Samvinnan - 01.06.1946, Blaðsíða 5

6. HEFTI
SAMVINNAN
JDNAS GUÐMUNDSSDN:
Stjórnarskrá Frakklands
i.
Það mun hafa komið flestum á óvart er franska
þjóðin feldi hið nýja stjórnarskrárfrumvarp með
um 2 milj. atkvæða mun. Stjórnarskrárfrumvarp
þetta var samið af sérstöku stjórnlagaþingi sem kosið
var til nokkru eftir að Frakkar höfðu tekið við stjórn
í landi sínu á ný.
Á því þingi voru kommúnistar stærsti flokkur-
inn, þá jafnaðarmenn og loks kristilegir lýðveldis-
menn eða flokkur Bidaults, sem verið hefir að und-
anförnu utanríkisráðherra í Frakklandi. Þetta stjórn-
lagaþing hafði það hlutverk að fara til bráðabirgða
með stjórn ríkisins og semja nýja stjórnarskrá fyrir
franska lýðveldið.
Þegar í upphafi kom til árekstra milli de Gaulle,
<sem verið hafði foringi frjálsra Frakka á stríðsár-
unum og kommúnista, og endaði sú deila með því að
de Gaulle varð að láta af völdum, en einn aðalmaður
franskra jafnaðarmanna tók við stjórn.
í stjórn hans áttu sæti 3 aðalflokkar stjórnlaga-
þingsins. Eftir langa setu tókst loks að fá samþykkt
nýtt stjórnarskrárfrumvarp en að samþykkt þess í
stjórnlagaþinginu stóðu ekki nema jafnaðarmenn og
kommúnistar. Kristilegir lýðveldismenn voru á móti
frumvarpinu. Atkvæðamunurinn í þinginu var mikill
hugfast, að í þeim efnum verða menn alltaf að gera
það góða ennþá betra.
Mannaskipti við Samvinnuna.
Um síðustu áramót hætti Guðlaugur Rósinkranz að
vera ritstjóri Samvinnunnar, og með þessu hefti tíma-
ritsins lætur Jón Eyþórsson líka af ritstjórnarstörf-
um. Er mér mikil eftirsjón að þessum mönnum. Guð-
laugur Rósinkranz hafði með ferðum sínum til flestra
samvinnufélaga óvenjulega mikla kynningu á sam-
vinnustarfinu um allt land, auk þess sem hann er
eljumaður hinn mesti. Um Jón Eyþórsson er það að
segja, að hann stendur í fremstu röð sinna samtíðar-
manna sem náttúrufræðingur og rithöfundur. Hefur
hann, síðan hann kom að Samvinnunni, átt, eins og
Guðlaugur Rósenkranz, mjög mikinn þátt í að gera
Samvinnuna að útbreiddasta og mest lesnu tímariti
hér á landi. J. J.
því nærri lætur að hver þessara flokka réði um y3
þingmanna.
II.
Ástæður kristilegra lýðveldismanna fyrir því að
greiða atkvæði gegn frumvarpinu voru aðallega tvær.
Önnur var sú að afnema átti efri deild þingsins og
gera þingið að einni deild aðeins. Hin var sú, að í
frumvarpinu voru ákvæði sem heimiluðu stjórninni
að taka í sínar hendur allt vald í landinu „ef hætta
vofði yfir Frakklandi,“ og þótti Bidaults og hans
flokki þetta svo ógætilegt ákvæði og töldu að það
mætti túlka á þann hátt að óbilgjörn stjórn gæti
hvenær sem væri tekið að sér einræðisvald.
Kommúnistar héldu mjög fast í þetta ákvæði og
jafnaðarmenn féllust á að það yrði lögfest. En stjórn-
stjórnarskráin skyldi leggjast undir þjóðaratkvæði.
Allir bjuggust við því að þeir % hlutar stjórnlaga-
þingsins, sem stóðu að samþykki stjórnarskrárinnar,
myndu hafa nægilegt atkvæðamagn úti á meðal
þjóðarinnar til þess að samþykkja frumvarpið og það
kannske einkum vegna þess að það voru jafnaðar-
menn og kommúnistar, sem að því stóðu. Þeim fylgja
hinar fjölmennu verkalýðsstéttir Frakklands fyrst
og fremst.
Þeir notuðu og óspart frídag verkalýðsins, 1. maí
1946, til áróðurs fyrir samþykkt stjórnarskrárinnar.
En allt kom fyrir ekki. Stjórnarskrárfrumvarpið var
fellt með um 2 miljóna atkvæða mun. Jafnaðarmenn
og kommúnistar biðu ósigur en Kristilegir lýðveldis-
menn unnu stórsigur.
III.
Afleiðingin af þessu varð svo sú, að nýjar kosn-
ingar urðu að fara fram og nú enn til nýs stjórnlaga-
þings.
Þær fóru fram 1. júní s. 1. og úrslit þeirra urðu í
fullu samræmi við þjóðaratkvæðagreiðsluna. Kristi-
legir lýðveldismenn unnu mjög á og bættu við sig
um 20 þingsætum en hinir töpuðu og þó einkum
jafnaðarmenn. Kommúnistar héldu atkvæðamagni
sínu og töpuðu aðeins 2 þingsætum. Úrslitin urðu
þessi þegar ekki eru tekin með þingsætin utan Frakk-
lands og Korsíku.
Kristilegi flokkurinn ................ 160
Kommúnistar .......................... 146
165