Fréttablaðið - 13.08.2009, Blaðsíða 22

13. ágúst 2009 FIMMTUDAGUR
UMRÆÐAN
Eyþór Ívar Jónsson
skrifar um nýsköpun
Framtíð Íslands verð-ur að miklu leyti að
byggjast á nýjum fyrir-
tækjum. Það er mikil-
vægt fyrir Íslendinga
að skilja að fyrirtæki
er einstakt tæki til
þess að skapa verð-
mæti, störf og hagvöxt. Um þess-
ar mundir er flestum umhugað
um atvinnu enda er langt síðan
atvinnuleysi hefur mælst eins
mikið hér á landi og nú. Það er
sérstaklega mikið áfall í ljósi þess
að atvinnuleysi, umfram svokall-
að náttúrulegt atvinnuleysi, hefur
ekki þekkst á Íslandi um áratuga
skeið. Hægt er að skapa atvinnu
með margvíslegum hætti og yfir-
leitt er hin hagfræðilega aðgerð
farin að ríkið fari út í vinnuafls-
frekar aðgerðir til þess að skapa
atvinnu. Reyndar gætir ákveðins
misskilnings um að þessar aðgerð-
ir þurfi að vera fjármagnsfrekar
stórframkvæmdir. Stundum felst í
þessum aðgerðum verðmætasköp-
un en oft virðist eins og verið sé að
kasta krónunni til að skapa eyrinn.
Þó eru til dæmi um verkefni sem
hafa endurskapað innviði samfé-
lags og skapað grundvöll til hag-
vaxtar. Langtímaávinningur er þó
ekki meginmálið í efnahagskrísu
heldur að koma hjólum hagkerf-
isins aftur af stað. Engu að síður
skiptir það miklu máli í uppbygg-
ingu hvernig störf eru búin til
fyrir framtíðarsýn þjóðarinnar.
Mýs, gasellur eða fílar
Bandaríski hagfræðingurinn
David Birch spurði eitt sinn hvers
konar fyrirtæki það væru sem
sköpuðu störf. Hann bar saman
stórfyrirtæki með fleiri en 500
starfsmenn (fíla), smáfyrirtæki
með færri en tuttugu starfsmenn
(mýs) og ört vaxandi fyrirtæki
(gasellur). Í stuttu máli voru það
mýsnar og sérstaklega gasellurn-
ar sem sköpuðu störfin. Seinni
tíma rannsóknir hafa
svo sýnt að mýs og gas-
ellur eru sérstaklega
mikilvægar í niður-
sveiflu þar sem stór-
fyrirtæki segja þá upp
frekar en að ráða starfs-
fólk. Lykilboðskapurinn
í rannsóknum Birch og
mörgum seinni tíma
rannsóknum á atvinnu-
sköpun er að gasellurn-
ar leika mikilvægasta
hlutverkið í atvinnusköpun enda
er þörf fyrir ný störf í ört vaxandi
fyrirtækjum. Verðmætasköpun
þessara fyrirtækja er þó kannski
enn mikilvægari. Til þess að vaxa
verða þessi fyrirtæki að skapa
verðmæti fyrir viðskiptavini. Þá
er mikilvægt að leiðrétta misskiln-
ing sem oft gætir í umræðunni um
gasellur, að fyrirtæki sem vaxa
með uppkaupum, kaupum á öðrum
fyrirtækjum, eru ekki endilega að
skapa ný störf þar sem þau yfir-
taka einfaldlega starfsmenn ann-
arra fyrirtækja. Rannsóknir á
uppkaupum hafa líka margsýnt
að í flestum tilvikum eru uppkaup
of dýru verði keypt, sem íslensk-
ir viðskiptamenn eru að læra
núna. Verðmætasköpunin teng-
ist miklu frekar innri vexti fyrir-
tækja; hvernig fyrirtæki skapa
til dæmis nýjar vörur og þjónustu
sem viðskiptavinir vilja kaupa.
