Samvinnan - 01.06.1946, Blaðsíða 4

SAMVINNAN
6. HEFTI
Reynslan frá Siglufirði.
Vorið 1944 bar stjórn Sambandsins á aðalfundi á
Akureyri fram tillögu, þar sem lögð var rík áherzla á
að „sannir samvinnumenn" héldu saman gegn of-
beldisathöfnum þeirra byltingarsinna, sem starfa
kynnu í félaginu. Tillaga þessi mætti allmikilli mót-
stöðu á fundinum frá þeim mönnum, sem þótti vænna
um ofbeldið heldur en hina frjálsu samhjálp við
lausn erfiðra mála, en að sjálfsögðu var tillagan sam-
þykkt með miklum meirihluta. En ekki leið á löngu
áður en reynslan sannaði, hvað bar á milli. Áki Jak-
obsson, Þóroddur Guðmundsson og fleiri af þeirra
samherjum, byrjuðu að beita skipulegu ofbeldi í kaup-
félaginu á Siglufirði. Ráku þeir úr félaginu, stjórn,
framkvæmdastjóra og félagsmenn í tugatali án alls
tilefnis, nema þess að ná félaginu og eignum þess
undir stjórn minnihlutans í félaginu. Hafa nú gengið
dómar um málið, bæði í héraði og hæstarétti, og
lokið svo sem við mátti búast, með fullkomnum ósigri
Þórodds og félaga hans. Þóroddur gerði svo tilraun til
að ná aftur valdi í félaginu, með því að smala inn
nýjum félagsmönnum, sem ekki voru líklegir til að
taka þátt í verzlun félagsins. En borgararnir í félag-
inu úr Alþýðu-, Framsóknar og Sjálfstæðisflokkun-
um stóðu enn saman um þetta atriði og hindruðu á-
rás Þórodds Guðmundssonar með öllu. Má nú vænta
þess, að Þóroddur og samherjar hans hætti þessum
ófagra og þýðingarlausa leik og geri eitt af tvennu:
Að hætta öllu ofbeldi í félaginu en stunda þar frið-
samleg skipti eða hverfa brott úr félaginu og búa sér
til sitt eigið byltingarheimili, þar sem þeir geta lifað
og látið eins og þeim þykir sér henta. En þó að friður
komist á með Siglfirðingum, sem vonandi er, þá hef-
ur sú reynsla sem fengizt hefur í þessu máli á Siglu-
firði, orðið óhrekjandi sönnun fyrir því, að byltingar-
sinnaðir menn eru og verða hættulegir í samvinnufé-
lögum, af því að þeir byggja starf sitt á ofbeldi og ó-
friði, en ekki á friðsamlegri og réttlátri þróun. Hins
vegar eru byltingarsinnar í svo vonlausum minni-
hluta í landinu, að það er beinlínis ámælisvert fyrir
samvinnumenn að láta þá hafa nokkur ráð á þessum
vettvangi. Og ef reynsla Siglfirðinga yrði til að opna
augu allra ráðsettra og sæmilegra félagsmanna í
kaupfélögunum fyrir þeirri staðreynd, að þeir geta
aldrei leyst vandamál félaganna með aðferðum Þór-
odds Guðmundssonar, þá hefði uppreistin í Kaupfé-
lagi Siglfirðinga orðið til nokkurs góðs.
Gistihúsmálin.
Mjög er hörmulega statt í gistihúsmálum landsins.
Vantar á flestum stöðum bæði húsnæði og fólk, sem
kann að taka á móti gestum. í Reykjavík er ástand-
ið beinlínis óviðunandi, og sama má segja um marga
aðra minni staði, þar sem gestir verða að lifa á bón-
björgum hjá einstökum mönnum til að fá þak yfir höf-
uðið nótt og nótt í senn. Kaupfélag Eyfirðinga hefur
gerzt brautryðjandi í þessu efni með gistihússbygg-
ingu sinni. Húsið er mjög rúmgott, húsaskipun þægi-
leg, húsbúnaður einfaldur og myndarlegur og reglu-
semi hin mesta undir stjórn Jónasar Lárussonar.
Tekst honum, eftir því sem frekast verður komið við á
íslandi, að halda áfengi burtu frá sínu húsi. Hótel
KEA leysir að miklu leyti gistihúsmál Eyfirðinga. í
Reykjavík er nú áformað að byggja stórt hótel, með
framlagi ríkis og bæjar. Verður sennilega að beita
þeirri aðferð víðar. En ánægjulegt væri, að samvinnu-
félögin gætu sem allra víðast ráðið fram úr þessum
vanda fyrir sína félagsmenn, svo að ekki sé meira
sagt. Um langa stund hefur sú óvenja haldizt við í
ýmsum verzlunarstöðum, að kaupfélagsstjórinn hefur
orðið að taka á móti flestum gestum, sem til staðarins
koma, og beita þar gamaldags gestrisni. Þessi aðferð
er af mörgum ástæðum algerlega óviðunandi og á að
leggjast niður, þar sem menn kunna að gæta sóma
síns. Samvinnumenn geta bætt úr gistihússþörf sinni
á hverjum stað, eins og þegar þeir reisa vöruhús,
mjólkurbú, koma upp sumarskálum fyrir félagsmenn,
o. s. frv. Enginn ætlast til, að kaupfélögin reisi stór-
hýsi í þessu skyni, þar sem umferð er lítil. Stærð hús-
anna fer eftir þörfinni, og í sumum minnstu kaupfé-
lögunum er verið að undirbúa einfalt svefnloft, sem
nota má með góðum árangri á þeim tímum, sem flest
fólk kemur í verzlunarstaðinn.
Útlit búðanna.
í öllum löndum er í fyrstu nokkur hneigð hjá sam-
vinnumönnum að spara sem mest útgjöld við verzlun,
til að spara sem mest fyrir félagsmenn. Þetta er í
sjálfu sér lofsamlegt, og að öllum jafnaði nauðsyn-
legt á þessu stigi þróunarinnar. En þegar kaupfélög
fara að styrkjast, þurfa þau að keppa að því að hafa
allan húsakost og starfrækslu jafn fullkomna eins og
tíðkast hjá duglegum kaupmönnum, og síðar verða
samvinnumenn að keppa að því, að komast lengra en
keppinautar þeirra. Ekki er þó mælt með óhófi eða
heimskulegum íburði, heldur hinu að hafa húsakost
og afgreiðsluskilyrði í sem beztu lagi, til að létta
alla afgreiðslu. Kaupmannastéttin hér á landi er
komin mjög langt í þessu efni og sækir á. Leiðtogar
kaupfélaganna skilja, að þetta er mjög verulegt at-
riði og hafa á mörgum stöðum komizt fram úr keppi-
nautum sínum með heppilegan húsakost og nauð-
synlega afgreiðslu. En sums staðar er enn nokkuð á-
fátt í þessu efni, og þurfa allir samvinnumenn að hafa
164