Tímarit kaupfjelaga og samvinnufjelaga - 01.08.1909, Page 49

197
heldur þá fleiri. Eg hafði þá fyrir mjer verzlunarskýrslur
síðustu ára, til að sanna mál mitt.
Þessi kenning margra einlægra kaupfjelagsmanna, er
eg setti fram í grein minni, hefir yfirleitt, til þessa, vakið
•itla athygli hjá oss. En eg vænti þess, að atburðir þess-
a>'a síðustu tím'a geti opnað augu manna.
Hvernig er svo verzlunarástandið nú hjá oss?—Verzl-
unarskýrslur hefi eg engar fyrir mjer og verð því að
byggja á kunnugleik mínum. - Kaupfjelögin eru hin
sömu og voru, og hafa aukið uinsetning sína töluvert,
en ekki bætt efnahag sinn og aðstöðu að sama skapi.
Hin útlenda verzlun situr við það sama, eða þá heldur í
tramþróun. En hinir innlendu kaupmenn hafa týnt svo
tölunni, að þeir munu, þetta ár, eigi nema þrír eða fjórir,
sem rekið hafa verzlun. Eg held það sje ekki ofmælt,
að þessir fáu hafi ekki mátt bíta á beiskara, til að geta
haldið áfram. Hinir eru annaðhvort komnir á höfuðið,
atveg, eða hafa neyðzt til að draga saman seglin, þetta
ar, og sennilega lengur. Svona, eða svipað þessu, mun
það vera víðast á landinu.
Ymsar eru að vísu þær ástæður, sem skapað hafa
hið ískyggilega ástand, sem nú er ,í landi voru. En hið
almenna skuldabasl hygg eg að eigi aðalrót sína í þessu
verzlunarfargani og frumhlaupi hinna íslenzku kaupmanna.
Skal hjer lítið eitt athugaður ferill^þeirra og atferli.
Flestir þessara smákaupmanna hafa áður stundað ein-
hverja nytsama framleiðandi atvinnu, t. d. búvinnu, eða
sveitabúskap. Þeir hafa tekið sig upp og flutt í kaup-
staðina og farið að verzla; optast ílutt einhverja með
sjer, svo það hefir orðið eptir tilfinnanleg auðn í okkar
þunnskipaða landbúnaði. Stundum hafa tínzt í þetta flóð
efnilegir bændur, sem'verið hafa sveitarstoð.
Fyrst hefir venjulega allt gengið að óskum fyrir þess-
Um rnönnum. Pað hefir gengið ljett að fá lánin í bönk-
unum eða erlendis, venjulega hvort tveggja. Efnuðustu
bændurnir, sem við þá ætluðu að skipta, gengu allopt í
14