Best væri ef slík verðmætasköp-
un tengdist sjálfbærni frekar en
skammtímaneysluhegðun. Þessar
gasellur sem skapa bæði störf og
verðmæti eru þess vegna draumur
hvers hagkerfis.
Draumur hvers hagkerfis
Gasellur hagkerfisins eru mikil-
vægar en tiltölulega fáar. Rann-
sóknir benda til að þær eru yfir-
leitt ekki fleiri en 2-5% af öllum
nýjum fyrirtækjum sem eru stofn-
uð. Mikilvægi þessara fyrirtækja
hefur ýtt af stað rannsóknum sem
ganga út á að gera greinarmun á
eiginleikum þessara fyrirtækja
og annarra sem vaxa hægar. Ein
niðurstaða sem hefur komið fram
í þessum rannsóknum en margir
halda ranglega á lofti er að þessi
fyrirtæki snúast ekki endilega um
verulega nýsköpun, nýnæmi eða
eru hluti af hátæknigeira eða ein-
hverjum nýjum atvinnugeirum.
Gasellur geta orðið til í flestum
atvinnugeirum og snúast oft miklu
frekar um að grípa tækifærið, góð
úrræði, framtíðarsýn, tengslanet
og skynsamlega notkun auðlinda –
þar á meðal starfsmanna. Reynd-
ar hefur orðið til talsverð flóra
af kenningum sem fjalla um ein-
kenni slíkra fyrirtækja en engu
að síður hefur skapast talsverður
skilningur á hvað er mikilvægt að
leggja áherslu á til þess að skapa
fyrirtæki sem eiga möguleika á
að verða gasellur framtíðarinnar.
Hér á landi hefur Klak – Nýsköp-
unarmiðstöð atvinnulífsins búið til
vettvang fyrir uppbyggingu slíkra
fyrirtækja sem nefnist Viðskipta-
smiðjan – Hraðbraut nýrra fyrir-
tækja. Það sem er einstætt við
þessa hraðbraut er að hún byggir
á þeirri vitneskju sem við höfum
um gasellur og ný og árangursrík
fyrirtæki. Ísland hefur þar með
tekið stökk í frumkvöðlamálum og
er að vissu leyti búið að ná upp tíu
ára forskoti nágrannaþjóða okkar
á þessum vettvangi. Það er hins
vegar mikilvægt að þessi hrað-
braut verði nýtt eins vel og kostur
er til þess að byggja upp fyrirtæki
sem geta skapað atvinnu og verð-
mæti sem eru ekki einungis mikil-
væg fyrir Ísland til skamms tíma
heldur nauðsynleg fyrir framtíð
Íslands.
Höfundur er framkvæmdastjóri
Klaks – Nýsköpunarmiðstöðvar
atvinnulífsins og dósent við Við-
skiptaháskólann í Kaupmanna-
höfn.
EYÞÓR ÍVAR JÓNSSON
Hraðbraut nýrra tækifæra
UMRÆÐAN
Hjörleifur Hallgríms
skrifar um bæjarmál á
Akureyri
Heyrst hefur hér á Akur-eyri og haft eftir einum
stjórnarmanni blaðsins
Vikudags, að ekki sé æski-
legt að blaðið flytji nei-
kvæðar fréttir úr bænum,
og dæmi um það er að mér undirrituðum er neitað
um að skrifa í blaðið þar sem ég þyki of gagnrýn-
inn penni. En af nægu er nefnilega að taka, sem
ekki er ætlast til að komi fyrir augu bæjarbúa
þegar meirihluti bæjarstjórnar, skipulagsnefnd og
skipulagsstjóri eiga í hlut.
