Fálkinn - 08.06.1964, Page 41

ekki segja einum einasta manni
frá þvi.“
Auðvitað kvisaðist leyndar-
málið von bráðar. Á meðan
hafði ég sent eftir annarri vin-
stúlku, sem var svipuð á hæð
og vöxt og ég og sagði við hana:
„Ef þér viljið skal ég lána
yður Pompadour búning, sem
ég keypti handa mér í Sviss."
Nú kom hin stóra stund.
Keisarinn fór einn af stað og
ég fór í fyifíci með öðrum
manni. Við höfum líka fengið
leigða bíla, til að við þekktumst
ekki af þeim.
Ég var klædd sem Heilög
Jóhanna og ýmsir menn, sem
höfðu spilað við mig eða leikið
tennis eða aðrar íþróttir þekktu
mig ekki. Meira að segja hafði
keisarinn enga hugmynd um
,hver ég var.
Meðan því fór fram var hin
mesta lotning sýnd Madame de
Pompadour. Allir töldu víst að
hún væri keisaraynjan og komu
fram við hana samkvæmt því.
Það var ekki fyrr en eftir um
það bil tvær klukkustundir er
ég kveikti mér í sígarettu að
Garagozlou yngri hrópaði:
„Lítið á, hvernig Heilög Jó-
hanna heldur a sígarettunni!
Það er aðeins ein dama við hirð-
ina sem reykir svona — Hennar
hátign.“
Allir veizlugestir voru mjög
undrandi. Þegar vinkona mín
hafði tekið ofan grimuna spurði
ég, hvernig henni hefði líkað
að vera keisaraynja.
„Hamingjan góða!“ svaraði
hún. „Karlmennirnir voru allir
svo virðulegir og kurteisir. Ég
efast um að ég þyldi svona virð-
ingu og lotningu til lengdar.“
Meira að segja nánustu vinir
ókkar gleymdu því aldrei eitt
augnablik, að ég var keisara-
ynja þeirra. Þó að við skemmt-
um okkur oft mjög vel saman
voru hirðsiðirnir strangir og
reistu alltaf ósýnilega múra á
milli þeirra og mín. Stundum
spiluðum við bridge á fjórum
fimm borðum. Ef ég þurfti af
einhverjum ástæðum að rísa úr
sæti risu allir gestirnir sem
einn upp, alveg sama hvernig
stóð á og stóðu grafkyrrir unz
ég hafði sezt niður aftur. Þetta
felldi ég mig alls ekki við, og
þorði varla að hreyfa mig leng-
ur, en þetta var ekki annað en
það, sem hirðsiðir skipuðu.
Til þess að auka enn álit
mitt og virðingu lét keisarinn
nú útbúa orðu í mínu nafni.
Þetta var Sorayu-orðan og
skreytingin var stjörnumerkið
mitt. Orðan var þrjú stig og
síðar sæmdi ég margar konur
þessari orðu, bæði í Persíu og
erlendis.
Um tíma hafði keisarinn á
prjónunum opinbera krýningu,
þar sem við skyldum bæði
krýnd. Hann óskaði eftir að
láta gera kórónu sérstaklega
fyrir mig, og saman fórum við
til Melli bankans, sem er eins
konar landsbanki og þar eru
allir gimsteinar krúnunnar
varðveittir.
Mikið hefur verið skrifað um
persnesku krúnugimsteinana og
flest hrein vitleysa. Þeir eru
alls ekki í eigu keisarans, held-
ur persneska ríkisins. Og verð-
gildi þeirra er óteljandi. Ég
trúði varla eigin augum þegar
ég sá þessi gimsteinafjöll í stál-
geymslum sínum í bankanum.
Allra þessara gimsteina er
gætt mjög vandlega. Aðeins við
sérstök tækifæri samþykkti
bankinn að lána okkur fáeina
steina. Við áttum aðeins rétt á
einu kórónusetti, einu háls-
meni, einu armbandi, einum
hring og fáeinum pörum af
eyrnarlokkum. Sem keisara-
ynja átti ég að velja milli
tveggja setta, annað hvort de-
manta eða smargaða og einnig
fékk ég þrefalda perlufesti.
Skrautgripir þeir, sem ég
hafði heimild til að bera höfðu
verið slípaðir meðan Fawzia
var keisaraynja. Steinarnir
voru annars flokks og skreyt-
ingin næsta gamaldags. En til
að láta endurbæta það hefði
þurft sérstaka lagaheimild og
við höfðum þegar átt í nokkrum
erfiðleikum með að fá þá lán-
aða eitt kvöld eða svo. Meðan
Mossadeq sat að völdum gerði
hann okkur eins erfitt fyrir í
þessu og honum var unnt. Við
urðum að undirrita óteljandi
plögg og slíkt og auk þess sett
það ófrávíkjanlega skilyrði, að
þeim yrði skilað aftur í býtið
næsta morgun.
Það varð aldrei af krýning-
unni, því að Mohammed Reza
vildi láta hátíðahöldin fara
fram með pomp og pragt og
útgjöldin hefðu þá orðið geysi-
leg og ráðgjafar hans bentu
honum á að það gæti verið van-
hugsað og haft slæm áhrif. En
þrátt fyrir það var heimsókn
okkar í bankann ekki árangurs-
laus. Þegar ég sá hve margir
dýrlegir steinar lágu þarna
óslípaðir sagði ég við keisar-
ann.
„Það er til háborinnar
skammar að enginn fær að sjá
alla þessa dýrgripi. Ég vildi að
ég mætti velja nokkra og láta
búa til úr þeim nýtízkulega
skartgripi."
