Samvinnan - 01.10.1948, Síða 29

Þórólfs, hins fallna höfðinga, en ekki
ágirnd ein, sem um var að tefla. Egill
hafði að sínu leyti gert bróður sínum
haug og kveðið um hann vísur, eins
konar erfiljóð, en þó lá hann sem ó-
bættur hjá garði, og það var Aðalsteins
að ráða bót á því. Og hann vissi,
hversu það skyldi gera.
En ást þá, er Egill hafði haft á Þór-
ólfi, lagði hann að nokkru leyti á silf-
urkisturnar, bróðurgjöldin. Þeirra
gætti hann með afbrýðissemi og tor-
tryggni og hafði jafnan með sér á ferð-
um sínum. Er engu líkara en hann
hafi snemma ætlað sér eittlivað sérstakt
með þetta silfur, að það skyldi koma
eftirminnilega við sögu hans, lífs og
liðins. Það voru þessir peningar, sem
hann ætlaði að sá um Þingvöll í þeirri
von, að þar mundu verða hrundning-
ar eða pústrar eða jafnvel að allur
þingheimur berðist. Þá var Egill á
Mosfelli, kominn af fótum fram. En
er hann sá, að honum átti ekki að
auðnast að hafa þessa gleði af silfri
sínu, hugði hann á annað ráð, og fer
hér enn orðrétt frásögn Egils sögu:
„Það var eitt kveld, þá er menn
bjuggust til rekkna að Mosfelli, að
Egill kallaði til sín þræla tvo, er
Grímur átti; hann bað taka sér hest,
— „vil eg fara til laugar“. Og er Egill
var búinn, gekk hann út og hafði með
sér silfurkistur sínar. Hann steig á hest,
fór síðan ofan eftir túninu fyrir
brekku þá, er þar verður, er menn
sáu hann síðast. En um morguninn, er
•menn risu upp, þá sáu þeir, að Egill-
hvarflaði á holtinu f)TÍr austangarðog
leiddi eftir sér hestinn. Fara þeir þá til
hans og fluttu hann heim. En hvorki
kom aftur síðan, þrælamir eða kisturn-
ar, og eru margar gátur á, hvar Egill
hafi fólgið fé sitt. Fyrir austan garð að
Mosfelli gengur gil ofan úr fjalli, en
það hefur orðið þar til merkja, að í
bráðþeyjum er þar vatnsfall mikið, en
eftir það er vötnin hafa fram fallið,
hafa fundizt í gilinu enskir peningar.
Geta sumir menn þess, að Egill muni
þar féð hafa fólgið. Fyrir neðan tún
að Mosfelli eru fen stór og furðulega
djúp; hafa það margir fyrir satt, að
Egill muni þar hafa kastað fé sínu.
Fyrir sunnan ána eru laugar og þar
skammt frá jarðholur stórar, og geta
þess sumir, að Egill mundi þar hafa
fólgið fé sitt, því að þangað er oftlega
sénn haugaeldur. Egill sagði, að hann
hefði drepið þræla Gríms, og svo það,
að hann hefði fé sitt fólgið. En það
sagði hann engum manni, hvar hann
hafði fólgið."
Þessi frásögn sýnir, að fólki í Mos-
fellssveit hefur snemma orðið skraf-
drjúgt um silfur Egils og jafnvel gert
skipulegar tilraunir til að finna það.
Mikið má það vera, ef sá hefur verið
margur þar í sveit, er saklaus sé af því
að hafa einhvern tíma dreymt stóra
draurna um að finna þetta silfur, enda
þóttust menn sjá loga upp af því fram
á 19. öld.. ..
Tveir peningar Ólafs kvarans,
fundnir á Englandi.
Frásögn sögunnar um Egil verður
þó aldrei fullsönnuð, en það væri
henni góður styrkur, ef sýna mætti
með rökum, að enskir silfurpeningar
hafi fundizt á Mosfelli. Það er einmitt
aðferðin sem höfundur sögunnar
sjálfur notar. Ef frásögn hans hefur
við sannindi að styðjast, hefur þegar
verið farið að finnast af silfri Egils
fyrir rniðja 13. öld, áður en sagan var
rituð. Hér skal nú sagt frá smáatviki,
sem styður fastlega allt í senn, að Eg-
ill hafi átti enskt silfur, að hann hafi
grafið það í jörð á Mosfelli og að eitt-
hvað af þessu silfri kunni að hafa
fundizt þar í gili.
Ritari Árna Magnússonar, Jón
Ólafsson frá Grunnavík, hefur látið
eftir sig rit um fornleifar, og þar er að
finna eftirfarandi frásögn um silfrið
á Mosfelli: „Erlendur sýslumaður,
bróðir minn, þá hann var ungur þén-
ari Erlendar Magnússonar, skólameist-
ara í Skálholti, hefur 6agt mér, að hér
um annó 1725 hafi í vatnavöxtum
spýtt fram nokkrum þeim silfurpen-
ingum, svo fundizt hafi hér um þrír,
og hafi hann á nefndum tíma séð einn
þeirra að vísu. Sagði hann peningur
sá hefði verið á stærð sem einskilding-
ur heill vorra tíma og hefði staðið á
honum nokkuð krasslegt og ómerki-
legt letur, kannske ANSLAFR eða
þvílík með fleiri bókstöfum". Þessir
peningar, sem um er að ræða, fundust
á Mosfelli og voru taldir vera úr kist-
um Egils. Jóni hefur þótt fundurinn
merkilegur, því að hann getur hans
einnig í öðru riti.
Það var heppilegt, að Jón Grunn-
víkingur skyldi muna áletrun pen-
ingsins, því að annars mundi maður
segja, að sagan væri öll tómur upp-
spuni, sniðinn eftir Egils sögu, pening-
arnir sagðir hafa fundizt í gili, af því
að sagan nefnir gil o. s. frv. Og svo
mundi maður bæta við, að Jón Grunn-
víkingur hafi verið bæði trúgjarn og
barnalegur, sem mörg dæmi sanna, og
einkum og sér í lagi hafi sannþekking
hans á fornleifum verið af skornum
skammti, sbr. ritgerð hans, sem prent-
uð er í árbókum danska fornleifafé-
lagsins 1815. En nú er ekki hægt að
koma neinu af þessu við. Jón veitir
okkur þá hispurslausu vitneskju, að á
peninginn hafi verið letrað
orðið ANSLAFR, og hér er ekkert
undanfæri, það verður að ganga úr
skugga um, hvort slíkur peningur hafi
getað verið til, og þá hvaðan úr heimi
hann myndi kominn vera. Og það
skal þegar sagt, að niðurstaðan af
þeirri rannsókn verður sú, að peningur
sá, er hér um ræðir, hafi verði sleginn
fyrir Ólaf kvaran Sigtryggsson, líklega
árið 937, árið sem Egill barðist á Vín-
heiði. Skal nú reynt að renna undir
þetta stoðum.
Aðalsteinn Játvarðarson Englakonungur seldi Agli Skallagríms-
syni í hendur tvær silfurkistur, er Egill hafði með sér út til ís-
lands. Egils saga segir frá því, að Egill hafi á gamals aldri fólgið
fé þetta í jörðu. Hafa margir gerzt til þess að leita fjársjóðsins,
en engum heppnast. — í þessum kafla bókarinnar færir Kristján
Eldjárn rök að því, að silfurpeningar úr kistum Aðalsteins kon-
ungs hafi fundizt skammt frá Mosfelli árið 1725, eftir vorleysingar
29