Staðið hefur til hjá meirihlutanum að eyðileggja
okkar fallega miðbæ og auðvitað í óþökk allflestra
innfæddra Akureyringa. Kynntur hefur verið upp-
dráttur að skipulagi nýs miðbæjar, sem sýnir, ef af
verður, að verði framin hryllileg mistök. Þessi nýi
ætlaði miðbær samanstendur af mörgum 3ja og 5
hæða byggingum ásamt síki upp í miðjan miðbæ,
sem ekki kemur til með að verða annað en drullu-
pyttur. Svo á að byggja brú yfir og gera Glerárgöt-
una einbreiða en hún er aðalgatan í gegnum bæinn
og er Þjóðvegur 1, þó að Vegagerðin sé ekki búin
að samþykkja þessa vitleysu.
Öll ásýnd miðbæjarins og Akureyrar mun stór-
lega skaðast og aðkoman t.d. frá sjónum eins og
steinmúrar að sjá. Einnig myndu þessar bygg-
ingar byrgja allt útsýni fram á Pollinn og yfir í
Vaðlaheiðina, eins fallegt og það er á að líta. Við
þurfum ekki fólk aðkomið til að eyðileggja okkar
fallega bæ. Blessunarlega verða sveitarstjórnar-
kosningar eftir u.þ.b. eitt ár og verður þá hægt að
kjósa sanna, innfædda Akureyringa til trúnaðar-
starfa, fólk sem hefur virkilega sterkar tilfinning-
ar til síns bæjar og hvernig honum er best farið.
Þar sem skipulagsstjóri svarar ekki tölvupósti frá
mér fékk ég upplýsingar annars staðar úr kerf-
inu er segja mér að vinna við skipulagsuppdrátt-
inn muni nema tugum milljóna og á sama tíma er
bæjarfélagið rekið með 5 milljarða kr. halla og
kostnaður við svokallað menningarhús nálgast 4
milljarða kr.
Þá hefur annað ævintýri litið dagsins ljós, sem
sagt er að fyrrv. bæjarstjóri Kristján Þór Júlíus-
son hafi svikið í gegnum kerfið, svokallaðan vinar-
greiða, og menn spyrja hvort um atkvæði eða pen-
inga í kosningasjóð hafi verið um að ræða. Þetta er
bygging fyrir vaxtarrækt og hliðstæða starfsemi,
sem nú hefur stöðvast vegna þess að sagt er að
vanti fjármagn en byggingin komin í 700 milljónir
og Landsbankinn á að hafa fjármagnað, en ævin-
týrið virðist ekki vera úti vegna dæmalauss klúð-
urs í sambandi við lóðarúthlutunina, sem aldrei
hafi verið gengið frá. Húsið stendur á lóð sund-
laugarinnar en þúsundir mótmælaundirskrifta
voru hundsaðar sem og beiðni sundfélagsins
Óðins um fullkomna innisundlaug og hefur svæðið
þannig verið eyðilagt. Og þá má einnig minna á að
meðan ausið er fjármunum í ýmis gæluverkefni þá
eru á milli 50 og 60 götur á Akureyri af 300 mjög
slæmar eða ónýtar.
Rúsínan í pylsuendanum er e.t.v. sú að nýlega
samþykkti meirihluti kaup á húseign fyrir 8 millj-
ónir kr. Þegar betur var að gáð af minnihlutanum
kom í ljós að Akureyrarbær hafði greitt fyrir
sömu eign þegar húsið var byggt. Hvað þetta á að
fyrirstilla þegar ekki er einu sinni hægt að halda
götunum í bænum í boðlegu ástandi er næsta
óskiljanlegt. Svona er Akureyri í dag, öll lífsins
gæði.
Höfundur er fyrrverandi ritstjóri.
Eyðilegging á miðbæ Akureyrar
HJÖRLEIFUR HALLGRÍMS
Verðmætasköpunin tengist
miklu frekar innri vexti
fyrirtækja; hvernig fyrirtæki
skapa til dæmis nýjar vörur
og þjónustu sem viðskiptavinir
vilja kaupa.
A
ug
lý
si
ng
as
ím
i
– Mest lesið