Fréttablaðið - 18.07.2009, Blaðsíða 12

greinar@frettabladid.is
FRÉTTABLAÐIÐ Skaftahlíð 24, 105 Reykjavík SÍMI: 512 5000, ritstjorn@frettabladid.is FRÉTTASTJÓRAR: Arndís Þorgeirsdóttir arndis@frettabladid.is, Kristján Hjálmarsson, kristjan@frettabladid.is Trausti Hafliðason trausti@frettabladid.is og Höskuldur Daði Magnússon (dægurmál) hdm@frettabladid.is
MENNING: Páll Baldvin Baldvinsson fulltrúi ritstjóra pbb@frettabladid.is VIÐSKIPTARITSTJÓRI: Óli Kr. Ármannsson olikr@markadurinn.is HELGAREFNI: Anna Margrét Björnsson amb@frettabladid.is og Sigríður Björg Tómasdóttir sigridur@frettabladid.is ALLT OG SÉRBLÖÐ: Roald Eyvindsson roald@frettabladid.is
og Sólveig Gísladóttir solveig@frettabladid.is ÍÞRÓTTIR: Henry Birgir Gunnarsson henry@frettabladid.is LJÓSMYNDIR: Pjetur Sigurðsson pjetur@frettabladid.is FRAMLEIÐSLUSTJÓRI: Kolbrún Ingibergsdóttir kolbrun@frettabladid.is
ÚTGÁFUFÉLAG: 365 miðlar ehf. STJÓRNARFORMAÐUR: Ingibjörg S. Pálmadóttir FORSTJÓRI OG ÚTGÁFUSTJÓRI: Ari Edwald
RITSTJÓRI: Jón Kaldal jk@frettabladid.is AÐSTOÐARRITSTJÓRI: Steinunn Stefánsdóttir steinunn@frettabladid.is
Fréttablaðið kemur út í 90.000 eintökum og er dreift ókeypis á heimili á höfuðborgarsvæðinu og Akureyri. Einnig er hægt
að fá blaðið í völdum verslunum á landsbyggðinni. Fréttablaðið áskilur sér rétt til að birta allt efni blaðsins í stafrænu
formi og í gagnabönkum án endurgjalds. Issn 1670-3871
SPOTTIÐ
ÞORSTEINN
PÁLSSON
AF KÖGUNARHÓLI ÞORSTEINS PÁLSSONAR
Umræðurnar um Evrópu-sambandsaðildina voru merkilegar fyrir þá sök að lítið fór fyrir efnisleg-
um röksemdafærslum með og á móti
aðild. Þær snerust mest um hverjir
ættu að taka ákvörðunina, hvenær
og með hvaða hætti. Allt nauðsynleg
og gild umræðuefni. Kjarna málsins
hefði þó mátt gefa meiri gaum.
Allt um það er ánægjulegt að nú
liggur fyrir að látið verður reyna á
hvort viðræður um aðildarumsókn-
ina leiða til þeirrar niðurstöðu sem
meirihluti þjóðarinnar getur fallist
á. Með þessari ákvörðun er stigið
skref sem líta verður á sem rökrétt
framhald af þeirri hugmyndafræði
sem lá að baki
aðild Íslands
að Atlantshafs-
bandalaginu á
sínum tíma.
Bandalagið er
hins vegar ekki
lengur sá burða-
rás í samstarfi
Evrópuþjóðanna
sem það var
áður. Utanríkis-
pólitísk kjölfesta Íslands hefur
veikst að sama skapi. Evrópusam-
bandið er þar af leiðandi eðlilegur
og nauðsynlegur vettvangur fyrir
Íslendinga til þess tryggja sömu
hagsmuni og verja sömu hugsjón-
ir og lengst af hafa ráðið utanríkis-
stefnunni. Hrun gjaldmiðilsins
gerir það svo að verkum að brýnna
er en nokkru sinni fyrr að hraða
því svo sem nokkur kostur er að
launafólk og atvinnufyrirtæki fái
samkeppnishæfan gjaldmiðil til að
vinna með. Evran er eini raunhæfi
kosturinn í því efni.
Staðreynd er að sjávarútvegur og
landbúnaður geta ekki vegna nátt-
úrulegra takmarkana staðið undir
auknum hagvexti. Önnur atvinnu-
starfsemi mun ekki gera það held-
ur nema hún njóti sömu samkeppn-
isskilyrða og sama stöðugleika og
helstu viðskiptaþjóðirnar. Um þetta
snýst hagsmunamatið.
Nýtt skref á gömlum grunni
Stjórnarandstöðuflokkarn-ir greiddu að uppistöðu til atkvæði á móti umsókn-inni. Í málflutningi for-
ystumanna þeirra kom þó fram að
þeir væru ekki andstæðir aðildar-
viðræðum. Í því ljósi má ætla að
stuðningur við framgang aðildar-
viðræðna geti í raun verið víðtæk-
ari en atkvæðagreiðslan ein og sér
gefur til kynna.
