Fálkinn - 17.12.1938, Blaðsíða 28

22
F Á L K I N N
víninu og mundi ckki koma aftur
fyr en færi að líirta af degi.
„En hvað ]>ú erl einkennilega bú-
inn núna, jólasveinn. í fyrra varstu
i rauðum stakk og með skottluifu
og sítt, hvítt skegg — og hvar er
pokinn þinn?“ sagði drengurinn á-
kafur.
Jæja, svo að hann hjelt að hann
væri jólasveinn. Andlitsdrættirnir
milduðust og urðu raunalegir.
„Af hverju svararðu ekki? Ertu
að gráta?“ C)g drengurinn færði sig
nær — og tók loks í aðra liöndina
á honum. „Kanske ert þú fátækur
núna, alveg eins og við. Pabbi sagð-
ist ekki híafa efni á að kaupa neina
gjöf handa mjer, en mamma sendi
mjer súkkulaði. Æ, þetta er svo ieið-
inlegt. Jeg viidi óska að þú hefðir
verið með hvíta skeggið og rauðu
skotthúfuna,“ sagði drengurinn og
andvarpaði djúpt.
Flóttamanninum þótti ilt að þurfa
að hryggja drenginn, en sá að hann
mátti til að látast vera jólasveinn
og sagði því: „Já, vinur minn, jeg
er fátækur í ár og varð að selja
jólasveinsfötin mín til þcss að geta
lifað. Ef jeg bara ætti einhver önn-
ur föt en þessi, sem jeg steiid í, þá
gæti jeg farið inn í borgina — og
fengið mjer atvinnu. Kanske þú eig-
ir einhver föt og liatt eða húfu til
þess að gefa nijer — þá vona jeg að
geta komið hingað um næstu jól i
jólasveinsfötunum mínum og haft
fallegar gjafir með mjer.‘
„Ja-ál“ Andlit drengsins ijómaði
af fögnuði. Þetta var mesta æfintýr.
ltauður i kinnum af áhuga greip
drengurinn jólakerti og kveikti á þvi.
„Komdu þá með mjer upp á loft.“
„Hvert eigum við að fara, seg-
irðu?“ spurði flóttamaðurinn hrædd-
ur.
„Það eru falleg föt uppi á lofti.
Flýttu þjer — við skulum sjá hvort
þú getur brúkað þau. Það eru fötin
hans Jolm frænda. Hann gaf pabba
þau þegar hann fór aftur til Amer-
íku — J>að eru skelfing falleg föt.“
Þeir fóru báðir upp og þess var
skamt að biða, að flóttamaðurinn
afklæddist fangabúningnum. Fötin
fóru ágætlega og voru mjög nýleg.
Svo setti liann upp brúnan hatt,
sein Ameríkumaðurinn hafði líka
skilið eftir.
„Þakka þjer fyrir. Jeg skal aldrei
gleyma þjer þessu. Þegar jeg kem
í stóru borgina skal jeg kaupa ný
föt handa honuin pabba þínum —
og dálitla gjöf handa þjer. En jeg
verð að fá að vita hvað þú heitir."
„Jeg heiti Rolf — pabbi lieitir
líka Rolf — Rolf Solbro. En livað
heitir þú?“
„Jeg á ekkert nafn — bara númer
— númer 1239 — og jeg er jóla-
sveinninn, þú manst það. En heyrðu,
]iú verður að geyma fötin mín vel
fyrir mig, og ekki segja neinum hvar
þau eru. Líttu á, við stingum þeim
ofan í stóru kistuna þarna — neðst
niður á botn.“
Æ, góði jólasveinn, vertu hjá mjer
þangað til pabbi kemur heim.“
„Það get jeg ómögulega, Rolf. Það
bíða svo margir eftir mjer, sem jeg
þarf endilega að finna. Mjer þótti
svo leiðinlegt að liafa ekkert til að
gefa þjer, en jeg átti enga peninga
til að kaupa gjafir fyrir.“
Undarleg tilfinning greip hann.
„Drottinn minn, að jeg hefði lálið
þetta ógert,“ andvarpaði hann.
En nú Ijómaði bros á andliti Rolfs
litla.
