Fréttablaðið - 19.09.2009, Blaðsíða 26

26 19. september 2009 LAUGARDAGUR
afkimar og kynlífsklúbbar, til dæmis
BDSM, þrífast samt hér á Íslandi og ég
fékk sérfræðinga í þeim málum mér til
hjálpar við ritun á þeim kafla bókar-
innar.“ Sumum kann að finnast BDSM
afbrigðilegt kynlíf en Jóna spyr á móti:
„Hvað er afbrigðilegt kynlíf? Grund-
vallarskilmerkingar sem við höfum
í því sambandi eru þrjár: að fólk má
ekki nota yfirburði sína til að neyða
einhvern til kynlífs eða valda skaða
svo fólk sjái eftir því síðar meir. Eldri
einstaklingar eiga heldur aldrei að
nota líkamlega eða andlega yfirburði
sína gagnvart börnum eða unglingum,
hvorki til að sækjast eftir kynferðisleg-
um greiða eða eiga frumkvæði að kyn-
lífsvenjum sem hamla kynfrelsi við-
komandi. “
Órjúfanleg bönd milli kynlífs og tilfinn-
inga
Kynlíf er eitt af föstu gildum lífsins,
það er alltaf hægt að ganga að ást og
kynlífi og þeirri nálægð og innileika
sem þau nánu tengsl skapa, sama
hvernig þjóðfélagsástandið er,“ segir
Jóna Ingibjörg þegar hún er innt um
áhrif kreppunnar á kynlíf Íslendinga.
„Vonandi lærir fólk að meta ást og kyn-
líf betur. En ég hef hins vegar miklar
áhyggjur af því hvað verður um kyn-
fræðslu í skólum því ekki má spara þar.
Kynfræðslan er olnbogabarn og gleym-
ist oft í umræðunni. Bæði hvað varðar
líkamlega heilsu, forvarnir og tilfinn-
ingalegt heilbrigði. Mér finnst að kyn-
fræðsla eigi að byrja strax í leikskóla.
Þá á ég ekki við að lítil börn séu að
læra um kynmök heldur að læra heiti á
kynfærum og hvað líkaminn gerir svo
dæmi sé tekið..“
Jóna segist hafa komist að því í
gegnum samtöl við kollega sína að
Finnar séu hvað lengst komnir í þess-
um málum. „Þeir eru opnari og öflugri
í kynferðismálum en margar aðrar
þjóðir. Þeir kenna um kynferðisheil-
brigði og um tilfinningalegt heilbrigði í
kynlífi. Það er langt í land að við náum
slíkri þróun hér á landi. Annars held
ég að við Íslendingar séum bara álíka
bæld og álíka opin og aðrar þjóðir hvað
þessi mál varðar.“
Jóna Ingibjörg starfar einnig sem
kynlífsráðgjafi og fólk og pör leita til
hennar með margvísleg vandamál, en
auk þess rekur hún Kynfræðsluskólann
þar sem eru haldin námskeið fyrir fag-
fólk auk fræðslu fyrir almenning.
„Það eru aðallega pör sem koma til
mín í ráðgjöf, pör sem eru komin með
ákveðinn doða
í sambandið en
vandamálin eru
eins fjölbreytt og
einstaklingarn-
ir sem koma til
mín í viðtöl. Ég
hef fengið konur
í heimsókn sem
segja að þeim sé
sama þótt þær
lifi án kynlífs það
sem eftir er.“ Jóna
segir að það sem í
raun hafi komið henni mest á óvart í
öll þau ár sem hún hefur unnið á þessu
sviði eru þau órjúfanlegu bönd sem
eru á milli kynlífs og tilfinninga. „Það
kann að hljóma sem klisja en það er
ekki hægt að lifa kynlífi án tilfinninga,
hvort sem þú heldur það eða ekki,“
útskýrir hún. Og þegar ást myndast hjá
fólki þá er hún kannski ekki eins heit
eftir áratug og hún var fyrst. Ást breyt-
ist með tímanum en hún þarf alls ekki
að veikjast. En stundum eru ákveðnir
hlutir sem hafa gerst hjá fólki í þess
sambandi sem gerir það að verkum að
tilfinningarnar breytast og þá kynlíf-
ið í kjölfarið. Það sem ég geri oft er að
hjálpa fólki að sjá hlutina í öðru sam-
hengi.“ “
Þurfum að skrifa nýtt handrit um sam-
skipti kynjanna
„Fólk er alltaf að tala um einhverja
kynlífsbyltingu en það er frasi sem ég
þoli ekki,“ segir Jóna Ingibjörg. „Hvaða
kynlífsbylting? Í hverju fólst bylting-
in? Hverju hefur hún skilað? Já, auð-
vitað eru allir frjálsir til að geta sofið
hjá hverjum sem er. En hvaða frelsi er
í rauninni fólgið í því? Maður á að fylla
upp tómarúm í hjarta sínu með gleði
og hamingju en ekki endilega kynlífi
sem er laust við raunverulegar tilfinn-
ingar.“
Jóna Ingibjörg segir að ungir karl-
menn séu stundum enn haldnir þeirri
hugmynd að þeir eigi að vera tilbúnir
