Samvinnan - 01.06.1946, Blaðsíða 9

6. HEFTI
SAMVINNAN
KRISTINN GUÐLAUGSSDN, NÚPI:
Hugvekja um nytsemi grænkáls
Ég hefi oft furðaö mig á því, að grænkál skuli
ekki vera ræktað á hverju einasta býli, sem ráð hefur
á nokkrum landbletti. Um nytsemi grænkálsins hefur
þó svo oft verið rætt og ritað, að það hefur naumast
getað farið fram hjá nokkrum íslendingi, sem kom-
inn er til vits og ára. Vitanlega eru það margar fleiri
káltegundir, sem vegna hollustu og næringargildis
ættu að vera meira ræktaðar og matreiddar en verið
hefur. En grænkálið tekur þó öðrum káltegundum
í flestu fram, og má því sízt án þess vera.
Mér þykir vert að minna hér á ummæli nokkurra
mætra manna um þetta efni- Eru þau tekin, að
heita má, af handahófi.
Ragnar Ásgeirsson, ráðunautur í garðrækt: „Græn-
kálið er allra káltegunda harðgerðast, auðræktaðast,
efnaauðugast og bætiefniríkast“. (Vasakver S. í. S.
1942). „ ... væri ekki munur að eiga nokkra tugi eða
hundruð grænkálsplantna í einu horni kartöflu-
garðsins? Og eiga þar heilsulind heimilisins, þegar
hin ágætasta jurtin, kartaflan, bregst“. (Búfræð-
ingurinn VI. árg.)
Ingimar Sigurðsson, garðyrkjufræðingur: „Græn-
kálið er sérstaklega auðræktað um land allt“. „ ...
Grænkál er mjög ríkt af bætiefnum. Það verðskuld-
ar því að vera ræktað margfalt meira en gert er nú“.
(Ingimar Sigurðsson: Garðyrkjustörf.)
Björn L. Jónsson, veðurfræðingur: „Þá er ótalið
það grænmetið, sem ég hefi mestar mætur á, meðal
annars vegna þess að það er eina grænmetisteg-
undin, sem getur staðið úti í garði óskemmd, fram
eftir öllum vetri. Það er grœnkálið. Það mun vera
næringarmeira en flestar aðrar tegundir grænmetis.
Jafngildir kartöflum að næringargildi, þegar reikn-
að er í hitaeiningum, en hefur auk þess mjög mikið
af C-fjörefnum“. (Búfræðingurinn 1944.)
Helga Sigurðardóttir, forstöðukona húsmæðrakenn-
araskólans: „Grænkál er auðugast af öllum græn-
metistegundum, af vítamínum og málmsöltum. Þess
vegna ætti það að vera borðað mörgum sinnum
meira en nú er gert og grænkálið verður að vera
ræktað í öllum görðum landsins. Það er jurt, sem
getur náð sæmilegum vexti, hvernig sem árar og
þar sem grænkál er bæði hollt og ljúffengt í fjöl-
marga rétti, bæði hráa og soðna, verður neyzla þess
mörgum sinnum að margfaldast“. (Helga Sigurðar-
dóttir: Grænmeti og ber allt árið.)
Júlíus Sigurðsson, læknir og forstöðumaður Mann-
eldisráðs: „C-vítamín í grænkáli var mælt í október
1940. Voru tekin 3 sýnishorn úr garði í Reykjavík, og
mældist vítamínmagn þeirra: 82, 83,2 og 78 mg„ eða
að meðtali 80,4 mg. í 100 g. Allar mælingar voru
geröar ca. l/2 klst. eftir að kálið hafði verið tekið úr
garðinum“. (Júlíus Sigurðsson: Mataræði og heilsu-
far á íslandi.)
M. Hindhede, læknir um langt skeið og forstöðu-
maður manneldisrannsóknastofnunar danska ríkis-
ins: „í því (grænmetinu) höfum við paradís fjörefn-
anna og málmsaltanna. Hver sem hefur kálgarð og
stundar ræktun hans af alúð, þarf ekki að óttast
hörgulsjúkdóma, eða bleikjusótt, jafnvel þótt hann
borði hvorki smjör, mjólk né egg. Það ætti að at-
hugast, að grænkálið, sem margir virðast því nær
hafa gleymt, er mjög auðugt af fjörefnum .. . Enga
garðjurt er hægra að rækta. Hún þrífst, að heita
má, hvernig sem með hana er farið... í stuttu
máli: Pjörefnaskortur getur ekki stafað af öðru en
þekkingarleysi. Jafnvel það fæði, sem er tilreitt af
hinum ódýrustu matartegundum, s. s.: grófu brauði,
kartöflum, gulrófum og grænkáli veitir yfirfljótan-
legt af fjörefnum. Að leita þeirra til útlanda, er
óþörf eyðsla og að sækja þau í lyfjabúðirnar hér, er
fávizka“. (M. Hindhede: Fuldkommen sundhed og
vejen dertil.)
Þessu lík eru ummæli annarra þeirra manna, er
reynslu og þekkingu hafa hlotið um þessi efni. Og
eigi má gleymast sá verðugi lofsöngur um grænkál-
ið, sem eitt af yngri skáldum okkar hefur gert:
„Heyrðu — veiztu, hvað það er
hvítum undir snænum,
sem á lofti hefur hér
hóp af blöðum grænum?
— Það eru nokkur grænkálsblöð,
bezta kál á bænum“.
segir Guðmundur Ingi, í ljóðabók sinni „Sólstafir“.
Svo lýsir hann þessari undrajurt, sem er svo fríð í
sumarblíðunni, en þó fegurst, þegar hún breiðir út
grænu blöðin í vetrarsnjónum — þegar aðrar jurtir
hafa fölnað og fallið, fyrir frosti og klaka, þá lyftir
grænkálið sér „yfir klakans ljósa lín“. Og svo endar
hann kvæðið þannig:
169