„Þú getur ekki ferðast ef þú hefir
ekki peninga. Jeg skal gefa þjer pen-
inga. Jeg fjekk þá hjá John frænda.
— og pabbi sagðist skyldu setja þá
í bankann fyrir mig. Jeg á fullan
sparibauk," sagði hann. „Komdu
með mjer, þá skaltu fá hann. Þú
verður að taka hann eins og hann
er. Jeg get ekki náð peningunum úr
honum, ]>vi að hann pabbi hefir
litla lykilinn.“
Roberg fjekk grátköklc í hálsinn.
Höndin skalf er hann rjetti hana
út eftir sparibauknum. Hann var
þungur. Ef lil vill voru nokkrar
krönur í honum. Það mundi bæta
ofurlitið úr skák. Þei! Hvað var
þetta? Var einhver að koma? Hann
stóð kyr og hlustaði. „Ertu hrædd-
ur? Þetta eru bara mýslurnar að
leika sjer, segir hann pabbi,‘‘ sagði
lilli drengurinn og hló.
Boberg setti á sig skóna i flýti og
fór til dyranna, með sparibaukinn
í vasanum. „Þakka þjer fyrir þetta
alt, Rolf litli, og beiddu guð um
að varðveita mig, þegar þú lest
kvöldbænirnar þínar. Gleðileg jól!“
„Gleðileg jól, og þakka þjer fyrir
komuna!“ kallaði drengurinn eftir
honum.
Tuttugu og fimm ár eru liðin. Og
nú er aftur aðfangadagskvöld og
stórborgin sveipuð í fallega, hvíta
snjóskikkju. Fyrirmannlegur, maður
situr í dýrindis bifreið og liorfir
á fólksmergðina. Hann dregur vindla-
veski upp úr vasanum, tekur upp
vindil og kveikir í honum og reyk-
ir og Iætur hugann reika. Jólakvöld
— aftur einstæðihgslegt jólakvöld
— aleinn með endurminningunum.
Eitt þótti honum vænt um, að hann
hafði getað látið ofurlítið gott af
sjer leiða i dag. 500 krónur i jóla-
pott Hjálpræðishersins, 500 til barna-
hælisins, 500 til sjómannaheimilis-
ins og 500 til glaðnings handa föng-
unum o. s. frv. Hann var glaður yfir
því að vera ríluir og geta hjálpað
öðrum. Því að verksmiðjueigandinn
vissi hvað það var að vera fátækur.
Hann gat aldrei gleymt fyrstu góðu
máltíðinni, sem hann hafði fengið
eftir að hafa svelt lengi — svelt
svo að garnirnar gauluðu. Og vel-
gerðarmaður hans hafði ekki látið
]>ar við sitja, heldur falið honum
trúnaðarstöðu á skrifstofunni hjá
sjer. Og nú var hann eigandi verk-
smiðjunnar sjálfur — og ríkur. En
þetta höfðu verið erfið ár.
Hann var ókvæntur. Aðeins ein
kona hafði komið við æfi hans og
það var móðir hans. Hann hrökk
alt í einu upp úr hugsunum sínum
við að bifreiðin vatt sjer út á hlið
og staðnæmdist snögglega. „Nú,
hvað er að, John?“ kallaði hann lil
bifreiðarstjórans.
„Það lá við að jeg æki yfir mann
á götunni. Hann datt. Jeg er hrædd-
ur um. að liann hafi meitt sig.“
„Svo-o? FJýtið þjer yður út. —
Hversvegna gættuð þjer ekki betur
að?“
„Jeg gat ekki varað mig. Hann
kom beint fram fyrir mig. Jeg
hamlaði eins og hægt var.“
Þeir fóru báðir út. Maðurinn lá
á götunni eins og hann væri dauður.
„Berið hann inn í bilinn og akið
til varðlæknisins. Nei, annars —
biðið þjer við. Það er stutt heim.
Við förum með hann heim til mín.“
Bílstjórinn horfði undrandi á hús-
bónda sinn. Ætlaði hann að fara
með gjörókunnugan, meðvitundar-
lausan mann heim til sín? Jæja, ]>að
var best að hlýða. Ungi maðurinn
rankaði við sjer um ]>að bil er þeir
komu að húsdyrunum.
