Samvinnan - 01.10.1971, Blaðsíða 16

víða i skólakerfinu er gert ráð
fyrir því, að hlutverk drengja
sé allt annað en stúlkna. Vit-
anlega er auðveldast að finna
dæmi, þar sem námsskrá legg-
ur önnur verkefni fyrir stúlkur
en drengi, eða þar sem
kennslutaækur gefa til kynna
með texta og myndskreytingu,
að þær séu samdar handa
tvenns konar fólki, sem þurfi
að ala upp með sitt hvorum
hætti. Ég held, að þetta skýrist
bezt með dæmum: Á bls. 58 í
Gagni og gamni, 1. hefti, nýrri
útgáfu, er eftirfarandi kafli:
„Tumi fær net. Tóta, Tóta,
sagði Tumi. Net, net, net.
Hann afi gaf mér net, og ég
má fara út á sjó. Er það satt,
Tumi, er það satt, máttu
fara út á sjó? Já, já, Tóta
mín, það er satt. Afi sagði:
Þú mátt það. Tóti sagði: Þú
mátt það, og mamma sagði:
Þú mátt fara, þú mátt fara
á sjó með afa. Tumi fór með
netið sitt. Tóti fór með sitt
net, og afi fór með netið sitt.
En Tóta fór inn til mömmu.“
Þennan sama kafla tekur
Svava Jakobsdóttir upp í leik-
rit sitt, Hvað er í blýhólknum?
og ætlar með því að sýna þátt
kennslubókanna í uppeldi
söguhetju sinnar.
í reikningsbók Elíasar
Bjarnasonar, 1. hefti, Rvík.
1963, er þetta reikningsdæmi:
„Bóndi hafði 3 kaupa-
menn og 2 vinnukonur 8
vikna tíma um sláttinn.
Hverjum karlmanni borgaði
hann 1300 kr. á viku, en
hvorri stúlku 1075 kr. á viku.
Hve mikið kaup þurfti bónd-
inn að borga öllu kaupa-
fólkinu?"
Hér kemur að vísu ekkert
fram nema það, sem rétt er:
karlmenn hafa í reynd hærra
kaup en konur. En gegn þessu
hefur lengi verið barizt. Barn,
sem reiknar þetta dæmi, hugs-
ar bara um margföldun og
samlagningu, en um leið er
hugsanlegt, að það síist inn að
launamismunur milli karla og
kvenna sé eðlilegur.
Þessi dæmi úr kennslubókum
eru valin af handahófi. Ef við
tökum dæmi annars staðar frá,
t. d. úr námsskrá, og flettum
upp á handavinnu, kemur í
ljós, að kaflinn um handa-
vinnu stúlkna nær yfir 2 bls.,
en kaflinn um handavinnu
drengja 6 bls. Og þegar nánar
er skoðað, virðist handavinna
drengja vera fjölbreyttari;
langur listi er yfir verkfæri sem
þeir eiga að hafa not af, og
fjölmörg verkefni standa þeim
til boða. Vinnustaður er smíða-
stofa. En undir handavinnu
stúlkna er tekið fram, að not-
ast megi við venjulega skóla-
stofu, þótt í stærri skólum þurfi
að vera sérstök handavinnu-
stofa. Verkfæraþörf virðist ein-
hæf og verkefnaval fábreytt
miðað við það, sem drengir
eiga kost á. Samkvæmt þeirri
skoðun Rauðsokka, að bæði
kynin hafi sömu eiginleika til
að læra hvaða starf sem er,
stúlkur séu ekki einmitt fædd-
ar með hæfileika og löngun til
að sauma svuntu og drengir
séu ekki sérstaklega skapaðir
til að smiða úr tré eða föndra
úr leðri, vilja þeir að skipt
handavinnukennsla sé lögð
niður. Bæði kyn lærðu nauð-
synleg atriði í saum og viðgerð-
um, einnig i smiðum og föndri.
