Samvinnan - 01.10.1971, Qupperneq 18

ViVborg Dagbjartsdóttir:
í TVÖ ÞÚSUND ÁR
höfurn við kropið
i kirkjunni
og grátið
minningu krossfestra
frumburða okkar
Og hœlhaldararnir
og harmkvœlasynirnir
sem lærðu klœki
mœðra sinna
við öskustóna
livað geta þeir keypt
fyrir baunaskálarnar sínar?
Landinu hefur þegar verið skipt upp
og það látið til útarfa
Nú er svo komið
að enginn er sá staður
á allri jörðinni
er gœti orðið þeim hœli
í útlegð
Hvergi er eftir steinn
að halla að höfði sínu
Tilgangslaust er að ráða drauma
i fangelsunum
Er ekki kominn tími
til þess að rísa upp
og kasta af okkur
skýlunum?
Við erum hvort sem er
allar snoðklipptar.
Unnur S. Bragadóttir:
FLUGSLYS í VORINU
„Snertu mig ekki,“ sagði hann
og breiddi út vonglaður vængina.
Síðan sveif hann yfir þögnina,
yfir hið eilífa myrkur múgsins,
yfir nístandi hungrið,
yfir helsærð mannabörnin,
yfir í gullið, glóandi gullið. —
Tíminn leið. —
„Snertu mig ekki,“ sagði gullið.
Hann breiddi út vængina
og sveif sorgmæddur yfir þögninni. —
„Flugslys," var sagt í fréttunum um vorið,
flugslys í vorinu. —
Þrítugur hafði ’ann hrapað í þögnina,
þrítugur, kvæntur og tveggja barna faðir.
Elín Hjaltadóftir og Jón Ásgeir Sigurðsson:
Tveggja presta „rauösokka"
Eftirfarandi línur eru ekki ætlaðar sem persónuleg árás á einn e5a neinn. Þær eru
eingöngu ætlaðar sem gagnrýni á vissa tegund ritháttar sem höfundar telja óæskilegan.
Tilefnið eru tvær greinar, sem báðar birtust í Morgunblaðinu, önnur eftir séra Benjamín
Kristjánsson, og birtist hún 6. janúar 1971, en hin eftir séra Árelíus Níelsson, og birtist
hún í föstum þætti hans ,,Við gluggann" 20. júní 1971. Inntak beggja greinanna er að
miklu leyti hugleiðingar um hlutverk kvenna í íslenzku þjóðfélagi, en framsetningin er
athugaverð að því leyti til, að báðir hinir frómu menn nota gervimanneskjur að nafni
,,rauðsokkur“ máli sínu til fulltingis.
Fyrst munum við leitast við að draga upp í höfuðdráttum
þá konu-ímynd, sem prestarnir tveir virðast mæla með í
skrifum sínum. Síðan munum við sýna hvernig málfærsla
þeirra einkennist af ýmsum atriðum, sem J.A.C. Brown í bók
sinni Techniques of Persuasion (from propaganda to brain-
washing), Penguin Books Ltd, Middlesex, England, 1965,
segir vera meginatriði áróðurs.
Gefum þá guðsmönnunum orðið: Heimurinn er þannig úr
garði gerður, að mannfólkið skiptist í tvo hópa, þ. e. a. s.
karla og konur. Þessir hópar hafa grundvallareðli hvor um
sig, þ. e. a. s. „mannlegt eðli og kvenlegt eðli“. Einhvern veg-
inn hefur sköpunarverkið æxlazt svo, að fólk, og þá sérstak-
lega konur, hefur farið að skorast undan eðli sínu og tekið
upp alls kyns ósiði.
En hvert er þá hið mannlega og kvenlega eðli? Fyrst og
fremst eru hjónabandsstofnunarhneigðin og afkvæmasköp-
un sameiginlegir þættir í eðli hvors kyns um sig. Karlmað-
urinn er fyrirvinna heimilis og fjölskyldu og sér að öðru
leyti um flest sem viðkemur þjóðfélaginu utan heimilisins.
Séra Árelíus leggur „eiginmanni" þessi orð í munn: „Ég
reyni að sjá um mitt. Fæ henni oftast alla peninga, sem ég
vinn mér inn, nema þá að ég geti stungið undan einhverjum
aurum fyrir „auka-djobb“. Ég annast um þau öll og sé fyrir
heimilinu. Þá finnst mér réttlátt að hún sjái um að allt sé
í lagi heima og sé ekki síkvartandi og kveinandi, heimtandi
og önug. Ekki þakkar hún, finnst allt sjálfsagt, og að hún
skilji mín kjör, mitt erfiði, nei takk, ekki aldeilis. Við erum
þó a. m. k. fullorðið fólk og ættum að hafa augu og eyru
opin fyrir tilverunni“. Og séra Benjamín gefur séra Árelíusi
ekkert eftir í lýsingum á nöldri, sem hinir stritandi eigin-
menn verða að þola: „Mér kom í hug gamall bóndi norður
í landi, sem átti jögunarsama konu. Hann var margmæddur
á nöldri hennar, en óttaðist þó enn meir, ef sér yrði skap-
fátt, þegar hún byrjaði á suði sínu. Mátti þá iðulega heyra
karlinn stynja mæðulega og fara með þessa bæn í hljóði:
„Guð minn góður styrki mig og gefi mér þolinmæði“.“
Konan á aftur á móti hlutverkum að gegna innan heimil-
isins, þar eð hinar lífeðlislegu staðreyndir um meðgöngu og
barnsburð gera hana fyrst og fremst að vinnukonu og upp-
alanda. Séra Árelíus hefur á takteinum vitnisburð „einnar
frúar“: „Aldrei fær maður hrósyrði fyrir neitt. Maður stritar
og baslar í öllu því versta dag eftir dag við uppþvott og
bleyjur, hreingerningar, gólfþvott og matargerð og „vinnur
úti“ annan hvern dag — en aldrei er nóg, allt er talið sjálf-
sagt og sízt af öllu þakkarvert. Svo á að taka við karlinum
meira og minna drukknum tvo og þrjá daga í viku, ef hann
þá lætur sjá sig. Og allt sem maður fær eru aðfinnslur, ónot
og skammir. Nei, þetta legg ég ekki á mig lengur. Ég vil hafa
frið. Lái mér hver sem vill“. Og um „barnungar og fallegar
meyjar“ hefur séra Benjamín þetta að segja: „ég (hlaut)
að dást að þeim í hjarta mínu og biðja guð þess af alhug,
að gefa þeim fallegri og skemmtilegri börn til að annast í
framtíðinni, enda er ég viss um það, heilagur Jósef, að þú
munir sjá til að sú bæn verði heyrð, því að áreiðanlega verð-
ur þessum stúlkum treystandi til að ala upp börn, þegar sá
tími kemur..........Megi yndislegir óvitar mylkja brjóst
þeirra og verma hjörtu þeirra, svo að þær geti gefið þeim
eitthvað af sinni mildu fórnarlund, sem veröldina vanhagar
svo mikið um nú“.
18