Fálkinn - 07.02.1966, Blaðsíða 16

í þriðja klassa með lestunum,
þá var ég eins og ein af hópn-
um, og ég sá landið með þeirra
augum. Japan er dásamlega
fallegt 'land, og japanska vor-
ið er ógleymanlegt."
,.Þykir ekkert óviðkunnan-
legt, að konur ferðist um árl
karlmanna?“
„Jú, það þótti mjög undar-
legt, að eiginmenn okkar
skyldu leyfa okkur að fara án
þeirra, en vinkonur mínar voru
nútímalegri og frjálslyndari en
allur almenningur, og þetta
gamla viðhorf, að konan sé
sköpuð til þess eins að gleðja
karlmanninn og eigi að vera
honum undirgefin, er að breyt-
ast.“
Vestrœn áhrif fara
ört vaxandi
„Ber mikið á vestrænum
áhrifum?“
„Já, óneitanlega, og þau fara
ört vaxandi. Þeir hafa bítla-
músík og næturklúbba, sjón-
varp með amerískum skemmti-
þáttum og japönsku tali, alls
konar shows, bandarískar kvik-
myndir, stúlkurnar vilja líta
út eins og vestrænar film-
stjörnur og missa við það
mikið af sjarmanum — eins
og þær geta verið ljómandi
fallegar í sínum þjóðbúning-
um. Að sumu leyti eru vest-
rænu áhrifin náttúrlega til
góðs, en mér finnst það mikill
skaði ef þjóðlegu sérkennin
hverfa."
„Hvernig er klæðaburður
fólksins?"
„Á veturna ganga flestir í
kímonóum, bæði karlmenn og
konur, vegna þess að þeir eru
hlýrri og hægt að klæða sig
miklu meira undir þá,' t. d. í
síðar nærbuxur, en á sumrin
eru margir í fötum eftir vest-
rænni tízku. Mér finnst jap-
anskar konur ekki fallegar í
vestrænum kjólum; þær ganga
innskeifar og hafa yfirleitt
Ijóta fótleggi. Yngra kven-
fólkið málar sig mikið og af-
skaplega illa, og sumar stúlk-
ur láta meira að segja gera
skurðaðgerð á augnaumbún-
ingnum til að verða líkari vest-
rænum konum, en það er alveg
hræðilegt, finnst mér. Það sem
fer vestrænum konum vel
klæðir oft alls ekki þær jap-
önsku — og öfugt.“
„Af hverju stafar þetta ein-
kennilega göngulag japanskra
kvenna?“
„Ja, til skamms tíma báru
þær börn sín á bakinu allt til
þriggja ára aldurs, og þess
16
vegna gengu þær álútar, inn-
skeifar og tiplandi, en börnin
urðu iðulega nærsýn, rangeyg
og hjólbeinótt. Jafnvel á ökr-
unum vinna þær með börn-
in bundin á bak sér, og þau
eru skorðuð með andlitið upp
við hnakka móðurinnar og
verða þannig rangeyg og nær-
sýn.“ '
Húsin illa byggð
og óupphituð
„Hvernig er loftslagið í
Tókíó?“
„Afleitt. Hitinn er ekki verst-
ur, þó að hann fari yfir fjörutíu
stig á Celsíus á sumrin, en
rakinn er 90—95%, svo að
maður er rennblautur af svita
þegar heitt er, en alveg að
drepa^t úr kulda á veturna,
þótt hitastigið fari ekki mikið
niður fyrir frostmark. Loftið í
Tókíó og öðrum japönskum
stórborgum er óhollt — bara
að anda því að sér er á við að
reykja einn pakka af sígarett-
um á dag.“
„Þú hefðir ekki viljað setj-
ast þarna að?“
„Ekki ef ég ætti að búa í
japönsku húsi, verzla á mark-
aðinum þeirra og búa við sömu
kjör og þeir. Við höfðum það
bezta úr báðum heimum, okk-
ar eigin búðir þar sem 'fékkst
bandarískur og japanskur varn-
ingur, og við bjuggum í stein-
steyptu upphituðu húsi og
höfðum öll þægindi. Aftur á
móti eru japönsk hús illa
byggð og köld, engin upphitun
í þeim nema glóðarker í stofu-
gólfinu sem hægt er að verma
við fæturna — það er gryfja
í gólfinu sem kerið er í, borð-
ið stendur yfir henni og teppi
í kring, svo situr fólkið þarna
með sjóðheita fætur og ískalt
bak. Húsin eru lítil, grindin í
þeim úr tré, mestöll suðurhlið-
in aðeins gluggar og renni-
hurðir sem hægt er að ýta til
hliðar, svo að sólin hiti upp,
innveggir úr pappír og allt
dregið til eftir þörfum. Það er
ekki mikið af húsgögnum inni,
enda búa venjulega mai’gir í
hverju herbergi vegna þess hve
þröngt og takmarkað húsnæðið
er. Nú er yngri kynslóðin farin
að nota rúm til að sofa í, en
það er nýtilkomið, og eldra
fólkið sefur aðeins á þunnri
dýnu á gólfinu. Sumir hafa
sparistofu þar sem eru stólar,
borð og sófi, en flestir krjúpa
á gólfpúðum — þeir geta verið
kyrrir í þeim stellingum
klukkutímum saman án þess
að finna til óþæginda. Það er
ekki oft sem Japanir ' bjóða
fólki heim til sin, af því að
húsin eru svo lítil, að erfitt er
að taka á móti gestum, en ég
kynntist japönskum heimilum
þegar ég umgekkst vinkonur
mínar sem voru við mig alveg
eins og ég væri ein af þeim.“
Kenndi útsaum
og bakstur
„Hvernig byrjaði þessi kunn-
ingsskapur ykkar?“
„í veizlu sem herinn hélt
fyrir konur japönsku hermann-
anna. Einu sinni á ári er þeim
boðið til tedrykkju, og þar
sjá bandarísku konurnar um
skemmtiatriði og móttökurnar.