í kynlíf, hvenær og hvar sem er með
hverjum sem er. „Ég hitti til dæmis
nýlega ungan mann sem var nýkominn
úr sambandi þar sem hann særðist og
hann ætlaði ekki að fara í annað sam-
band strax. Hann ætlaði sér frekar að
sofa hjá eins mörgum stelpum og hann
gat. Svo komst hann að því að hann bara
gat ekki framkvæmt athöfnina í hvert
skipti og kom til mín þá í ráðgjöf af því
hann skildi ekkert í þessu. En ég sagði
við hann, ef líkaminn þinn er að reyna
að segja þér eitthvað, hvað er hann að
reyna að segja þér? Það er ekkert nóg að
bara stunda kynlíf. Kynlífsbyltingin er
í rauninni sú að þora að líta á raunveru-
lega hvað er að gerast í aðstæðunum,
það er byltingin.“ Jóna varar líka við
stinningarlyfjum eins og Viagra fyrir
karlmenn sem eru við góða heilsu og
hafa ekki greinst með stinningarvanda-
mál. „Viagra hjálpar þeim ekki neitt ef
blóðflæði þeirra er gott hvort eð er,
svo ekki sé minnst á þá stórhættulegu
þróun að ungir karlmenn séu að blanda
saman eiturlyfjum og Viagra.“ Jóna
Ingibjörg segir einnig undarlegt að
það sé ákveðið tvöfalt siðgæði enn við
lýði. „Konur til dæmis sem hafa sterk-
ar kynferðislegar langanir hljóta ekki
stuðning, hvorki frá karlmönnum né frá
kynsystrum sínum. Þær fá iðulega á sig
gagnrýni, ekki síst sinna kynsystra, ef
þær sýna gleði og kátínu yfir því að
vera kynverur. Það vantar klárlega eitt-
hvað í þessa byltingu hvað það varðar.
Kvenfólk er líka gjarnt á að setja sig í
eitthvert fórnarlambshlutverk. Kynlífs-
menningin náttúrlega mótar okkur og
við lærum hvernig við eigum að haga
okkur samkvæmt ákveðnum samfé-
lagslegum handritum. Í raun þyrftum
við að búa til ný handrit um samskipti
kynjanna.“
Helst vildi Jóna sjá umræðuþætti
um kynlíf í íslensku sjónvarpi þar sem
þessi málefni væru krufin til mergjar.
„Ég vil sjá líflega umræðu um þessi
málefni þar sem skyggnst er á bak við
umræðuefnin og fólk gæti skerpt sína
eigin sýn á efninu. Það þarf að hrista
aðeins upp í þessum málum hér og
sérstaklega að því sem lútir að kyn-
fræðslu og kynheilbrigði. Það væri
líka afleitt ef hlutfall kynsjúkdóma
myndi hækka á næstu árum vegna nið-
urskurðar í þessum málum.“ En hvern-
ig skyldi það vera að starfa sem kyn-
fræðingur? „Það er stöðug áskorun en
eitthvað sem ég hef valið vegna mikils
áhuga á mannlegri kynverund. Ég hef
auðvitað orðið fyrir einhverjum for-
dómum í gegnum árin en þá var það
sérstaklega að á svona litlu landi var
ég ein að starfa við þetta. Ég er í mínu
öðru hjónabandi og eftir fyrsta hjóna-
band var ég ein í sex ár með son minn.
Þá fann ég fyrir því að karlmenn höfðu
fordóma gegn mér og sumir voru hálf-
hræddir við mig. Núna er ég í afskap-
lega góðu og nánu sambandi og auð-
vitað hefur kynfræðin hjálpað mér til
þess að öðlast meiri skilning á sjálfri
mér. Ég er eins og hver önnur kona!“
Auðvitað
eru allir
frjálsir til að
geta sofið
hjá hverjum
sem er. En
hvaða frelsi
er í rauninni
fólgið í því?
Maður á að
fylla upp
tómarúm í
hjarta sínu
með gleði og
hamingju en
ekki endi-
lega kynlífi
sem er laust
við raun-
verulegar
tilfinningar.
S
tundum er sagt að lífið leggi
fyrir mann þrautir til að
athuga staðfestuna og það var
svo sannarlega rétt í þessu til-
felli,“ útskýrir Jóna Ingibjörg
Jónsdóttir kynfræðingur um hvernig
skrifum á nýlokinni bók hennar var
háttað. „Þetta var svolítið táknrænt.
Ég var nýbúin að fá styrk frá launa-
sjóði fræðirithöfunda sem gerði mér
kleift að einbeita mér að skrifum í hálft
ár. Strax í kjölfarið lenti ég í slysi. Ég
var að spranga úti í Eyjum þegar ég
missti tak á kaðlinum og féll niður á
báða handleggi. Þegar ég reyndi að
standa upp kom í ljós að ég var illa
brotin á báðum handleggjum sem er
nú ekki mjög hagkvæmt þegar maður
er að reka smiðshöggið á heila bók! En
ég stóðst prófið og tókst að ljúka bóka-
skrifunum með púða undir báðum oln-
bogum,“ segir hún og hlær.