„Alt í lagi, John, þjer getið átt
frí það sem eftir er dagsins. Akið
]>jer bifreiðinni inn“, sagði verk-
smiðjueigandinn.
Mennirnir tveir stóðu um stund
og horfðu hvor á annan. Veslings
maðurinn, hugsaði sá eldri — er
hann horfði á unga andlitið fölt
og tekið. Hann var afar aumingja-
legur. Frakkinn hans var þunnur
og skórnir slitnir. En eigi að síður
bauð hann af sjer góðan þokka.
Meidduð ]>jer yður? Mjer ]>ótti
leitt, að bílstjórinn minn skyldi
verða til þess að aka á yður. Komið
þjer með mjer inn og fáið eitthvað
heitt.“
„Jeg — nei, þakka yður fyrir.
Það er ekkert að mjer. Mig verkjar
bara svolítið i fótinn — en það
hverfur bráðum — og —“
„Komið ]>jer inn“, tók verksmiðju-
eigandinn fram í. „Jeg er aleinn og
- jeg hefi gaman af að kynnast
yður. Komið þjer nú inn. Hún jóm-
frú Mikkelsen biður eftir okkur
með gæsasteikina."
Það var eins og vottaði fyrir
græðgi í augum unga mannsins.
Jæja, því ekki að koma inn. Hann
hafði ekki fengið annað en tvo
litla kjötsnúða í allan dag. Og hann
var einn — lieimilislaus, atvinnulaus
og peningalaus. Hann fór inn með
húsbóndanum.
Þegar þeir höfðu lokið máltíðinni
settust þeir við arininn og fengu
sjer kaffi og vindil.
„Heyrið þjer mig, ungi maður,
sem forlögin hafa sent mjer í kvöld.
Jeg ætti ekki að vera svo áleitinn
að fara að skifta mjer af einka-
málum yðar, en — hm — hm — mjer
þætti gaman, ef þjer segðuð mjer
æfisögu yðar. Var kona með í spil-
inu?“
„Já, kona — ágæt kona, hún móð-
ir mín.“ Og nú sagði hann æfisögu
sína með skjálfandi vörum.
„Faðir minn átli jörð rjett fyrir
utan borgina. Mamma varð veilc.
l’aðir minn liafði vcrið talsvert
drykkhneigður alla líð — og hon-
um fór síhrakandi og dó loks í
brjálæðiskasti.
Jörðin var seld og við mamma
fluttum inn í borgina. Mainma var
prestsdóttir og hafði fengið ágætt
uppeldi. Og líka var hún mjög vel
að sjer til handanna. Hún heklaði
og kniplaði fyrir stóra verslun. Þeg-
ar jeg hafði lokið gagnfræðaskól-
anum fjekk jeg stöðu hjá verslun-
inni, sem mamma vann hjá, fyrst
sem sendill en var lofað betri stöðu
síðar. Og þegar jeg varð tvítugur
varð jeg gjaldkeri í versluninni —
og svo — og svo ■—■“ Hann andvarp-
aði þungan.
„Og hvað svo?“ spurði verksmiðju
eigandinn ákafur.
Og ungi maðurinn sagði frá erfið-
leikum sinum. Kaup hans var ekki
mikið, og það var aðeins með ítrasta
sparnaði að hann og veik móðir
hans gátu dregið fram lífið á ]>ví.
Henni fór síhrörnandi og hann varð
að leita til læknis. „Móðir yðar
verður að fara á heilsuhæli. Hún
verður að hafa fullkoinna ró — og
njóta hvíldar, án þess að þurfa að
hafa nokkrar áhyggjur." — Hvað
átti hann að gera? Vegna móður
sinnar, einu ma'nneskjunnar, sem
honum var ant uin í veröldinni —
gerðist hann óheiðarlegur maður.
Móðir hans komst á heilsuhæli og
fjekk góða aðhlynningu. Hánn sagði
móður sinni fyrst að peningarnir til
ferðarinnar og heilsuhælisdvalar-
innar væru fengnir að láni hjá
góðum kunningja. Og hún trúði ]>vi.