Það er nauðsynlegt fyrir karl-
menn að geta fest á sig tölu
og pressað buxur, eins og þaO
getur komið sér vel fyrir konu
að geta rekið nagla. Þessi
skipting, sem nú er, miðast við
þá hefðbundnu verkaskiptingu,
sem tíðkaðist allt fram á þessa
öld. Bóndinn þurfti að geta
smíðað og gert við verkfæri, og
húsmóðirin varð að sauma
fatnað fjölskyldu sinnar. Einn
starfshópur Rauðsokka stefnir
að því að koma á breytingum á
handavinnukennslu i íslenzk-
um skólum.
Rauðsokkar leggja mikla á-
hérzlu á, að allir skólar lands-
ins séu opnir báðum kynjum og
ekkert nám sé sérstaklega ætl-
að stúlku eða dreng. Þeir vilja
láta breyta núverandi hús-
mæðraskólum i heimilisskóla,
ætlaða jafnt körlum sem kon-
um. Öllum er minnisstætt
kvennaskólafrumvarpið, sem
lá fyrir alþingi í hitteðfyrra
og mikil átök voru um. Það
þarf ekki að taka fram, að
það fólk, sem fylgir hugsjón-
um Rauðsokkahreyfingarinn-
ar, stóð gegn því, að Kvenna-
skólinn fengi rétt til að út-
skrifa stúdenta, nema því að-
eins að piltum væri leyfður að-
gangur að skólanum. Hér má
kannski skjóta því inn, að e. t.
v. hefur þetta mál þjappað
áhugafólki um jafnrétti kynj-
anna meira saman en flest
annað. Umfangsmiklir undir-
skriftalistar með og móti frum-
varpinu gengu manna á milli,
harðar umræður voru á alþingi
og fjörugir fundir. Allt kom
þetta af stað umræðum og
skapaði grundvöll undir frekari
aðgerðir.
Öldin er önnur
Áðan minntist ég á launa-
mismun. Rauðsokkar leggja
mikla áherzlu á, að allir ein-
staklingar fái að stunda þau
störf, sem þeir hafa áhuga á og
hæfileika til. Segja má, að
hingað til hafi fæstar konur
haft val um lífsstarf sitt; þær
hafa verið fæddar inn i eina og
sömu stöðuna, húsmóðurstarf-
ið. Áður fyrr, þegar engar vélar
voru til þess að létta húsmóð-
urstörfin, þvo þurfti alla
þvotta i höndunum og jafnvel
sækja vatnið langar leiðir,
sauma allan klæðnað fjölskyld-
unnar og vinna úr öllum mat
heima, var þetta starf ærið nóg
einum einstaklingi. En ekki er
fjarri að ætla, að með allri
þeirri tækni, sem nú hefur
komið fram á sjónarsviðið, og
verksmiðjuframleiðslu á mat-
vælum og fötum, hafi viðhorf-
in gjörbreytzt. Vissulega getur
sköpunargleði einstaklings
fengið útrás í að ge:a sín föt
sjálfur og ráða þar með útliti
þeirra. En um sparnað er ekki
lengur að ræða, ef viö lítum á
dæmið þannig, að kona beri
meira úr býtum við að vinna
eitthvert starf utan heimilis,
þ. e. vafasamt er, að hún nái
venjulegu tímakaupi með þvi
að vinna slíka vinnu heima.
Þarna á áhugi að ráða. Vegna
þess telja Rauðsokkar grund-
völl húsmóðurstarfsins nú vera
allt annan en áður. Hitt sé
annað mál, að börn þarfnist
þess að vera með foreldrum
sinum einhvern hluta dagsins,
og meðan almennur vinnudag-
ur er svo Iangur sem hann nú
er, er e. t. v. æskilegt að hvaða
einstaklingur sem er, bæði
kona og karl, geti fengið starf
hluta úr degi meðan börnin
eru lítil.
