Samvinnan - 01.10.1971, Page 38

M. J. Karvonen:
í stórum dráttum er störfum skipt milli
karla og kvenna á þrjá vegu. í mörgum
þjóðfélögum samtímans eru karlmenn við
launuð störf, en meginþorri kvenfólks
heldur sig heimavið og annast húsverk. í
öðrum þjóðfélögum er þessu nálega þver-
öfugt farið: hið daglega strit útá ökrun-
um ásamt matseld og húshaldi heimafyrir
heldur konum í mörgum frumstæðum
þjóðfélögum sístarfandi myrkranna á
milli allan ársins hring, en karlmennirnir
njóta talsvert meiri frítíma og frelsis.
Loks eru til þjóðfélög þar sem störfin
skiptast nokkurnveginn jafnt milli karla
og kvenna. Þar hafa bæði kynin sín verk-
efni við búsýslu, eða þau fara bæði til
vinnu í verksmiðju, skóla, skrifstofu eða
rannsóknastofnun.
Haft er fyrir satt að kvenkynið sé hið
veikara kyn. Hve veikir eru þá félagar
okkar af kvenkyni? Er verið að arðræna
konur sem vinna úti, eða er verið að
svipta konur sem heima sitja grundvall-
armannréttindum, réttinum til að vinna?
Vél mannlegs líkama vinnur með vöðv-
um. Meðalkona hefur minni vöðva en
meðalkarlmaður og því einnig minna
likamsafl. Meðal sumra Evrópuþjóða eru
vöðvar kvenna aðeins hálfdrættingar á
við vöðva karla að styrkleika. Skortur á
líkamsþjálfun kann að valda nokkru um
þennan mismun. í mörgum samfélögum
leika drengir og stúlkur ólíka leiki, iðka
ólíkar iþróttir. Þegar þau ná fullum
líkamsþroska, velja þau sér aftur störf
með þeim hætti, að margir karlmenn
beita vöðvaafli sínu á öllum aldursskeið-
um, en konur snúa sér að störfum sem út-
heimta minni vöðvaþjálfun. En þarmeð
er sagan ekki nema hálfsögð. í tilrauna-
þjálfun þar sem þátttakendur verða fyrir
nákvæmlega jafnmikilli áreynslu eykst
vöðvastyrkur hægar hjá konum en körl-
um, og hámarksárangur er minni. Hins-
vegar er lögmál meðaltalsins enganveg-
inn algilt. Sterk kona og veikburða karl-
maður eru engin fágæti.
Vöðvastyrkur er alls ekki eini mæli-
kvarði á vinnuþol líkamans. í langvinn-
um störfum er það blóðrásin sem ræður
úrslitum, því hún flytur vöðvunum nær-
ingu og súrefni. Mæla má afköst blóðrás-
arinnar með því hámarki súrefnis sem
einstaklingurinn fær um lungun þegar
hann vinnur af öllum kröftum. Hámarks-
geta til súrefnistöku er lægri hjá konum
en körlurn. Þessi geta minnkar með aldr-
inum.
í sænskri könnun höfðu karlmenn á
aldrinum 20 til 29 ára að meðaltali há-
marksgetu til súrefnistöku sem nam 3,01
lítra á mínútu, en meðaltal kvenna á
sama aldri var fjórðungi minna: 2,23
litrar á mínútu. Hinsvegar voru karlar á
aldrinum 50 til 65 ára komnir niður á ná-
kvæmlega sama hámarksstig og ungar
konur. Konur eldast hægar en karlmenn,
og á efri árum var mismunurinn á há-
marksgetu karla og kvenna til súrefnis-
töku helmingi minni en milli karla og
kvenna á ungum aldri.
Minni hámarksgeta kvenna til súrefn-
istöku stafar að nokkru leyti af smærri
líkamsvexti þeirra, en einnig af því að
í blóði þeirra eru færri rauð blóðkorn á
hverja rúmeiningu, og af því leiðir að
geta þess til súrefnisflutnings er minni.
Fyrir sömu áreynslu þarf hjarta konu
38