En síðar fjekk hún að vita sann-
leikann. „Jeg veit að þú gerðir
þetta vegna hennar móður þinnar.
Lofaðu mjer þvi, að þegar þú hefir
afplánað hegninguna, þá skulir þú
altaf berjasl áfram i heiminum með
heiðarlegum meðulum og hreinu
hjarta. Og feldu guði alt“. Þetta
voru síðustti orð hennar. Hún er
dáin.
Jeg sagði húsbónda minum hvern
ig í öllu lá — lofaði honum að
borga peningana til baka — en
hann benti á dyrnar með fyrirlitn-
ingarsvip: „Þjer getið farið!“ Jeg
slapp við hörmungar l'angelsisins,
og liefi —
„Hvað þekkið þjer til fangelsa?“
spurði verksmiðjustjórinn.
„Jeg þekki ofurlítið til þeirra.
Þegar jeg var fimm ára hjálpaði jeg
fanga, sem hafði strokið sjálft jóla-
kvöldið. Jeg hjelt að hann væri
jólasveinn.“
„Svo? Hvað heitið þjer?“ spurði
hann óðamála.
„Rolf Solbro.“ Verksmiðjueigand-
inn stóð upp og gekk um gólf. Hann
hvesti brúnirnar.
„Hvað voruð ]>jer að segja •—•
hjálpuðuð þjer fanga til að flýja?“
„Já, jeg hjálpaði honum — og
þykir vænt um — þó jeg fengi ær-
lega flengingu hjá honum föður
mínum daginn eftir, fyrir að hafa
gefið fötin — og peningana mína.“
Verksmiðjueigandinn geklc |il unga
mannsins og lagði höndina á liöfuð
honum. „I kvöld ætla jeg að vera
jólasveinninn yðar. Þjer eruð ráðinn
sem bóklialdari hjá mjer upp frá
þessum degi.“ Andlit mannsins
ljómaði af ánægju og hann fór að t
skrifborðinu og skrifaði í flýti eitt-
hvað í tjekkahefti og fjckk unga
manninum, sem var alveg forviða.
„Takið þjer við þessu — það er
fyrirframgreiðsla. Þetta ber ekki að
skilja sem góðgerðasemi eða líkn-
arstarfsemi. Jeg er bara að borga
gamla skuld, frá löngu liðnu jóla-
kvöhli.“
„En — en jeg get ekki tekið við
þessu. Þjer ]>ekkið mig ekki neitt.“
„Jú, jeg þekki yður svo vel, að
jeg þyrði að taka yður í fjelag við
mig ef því væri að skifta. Nú er
best að bílstjórinn minn aki yður
á gistihús — og svo sjáumst við
aftur á 2. nýjársdag. Gleðileg jól.!“
Þegar hurðin lokaðist eftir unga
manninum kom einkennilegur gljái
á augu verksmiðjueigandans, og
roði í kinnarnar. Nú höfðu farið
fram hlutverkaskifti. í kvöld cr
fangi númer 1239 velgerðarmaður
þinn — Rolf litli.
,British Museumc.
I'ramh. af hls. 1!).
lians, en þeirra afkastamestur
varð Lenin.
Það er fróÖlegt að skygnast
eftir liversu margir lesendur
vinna eða hafa unnið undir
gerfinöfnum. Það er mögulegt,
að maður sem kynnir sig og *
ritar undir nafninu Brown eða
.Tones, sje merkur rithöfundur
eða stjórnmálamaður. Af viss-
um ástæðum getur það verið
nauðsynlegt, sjerstaklega ef það
er fólk, sem vinnur fyrir stjórn-
málalega leynilögreglu.
Um aldamótin 1900, gal rúss-
neskt nafn vakið illan grun. Eng-
lendingar tengdu Rússa ósjálf-
rátt við nihilisma, vitisvjelar og
Síberíuvist.
Lenin ákvað þessvegna að
ganga undir þýsku nafni. I
Miinchen hafði hann verið
þektur sem „Mayer“, í London
vildi hann vera „Richter“. Lenin
var daglegur gestur i lestrar-
saliium. Nokkrum mánuðum