum á að hér
syngur fólk lög og ljóð eftir hann hvenær
sem það kemur saman og ef það er ekki að
vera spámaður þá er spámaður líklega ekki
til.“
SPÁMAÐUR JAFNVEL Í EIGIN FÖÐURLANDI
MAGNÚS B. JÓNSSON