Fréttablaðið - 16.05.2009, Qupperneq 58

MENNING 6
ÍSLAND :: KVIKMYNDIR
ICELAND :: FILM
Berlín – Kaupmannahöfn – Reykjavík
Berlin – Copenhagen – Reykjavík
Stórmerkileg sýning sem dregur upp mynd af þróun
kvikmyndagerðar á Íslandi 1904 til 2008.
Sýningin er eins og opið skjalasafn þar sem hægt er að fá yfirsýn yfir helstu
sérkenni íslenskrar kvikmyndagerðar og upplifa þjóðfélags- og menningarsögu
Íslendinga síðustu 100 ár. Um 100 íslenskar kvikmyndir í fullri lengd til að horfa á.
Þjóðmenningarhúsið - The Culture House
National Centre for Cultural Heritage
Hverfi sgata 15, 101 Reykjavik
Tel.: +354 545 1400, www.thjodmenning.is
Opið daglega
kl. 11.00 – 17.00
Open daily between
11 am and 5 pm.
E
kki þarf að fjölyrða um
stöðu þeirra Hrafnkels
og Kristjáns en þeir eru
í hópi fremstu núlifandi
listamanna íslenskra
þótt eflaust eigi þeir frama sinn
alþjóðlegum vettvangi að þakka
frekar en innlendu samhengi.
Kristján Guðmundsson (f. 1941)
var einn af stofnendum SÚM á
Vatnsstíg 1969 og Nýlistasafns-
ins tæpum tíu árum síðar. Langt
er síðan hann settist á heiðurs-
stall í útlöndum enda er list hans
í sérflokki hvað snerpu og tær-
leik myndhugsunar áhrærir.
Kristján var brautryðjandi, einn
fyrsti íslenski listamaðurinn til
að fremja gjörning og búa til inn-
setningu, löngu áður en slíkar
tjáningarleiðir urðu almennar eða
fengu íslensk heiti.
Á 8. áratugnum dvaldi hann
í Hollandi þar sem hann þróaði
teiknilist sína með undraverðum
hætti og náði athygli víða um álf-
una. Heim sneri hann 1979, eftir
liðlega níu ára veru í Hollandi
hvarf Kristján smám saman frá
stærðfræðilegum útlistingum til
áherslu á efniviðinn sjálfan.
Áfram var teiknimiðillinn
þungamiðjan í verkum Kristj-
áns en smám saman varð pappír-
inn og blýið eða grafítið að sjálf-
stæðum, áþreifanlegum efniviði,
sem saman myndaði þrívíðar ein-
ingar eins og höggmyndir á vegg
eða gólfi. Grafítið hefur hann
ætíð pantað frá sama verkstæð-
inu í Nürnberg í Þýskalandi – þar
sem Albrecht Dürer, teiknari
allra tíma, ól aldur sinn – og með
því treyst tengslin við norður-
evrópska teiknihefð.
Í inngangi segir Halldór Björn
meðal annars um Kristján: „Verk
Kristjáns snúast því að miklu leyti
um efniviðinn sem frumforsendu
allrar listar. Skauti menn yfir
mikil vægi þeirrar staðreyndar
komast þeir ekki ýkja langt í skiln-
ings- og sannleiksleit sinni. Það má
með nokkrum rétti segja að árin
fram yfir 1980 hafi hjá Kristjáni
farið í að skoða tímann fremur en
rýmið. Skeiðklukkan, blekið, þerri-
pappírinn og mínútulínurnar voru
sumpart nær skrift eða skrásetn-
ingu án tillits til umhverfis. Tak-
markið var mælieiningin, til þess
gerð að afhjúpa sértækt stafróf
stærðfræðinnar. Að sjá það svart
á hvítu hve löng lengsta nóttin er
við vetrarsólstöður á Hraunhafnar-
tanga, eða hve langan veg jörðin
þarf að fara um sólu, var meðal
þeirra viðfangsefna sem Kristján
tók sér fyrir hendur að opinbera á
áttunda áratugnum.“
Verk Kristjáns á sýningunni eru
18 talsins, teikningar, ljóð og inn-
setning.
Hrafnkell Sigurðsson er tveim-
ur áratugum yngri, (f. 1963). Þau
hjá Listasafninu kalla hann ljós-
myndlistarmann: hann notar ljós-
myndamiðilinn sem tjáningar-
form vegna inntaksins fremur
en sjálfrar tækninnar. Hrafnkell
skaust upp á evrópska stjörnu-
himininn á „Paris Photo“ í París
fyrir tveim árum. Ári síðar vann
hann Íslensku sjónlistarverðlaun-
in. Sem ljósmyndari hefur hann
tekið í þjónustu sína cybachrome-
tæknina, sem gerir mönnum
kleift að stækka myndir óendan-
lega án þess að þær glati skerpu
sinni. Hann beinir sjónum að nátt-
úrunni, einkum víðerni hennar
og auðn. Í nýjustu verkum sínum
bætir Hrafnkell myndbandsmiðl-
inum við ljósmyndlist sína sem
eðlilegu framhaldi. Á sýningunni
gefur að líta tvö myndbandsverk
eftir Hrafnkel ásamt ljósmyndum
og skúlptúr.
Í grein sinni um sýninguna
segir Halldór Björn meðal annars:
„Rökfræðin í verkum Hrafnkels
Sigurðssonar er skýr og óvægin.
Manngerðum hlutum er komið
fyrir í náttúrulegu rými með afger-
andi hætti svo að þeir skera sig
litrænt og formrænt úr umhverf-
inu. Með myndröðum, sem snú-
ast um afmarkaða sýn, aðferð eða
atriði, undirstrikar hann dramat-
ískar áherslur tilverunnar, dreg-
ur athygli áhorfandans að því sem
skiptir mestu máli, hvernig veru-
leikinn gerir vart við sig og kallar
beinlínis á hann. Að sjá og horfa
krefst gáfu sem í senn opnar augu
manna fyrir umhverfinu og huga
þeirra fyrir eðli eða merkingu
þess sem vekur þá til umhugsunar.
Það er í sjálfu sér mótsagnakennt
að tala um að opna augu manna
fyrir einhverju af því að með því
er látið í veðri vaka að þeir séu að
jafnaði með augun lokuð.“
Sýningarstjórar eru þau Sig-
ríður Melrós Ólafsdóttir og Hall-
dór Björn Runólfsson og á morg-
un verður hann með leiðsögn um
sýninguna kl. 14.
Tvítalan
ER EKKI HORFIN
Listasafni Íslands var sett það markmið að stefna
saman í sýningu tveimur eða fl eiri listamönnum.
Safnstjórinn vildi með þesssu tiltæki draga saman
líkindi og ólíkindi, milli stíla, einstaklinga, stefna.
Listahátíðarsýning safnsins þetta árið er helguð
tveimur sprelllifandi íslenskum karlmönnum, mynd-
listarmönnunum Hrafnkatli Sigurðssyni og Kristjáni
Guðmundssyni.
MYNDLIST PÁLL BALDVIN BALDVINSSON
Hrafnkell Sigurðsson við eitt verka sinna á sýningunni í Listasafninu á Fríkirkjuvegi. MYND GVA/FRÉTTABLAÐIÐ
Kristján Guðmundsson hefur um áratugi verið í hópi okkar virtustu listamanna víða
um Evrópu. MYND GVA/FRÉTTABLAÐIÐ