Eitt skiptið höfðum við sýningu
á ýmsu dóti sem við höfðum
sjálfar búið til, og ég sýndi
ísaumaða dúka og servíettur.
Tvær af japönsku konunum
urðu svo hrifnar, að þær spurðu
hvort ég vildi kenna þeim út-
saum, og það varð úr, að þær
komu heim til mín einu sinni
í viku og höfðu með sér fimm
aðrar vinkonur sínar. Ég sýndi
þeim heimilishald á vestræna
vísu, kenndi þeim útsaum og
bakstur, til dæmis að búa til
pönnukökur og vöfflur, og þær
kenndu mér í staðinn að
matreiða japanska rétti og
sögðu mér frá sínum siðum.
Við urðum mjög góðar vinkon-
ur og hittumst ýmist heima hjá
mér eða þeim, og þær fóru með
mig að sjá margt sem útlend-
ingum er sjaldan sýnt. Það er
ekki mjög auðvelt að kynnast
Japönum, en þegar þeir eru
einu sinni búnir að gefa vin-
áttu sína eru þeir allra manna
tryggastir.“
„Gaztu talað japönsku?“
„Við lærðum það nauðsyn-
legasta þannig að við gátum
bjargað okkur á barnamáli, én
það er talið sjö ára nám í há-
skóla að læra japönsku til hlít-
ar. Við fórum í hundrað tíma
þar sem kennt var daglegt mál
og þær setningar sem maður
þarf mest á að halda til að geta
tekið þátt í einföldum samræð-
um, spurt um líðan fólks, rabb-
að um veðrið o. s. frv. Ég tal-
aði alltaf eins mikið japönsku
og ég gat, því að það þótti
landsmönnum gaman, en yfir-
leitt skilur yngra fólkið ensku
þó að það sé ekki sérlega dug-
legt að tala hana. Krakkarnir
urðu betri í málinu en við
Franklin, og Katrín, yngsta
dóttir okkar, sem nú er fimm
ára, talaði það reiprennandi, en
hún er líka fljótust að gleyma
því aftur.“
Dónalegt
að segja nei
„Hvernig eru umgengnis-
venjur Japana?“
„Þeir eru formfastir og afar
kurteisir nema í umferðinni og
almenningsvögnunum —1 þar
gleyma þeir öllum fínu siðun-
um og ryðjast áfram með oln-
bogaskotum og hrindingum. Er
þeir heilsast byrja þeir á að
hneigja sig minnst þrisvar frá
mitti með hendur fyrir framan
sig þannig að lófarnir snerti
hnén, svo kemur viss runa af
kurteisisorðum sem maður þarf
að læra vandlega. Oft eru
hneigingarnar miklu fleiri en
þrjár, og einu sinni taldi Gunn-
ar sonur okkar fjórtán djúpar
hneigingar hjá tveim vinkon-
um sem voru að heilsast. Þeir
tala oftast hver við annan í
þriðju persónu, og ávarpið san
sem þýðir herra, frú eða ungfrú
eftir atvikum er notað jafnvel
meðal náinna vina. Það þykir
mjög dónalegt að segja nei, og
mér fannst það kostulegt fyrst
þegar ég kom inn í búð og
spurði á japönsku um banana,
að þá sagði stúlkan: ’Já, okasan
(það þýðir ’frúin á heimilinu1),
því miður eigum við þá ekki
til í dag‘. Ef fólki er boðið
heim einhvern ákveðinn dag
og það getur ekki komið segir
það: ’Já, okasan við getum
komið, en því miður ekki á
laugardaginn* eða hvaða dag
það nú er. Japanir bera mikla
virðingu fyrir eldra fólki, og
unglingarnir sýna fullorðnum
sérstaka hæversku. Stéttaskipt-
ing er áberandi í landinu, og
þeir sem hafa þótt ekki sé nema
fáeina dropa af samúraí-blóði í
æðum sér eru ógurlega hreykn-
ir af því. Faðirinn er alltaf
rétthæstur á heimilinu, síðan
elzti sonurinn og svo móðirin
nr. 3, og þegar faðirinn deyr
erfir elzti sonurinn allt, bæði
eignir og skyldur. Hann verður
ættarhöfðinginn og verður að
sjá um móður sína og yngri
systkin. Hjónabönd eru enn
venjulega ákveðin af foreldr-
unum, og það virðist blessast
vel — t. d. var það þannig hjá
öllum vinkonum mínum, og
þær voru ánægðar með sitt
hlutskipti og hamingjusamar."
„Hvað fannst þér um matar-
æðið?“
„Ég var svo heppin að þykja
japanskur matur mjög góður,
en sumir útlendingar geta alls
ekki fellt sig við hann. Það
þykir ókurteisi að leifa mat,
einkum þó hrísgrjónum —
annað hvort á maður ekki að
snerta réttinn eða borða hverja
FALKINN