Á sínum tíma var samstaða
þriggja flokka um kjarna utanríkis-
stefnunnar. Styrkur hennar fólst í
þeirri samstöðu. Fyrir þær sakir er
gagnrýni stjórnarandstöðuflokk-
anna á margan hátt skiljanleg. Það
er ámælisvert í svo stóru máli að
forsætisráðherra skuli ekki hafa
gengið lengra til þess að brúa bilið
í málinu.
Kröfur stjórnarandstöðunnar
um úrslitavald þjóðarinnar að lok-
inni umfjöllun og ákvörðun Alþingis
um væntanlegan samning voru bæði
eðlilegar og réttmætar. Komi vænt-
anlegur samningur fyrst til kasta
Alþingis mun það kosta stjórnarslit
á þeim tímapunkti með því að VG
getur ekki lagt samning sem það er
á móti fyrir þingið.
Eina haldbæra skýringin á því
að Samfylkingin sýnist hafa keypt
stuðning við aðildarviðræður með
loforði um að leiða málið fram hjá
Alþingi þegar samningurinn liggur
fyrir felst í þessum úrslitakostum
VG, andstæðinga málsins.
Stjórnarandstaðan hefði hins
vegar getað sett gaffal á Samfylk-
inguna með stuðningi við aðildar-
viðræður gegn loforði um að vænt-
anlegur samningur yrði lagður fyrir
þjóðina til úrslitaákvörðunar eftir
umfjöllun Alþingis. Þá hefði Sam-
fylkingin þurft að velja milli tveggja
kosta: Breiðfylkingar um málið eða
hálfan stuðning flokks sem ætlar
síðan að vinna gegn aðildarsamn-
ingnum þegar þar að kemur.
Stjórnarandstaðan kaus að leiða
Samfylkinguna ekki í þessa erfiðu
klípu. Hvers vegna?
Ánægjulegt var að sjá tvo þing-
menn Sjálfstæðisflokksins, Ragn-
heiði Ríkharðsdóttur og Þorgerði
Katrínu Gunnarsdóttur, halda fast
á þeim hugsjónakyndli í utanríkis-
málum sem gengnir forystumenn
flokksins höfðu framsýni til að
tendra með því að hafa forystu um
að skipa Íslandi í sveit lýðræðisþjóð-
anna í Evrópu.
Setja mátti gaffal á Samfylkinguna
Í flestum þjóðþingum, ekki síst á Norðurlöndum, keppast menn við að ná breiðri sam-stöðu um grundvöll utanríkis-
stefnunnar. Þannig var það einnig
hér.
Af málflutningi margra tals-
manna VG má ráða að þeir líta svo
á að með atkvæðagreiðslu á Alþingi
á fimmtudag hafi þeim tekist að
koma þessu máli aftur fyrir sig.
Það er ekki svo. Nú tekur þetta mál
fyrst við í fullri alvöru. Þegar við-
ræður hefjast, væntanlega í byrj-
un næsta árs, mun reyna daglega
á ríkisstjórnina í ákvörðunum um
framgang málsins.
Um leið og mikilvægu skrefi er
fagnað er ástæða til að hafa nokkr-
ar áhyggjur af framhaldinu. Hjá
því getur ekki farið að andstaða
annars stjórnarflokksins við aðild
hlýtur að valda margvíslegum
erfiðleikum á þeirri för sem nú er
hafin. Hætt er við að þau fótakefli
verði að stærri pólitískum viðburð-
um en efni standa til vegna þess að
þeir munu öðrum þræði snúast um
líf ríkisstjórnarinnar.
Utanríkisráðherra er því vandi
á höndum. Umsókn dugar skammt
ef ekki ríkir gagnkvæmt traust á
málsmeðferðinni sem líklegt er til
að leiða til ásættanlegrar niður-
stöðu. Vegvísirinn sem utanríkis-
nefnd undir farsælli stjórn Árna
Þórs Sigurðssonar tók upp eftir til-
lögu stjórnarandstöðunnar er mik-
ilvæg umgjörð um þann feril.
Þetta mál er hins vegar af þeirri
stærðargráðu að á einhverju
stigi kann að vera nauðsynlegt
að breikka samstöðuna með þjóð-
stjórn. Ríkisstjórnin var mynduð
til að herða á hugmyndafræðileg-
um ágreiningi. Aðstæður kalla hins
vegar á hugmyndafræðilega sátta-
viðleitni. Framganga þessa máls
mun þegar á líður kalla enn frekar
á viðleitni í þá átt. Spurningin er:
Tekur einhver forystu þar um?
Framhaldið kallar á samstöðu
E
fnahagskrísan er birtingarmynd annars mun alvarlegri
vanda, skorts á öflugum leiðtogum með heilbrigt gildis-
mat og framtíðarsýn.