Bók Jónu Ingibjargar, sem nefnist
Kynlíf – heilbrigði, ást og erótík, kemur
út innan skamms hjá bókaútgáfunni
Opnu og er að eigin sögn bók skrifuð
fyrir alla sem hafa faglegan áhuga á
kynlífi eða vilja dýpka þekkingu sína
á þessu sviði. „Þetta er bók sem fjall-
ar um efnið á gagnrýninn hátt, skrif-
uð öðrum þræði fyrir fagfólk en líka
fyrir almenning. Í henni er til dæmis
að finna kafla sem lúta að einstöku
kynlífi og erótík, það er að segja, hvað
er gott kynlíf, hvað er frábær kynlífs-
upplifun, hvað er málið með erótík og
svo framvegis.“
Kynferðisþroski barna
Í bókinni er einnig kafli sem fjall-
ar um kynferðisþroska. „Kynferðis-
þroski hefst ekki á unglingsárunum
heldur byrjar á góðu atlæti í æsku þar
sem við lærum á líkama okkar og til-
finningasvið. Það er mikilvægt nú á
tímum upplýsingavæðingarinnar að
við kennum börnum að sortera hvað
þau megi sjá og hvað sé óviðeigandi.“
Spurð um neikvæð áhrif netvæðing-
arinnar og klámsins sem þar sé að
finna segir Jóna að ekki sé hægt að
líta einungis á netvæðinguna sem nei-
kvæða. „Börn og unglingar geta aflað
sér upplýsinga á Google þar í staðinn
fyrir að vera skjálfandi á beinunum
á bókasöfnunum. Það er hægt að sjá
bæði það góða og það slæma í þessari
þróun. Gott uppeldi skiptir máli þegar
það kemur að því að börn og unglingar
taki meðvitaðar ákvarðanir um hvað
sé í lagi og hvað ekki. „Við verðum
líka að vera mjög nákvæm og passa-
söm hvað þetta varðar, hvernig maður
tekur á hlutunum á hvaða þroskastigi.“
Fólk ruglar saman svo mörgum hug-
tökum þegar það kemur að kynferðis-
þroska barna.“
Klám og óhefðbundið kynlíf
Umræða um klám undanfarin ár hefur
aðallega verið neikvæð og Jóna segir
að kynfræðinni og kynjafræðinni sé
stundum ruglað saman.
„Oftast er orðræðunni stjórnað
þannig að allir eru mögulegir þolendur,
oftast konur, og allir mögulegir gerend-
ur, oftast karlmenn. Þetta varð kannski
óafvitandi aukaverkun kynjafræðinn-
ar sem varpað hefur mikilvægu ljósi
á rótgróið kynjamisrétti. Kynfræði
er þó annað en kynjafræði, en kyn-
fræði snýst um þekkingu á manneskj-
unni sem kynveru. Konur eru oft sett-
ar í bása hvað þetta varðar og margir
halda að flestar konur þoli ekki klám.
Það er kannski líka vegna þess að allt
klám er sett undir sama hatt.
Svo er líka hugtak sem á alveg að
afmá úr íslenskri tungu og það er orðið
barnaklám. Það er ekki til neitt sem
heitir barnaklám, heldur á það að kall-
ast réttu nafni, kynferðislegt ofbeldi á
börnum. Það hefur ekkert með klám að
gera. Við eigum að kalla hlutina réttum
nöfnum.“ En eru Íslendingar opinskáir
með kynlíf, og er ekki erfitt fyrir litla
þjóð að stunda það sem mætti flokk-
ast undir óhefðbundið kynlíf vegna
smæðar hennar? „ Jú, stórborgarmenn-
ing þrífst eðli málsins vegna ekki á
Íslandi. Við erum auðvitað bara þorp
að stærð. Tökum sem dæmi samkyn-
hneigða sem þurftu beinlínis að flýja
land til stórborga eins og Kaupmanna-
hafnar eða Berlínar til að forðast mis-
rétti og geta bara lifað þolanlega. En
Hvaða kynlífsbylting?
Jóna Ingibjörg Jónsdóttir kynfræðingur hefur nýlokið við skrif á nýrri bók sem kallast Kynlíf – heilbrigði, ást og erótík. Anna
Margrét Björnsson heyrði um hvernig hún lagði lokahönd á bókina þegar hún var handleggsbrotin á báðum höndum og forvitnað-
ist um hvernig kynlífi Íslendinga er háttað nú.
JÓNA INGIBJÖRG
JÓNSDÓTTIR
kynfræðingur
EITT AF FÖSTU GILDUM LÍFSINS. Jóna Ingibjörg vonar að kreppan kenni fólki að meta ást og kynlíf betur en það gerði.