„Hvernig get ég réttlætt
það?“ sagði Muhammed Reza.
„Ef steinarnir eru slípaðir
vex verðgildi þeirra," svaraði
ég. „Við værum ekki að taka
neitt, við mundum aðeins auka
við verðið.“
Eftir nokkra mánuði gáfu
viðkomandi yfirvöld loks leyfi
sitt og við sendum eftir vel
þekktum gimsteinasala í New
York, Harry Winston. Hann
hafði áður slípað og skreytt
verðmætustu gimsteina í heim-
inum. En mér er enn í fersku
minni svipurinn á honum, þeg-
ar hann sá fjársjóðina í Melli
Banka. Jafnvel hann hafði
aldrei séð neitt þessu líkt.
Að lokum valdi hann nokkra
steina, sem hann taldi bezta
og fegursta. Við settumst á rök-
stóla með honum og skipulögð-
um hvérnig þeir skyldu unnir.
Síðan tók hann nákvæmt mál
af annarri hönd minni, háls og
enni og lét útbúa djásnin í
vinnustofum sínum á; Man-
hattan.
Allt þetta tók vitaskuld mik-
inn tíma. Þegar skartgripirnir
voru loks sendir aftur til Te-
heran voru þeir samstundis
settir í vörzlu bankans. Ég fékk
tækifæri til að máta þá og
fannst þeir ólýsanlega fallegir.
En til allrar óhamingju varð
ég að fara frá íran áður en mér
gafst tækifæri til að bera þá
opinberlega. Það var vilji for-
sjónarinnar að krúnugimstein-
ar þeir, sem ég hafði átt þátt í
að voru slípaðir og skreyttir,
skyldu prýða eftirmann minn í
keisaraynjusætinu.
n
JWlW ansleikir, lystisnekkjur,
gimsteinar — þetta gefur ef til
vill lesendum mínum villandi
hugmyndir. Og ef til vill í þá
átt að líf okkar í Teheran hafi
verið innantómar skemmtanir.
En svo var þó ekki — þvert á
móti. Bæði keisarinn og ég
vörðum mestum tíma og kröft-
um til að bæta ástand þegna
okkar í Persíu.
Að því var ekki auðhlaupið,
og það var okkur fullkomlega
ljóst. Ríkir landeigendur stund-
uðu brask með jarðir í stað þess
að stuðla að jafnvægi og fram-
förum í landbúnaði og iðnaði.
Margir smábændur skulduðu
landareigandanum fé og hann
var þá ekki seinn á sér að hrifsa
undir sig lendur þeirra.
Og þetta ástand var ekki sök
keisarans. Kann var til dæmis
ásakaður vegna þess að menn
og skepnur deildu oft herbergj-
um og vegna þess að flestir
persar sváfu á beru gólfinu. En
ekki má gleyma því að þetta
voru ævafornir siðir. Afi minn
og amma sváfu á gólfinu. Efn-
aðir persar hafa ef til vill átt
silkiábieiður, en jafnvel þeir
hafa ekki getað vanið sig við
að nota rúm og stóla nema af
allra lægstu gerð.
Svona er ekki hægt að breyta
á einni nóttu. Menn á borð við
Nehru og Nasser hafa átt við
geysilega erfiðleika að glíma er
þeir hafa viljað stuðla að eirlur-
bótum í löndum sínum, svo
ekki sé minnst á Mao, forseta
Kina. Sannleikurinn er sá, að
það er oft almúginn sem er á
móti framförum. Þannig hafði
til dæmis gamli keisarinn skip-
að svo fyrir að kvenfólk mætti
ekki lengur bera blæju fyrir
andlitinu. Ég man eftir því,
þegar ég var einu sinni á gangi
í Isfahan með gamalli þjónustu-
stúlku, að lögreglumaður reif
slæðuna frá andliti hennar. En
samt sem áður neituðu lægri
stéttar konur að sætta sig við
slíkan ruddaskap. Þær héldu
áfram að bera blæjur og að
lokum skipaði Mohammed Reza
svo fyrir, að þær skyldu látn-
ar í friði- þvi að bersýnilegt
var að langur tími mundi líða
unz þær teldu sig tilbúnar að
leggja niður þennan aldagamla
sið.
Svipuðu máli gegndi ura
flestar aðrar umbætur. Það
þjónaði vissulega engum til-
gangi að skipta landareignum
milli smábænda meðan þeir
héldu fast við að yrkja jörðina
eftir þúsund ára gömlum að-
ferðum. Þeim kom það að engu
gagni, meðan nýtízku vélar og
nútima þekking var ekki fyrir
hendi. Og oft kom það fyrir,
að um leið og þeir höfðu fengið
ókeypis landskika, að þeir seldu
hann braskara.
JL yrst svona var í pottinn
búið ákváðum við að reyna
fyrst að ráða bót á þeim málum,
þar sem þörfin var allra brýn-
ust.
Hin upprunalega sjö ára áætl-
un hafði að engu orðið vegna
ofstopalegrar stjórnmálastefnu
Mossadeqs. Þegar við snerum
heim frá Rómaborg lagði keis-
arinn þegar fram aðra stóra
áætlun og voru þar fyrirhugað-
ar byggingar á vegum, brúm og
öðrum þjóðþrifafyrirtækjum.
Hann vildi færa út járnbraut-
arkerfi landsins. Hann byggði
fyrirmyndarþorp þar sem helm-
ingur ágóðans rynni til smá-
bænda og hinn rynni til að
byggja skóla og sjúkrahús.
Margir auðugir landeigendur
fóru að dæmi hans.
Framh. í næsta blaði.
FÁLKINN 41