Stjórnir og stjórnendur fyrirtækja hafa of lengi ein-
blínt á skammtímagróða að því er virðist oft á kostnað
skynsemi og siðferðis. Stjórnmálamenn horfa því miður oftast
til skamms tíma og einblína á næsta prófkjör eða kosningar og
virðast á köflum huga meira að eigin hag og flokksins, en að hag
þjóðarinnar. Embættismenn og stofnanir hafa horft í gegnum
fingur sér á óæskilega og hugsanlega ólöglega hegðun aðila sem
þó áttu lögum samkvæmt að sæta opinberu eftirliti og viðurlög-
um við brotum. Allt gerðist þetta með aðstoð sérfræðinganna,
endurskoðenda og lögfræðinga sem ýmist hönnuðu eða blessuðu
hvern gjörning.
En nú eru nýir tímar og íslenska þjóðin kallar eftir forystu,
framtíðarsýn og heilbrigðum gildum. Níu mánuðum eftir algjört
hrun íslensks efnahagslífs, þá bólar ekki á þeirri forystu á vett-
vangi stjórnmálanna og greina má bresti í samfélagssáttmálan-
um sem gætu hæglega ágerst. Viðskiptalífið er verulega laskað
og þeir sem enn standa eru ýmist önnum kafnir í bráðaaðgerðum
eða enn við sama heygarðshornið að skara eld að eigin köku. Sér-
fræðingarnir hafa margir hverjir tekið sæti í skilanefndum og
eru ekki líklegir til forystu í þágu samfélagsins, enda tímakaupið
ekki eins gott.
Íslenska þjóðin kallar eftir leiðtoga, okkar eigin Obama, sem
gefur þjóðinni von og leiðir hana úr krísunni. Slíkur leiðtogi virð-
ist ekki vera í augsýn. En svarið er heldur ekki að finna í ein-
hverri einni manneskju sem drýgir hetjudáð, svarið er að finna
hjá þjóðinni sjálfri og nýrri hugsun í forystu. Við hljótum að vera
sammála um að læra af mistökum fortíðar og leita leiða til að
sameinast um framtíð og gildismat sem hugnast okkur öllum,
færir okkur von og gefur okkur kraft til að framkvæma á ný. Við
verðum að sameina kraftinn sem nú er að finna víða í grasrótinni
og skapa farveg fyrir samstillt átak þjóðarinnar, átak sem skilar
heilbrigðu og áhugaverðu samfélagi til framtíðar.
Við stöndum frammi fyrir krefjandi verkefnum og sú nálgun
og það hugarfar sem skóp vandann er ekki líklegt til að leysa
hann. Við þurfum nýja nálgun. Við verðum að hætta að velta því
fyrir okkur HVER hefur rétt fyrir sér og spyrja frekar HVAÐ
er rétt fyrir þjóðina.
Það eru hugrakkir einstaklingar eins og Ragnheiður Ríkharðs-
dóttir og Siv Friðleifsdóttir sem vekja von um að þrátt fyrir allt sé
til fólk sem setur þjóðarhag ofar þröngu flokksræði. Þær fylgdu
sinni sannfæringu í atkvæðagreiðslunni um aðildarviðræður
þrátt fyrir að aðrir létu undan þrýstingi og greiddu atkvæði sér
þvert um geð.
Við þurfum ekki einn leiðtoga sem drýgir hetjudáð, við þurfum
marga leiðtoga sem starfa af einlægni þvert á flokkadrætti og
sýna umheiminum hvers lítil þjóð er megnug þegar hún stillir
saman strengi.
Íslenska þjóðin kallar eftir leiðtoga.
Ný hugsun
í forystu
HALLA TÓMASDÓTTIR SKRIFAR
D
Y
N
A
M
O
R
E
Y
K
JA
V
ÍK
MUUUUUU
D
Y
N
A
M
O
D
Y
N
A
M
O
D
Y
N
A
M
O
D
Y
N
A
M
O
N
A
M
OO
D
Y
N
A
M
OO
M
O
D
Y
N
A
M
O
D
Y
N
A
MM
D
Y
N
A
D
Y
R
E
Y
K
J
R
E
Y
K
J
R
E
Y
K
J
R
E
Y
K
J
R
E
Y
K
JJ
R
E
Y
K
J
R
E
Y
K
R
E
Y
K
R
E
Y
K
R
E
R
A
V
A
V
A
V
A
V
A
V
A
V
A
V
A
V
A
V
A
ÍKÍKÍKÍKÍKKÍÍKÍKÍKÍ
TILNEFNDUR
TIL ÍSLENSKU BÓK
MENNTA-
VERÐLAUNANNA F
YRIR
LANDSLAG ER ALD
REI
ASNALEGT (2003)
4. SÆTI
SKÁLDVERK
METSÖLULISTA
EYMUNDSSON
www.bjartur.is