Jafnhliða gæzluheimilum
fyrir börn útivinnandi foreldra
þyrfti að skipuleggja heimilis-
aðstoð, þar sem t. d. væri hægt
að fá sérmenntað fólk til að
sitja yfir veikum börnum.
Margur hugsar nú sjálfsagt
sem svo, að ekki myndu öll
börn una því að fá ókunna
manneskju til sín, þegar þau
eru veik; flest hefðu þá ein-
mitt sérstaklega mikla þörf
fyrir mömmu. En þegar börn
verða svo alvarlega veik að
senda verður þau á sjúkrahús,
þá er það ekki til umræðu að
móðir þeirra sitji yfir þeim
nema i heimsóknartímum, þótt
þörfin fyrir hana sé mikil. Þar
bætist við, að þau eru á ókunn-
um stað.
Fæðingarorlof karla
Að sjálfsögðu verða allar
konur, í hvaða starfi sem þær
eru, að fá fæðingarorlof í a. m.
k. þrjá mánuði, þegar þær ala
börn. Atvinnurekendur verða
að þola það venjulega tvisvar
til fjórum sinnum á starfsævi
hverrar konu. Mörgum Rauð-
sokkum finnst, að feður ættu
einnig að fá smáorlof til þess
að annast móður og barn
fyrstu dagana heima og til þess
að kynnast nýfæddu barni
sínu; telja það einmitt mjög
mikilvægt fyrir föður að fá
strax ábyrgðartilfinningu
gagnvart barninu og finna, að
það þarfnist hans engu síður
en móður sinnar.
Ef sérstakar aðstæður eru á
heimili, þyrftu annað hvort
faðir eða móðir í fastri stöðu
að geta fengið leyfi í eitt til tvö
ár vegna barna sinna ungra, en
að þeim tíma liðnum að geta
gengið inn í sitt starf, eins og
ekkert hefði í skorizt. Bent er á,
að það er alls ekki svo óalgengt,
að fólk fái leyfi frá störfum um
tíma, t. d. til þess að kynna sér
nýjungar í starfi sínu erlendis
eða til þess að vinna að ein-
hverju sérstöku verkefni.
Launamisrétti
Ef við snúum okkur nú að
atvinnulífinu sjálfu og litum á,
hvernig konur og karlar skipt-
ast á hin ýmsu störf, kemur í
ljós, að það launajafnrétti, sem
lögfest var árið 1968, er aðeins
í orði, en ekki á borði. Kona og
karl með sama starfsheiti hafa
að vísu oftast sömu laun, en
farið er i kringum þessi lög
með því að láta konur hafa
starfsheiti, sem fellur undir
lægstu launaflokkana. Á skrif-
stofum heita konur skrifstofu-
stúlkur eða símastúlkur, en
karlmenn fulltrúar eða deildar-
stjórar. Algengt er, að kona,
sem jafnvel hefur betri mennt-
un til starfs en karlmaður við
hliðina á henni, byrji með mun
lægri laun en hann, þó svo að
þau vinni svipuð störf. Konur
hafa einnig minni möguleika
til frama í starfi.
Nú er það svo, að fjöldi starfa
hefur orðið hrein kvennastörf,
eins og t. d. fóstrustarf og
hjúkrun, og barnakennsla er á
hraðri leið i þá átt. Þetta eru
Rauðsokkar ákaflega óánægðir
með. Þeir telja, að börn hafi
ekki gott af því að vera nær
eingöngu í umsjá annars kyns-
ins, eins og þau eru nú á dag-
heimilum og leikskólum, og
þegar skólaganga hefst tekur
við þeim kennslukona. Þau fá
þannig e. t. v. alla sína upp-
fræðslu frá konu, frá því þau
byrja að læra sem smábörn,
þar til barnaskóla lýkur við 12
ára aldur. í framtíðinni mun
skólatími að öllum líkindum
lengjast, og áhrifa kennarans
gætir þá enn meira. Fólk er
stundum hrætt við, að drengir
16