Fálkinn - 20.06.1966, Side 19

En hér var alls ekki ætlunin
að ræða um Kópavogslækinn
og hans aðskiljanlegu náttúr-
ur og heldur þykir það vond
latína að byrja grein á því að
fara út fyrir efnið!
Á striðsárunum komust
menn að því að undir þunnu
jarðvegslagi innarlega og sunn-
an í dalnum var hreinasta gull-
náma af fallegri sjávarmöl og
sandi frá þeim tíma, þegar
brimið hefur gnauðað við koll-
ana á Vatnsenda og Rjúpna-
hæð. Þarna komst á fót tals-
vert malarnám á vegum her-
námsliðsins og var mölin flutt
á bílum að mulningsvélinni,
sem enn stendur norðan í
Öskjuhlíðinni. Síðar kom í ljós
að innst í dalnum þurfti ekki
ánnað en ryðja torfinu ofan af
til að koma niður á fínasta
sand, þykkt lag.
Það eru liklega ekki nema
svo sem tvö ár síðan Verk h.f.
setti niður sjálfvirka steypu-
stöð í sandnáminu og síðan
þefur í sífellu sigið á ógæfu-
hliðina með landslagið. Vissu-
lega. má segja að við verðum
áð fórna svo og svo miklu
fyrir framfarirnar og náttúr-
lega komi það engum við hvað
menn gera við sitt eignarland.
Fífuhvammur og landið þar í
kring er nefnilega eignarland
óg ekki á færi bæjarstjórnar-
ínnar að hafa þar nein áhrif,
hvorki til góðs eða ills. En ein-
hvern veginn finnst n:anni,
þegar maður ekur fram hjá
öllu þessu umróti, sem nú nær
yfir ógnarflæmi, að ekki hefði
verið tiltökumál að slétta úr
moldardyngjunum, sem ýtt hef-
ur verið ofan af mölinni og
kasta einhverju fræi í sárið.
Hér er aðeins um að ræða
sjálfsagða snyrtimennsku, fyrir
utan það, að eigendur lands-
ins hefðu af því tvöfalt nota-
gildi. Fyrst selja þeir mölina
og sandinn úr landinu og rækta
það svo upp á eftir. Sé landið
hins vegar leigt út til sand-
náms, virðist ekki nema sann-
gjarnt að leigutakinn taki á
sig þá kvöð, að slétta jafnóð-
um yfir fullnýttar námur.
Okkur íslendingum hefur
hvað eftir annað orðið hált á
stríðsgróðasjónarmiðinu, sem
því miður ræður enn allt of
miklu í landinu. Sú kynslóð,
sem nú stendur í stórræðum,
ólst upp við stríðsgróðann og
sumum hverjum virðist ekkert
heilagt. nema fljótteknir pen-
ingar. Einnig ræður oft sof-
andaháttur og blinda fyrir nátt-
úruverðmætum aðgerðum okk-
ar. Um það eru Rauðhólarnir
nævtækast dæmi. Þar var
furðulega seint í rassinn gripið.
Annað dæmið um óvarkárni
okkar í umgengninni við móð-
ur náttúru, er framkvæmda-
semin og framfarirnar við Mý-
vatn. Við erum að vísu full-
vissuð um að fuglalífinu þar
stafi engin hætta af kísilgúr-
verksmiðju á vatnsbakkanum,
vegna þess að fyllstu varkárni
verði gætt. Hins vegar læðist
að manni sá grunur, byggður
á nokkurri reynslu, að íslend-
ingum sé margt betur gefið en
varkárni yfirleitt.
Illa gekk að friða Surtsey
fyrir ágangi alls konar ævin-
týramanna, sem auðvitað hafa
flutt með sér alls konar óæski-
legar lífverur til þessa lands
sem hefði átt að verða okkur
kennslubók í eðlilegri sköpun-
arsögu. Sú var líka ætlun vís-
indamanna okkar í byrjun, en
ekki gátu þeir ráðið við alla þá
hjörð sjálfumglaðra víkinga,
sem hættu lífi og limum til
að geta sagt að þeir hefðu
komið þar á land og trúlega
hafa vísindamenn ekki oi'ðið
yfir sig glaðir, þegar ítölskum
kvikmyndaleiðangri var leyft
að dvelja eftirlitslaust í eynni
sólarhringum saman.
Minkurinn er enn eitt dæm-
ið. Þar réði í byrjun blint sjón-
armið, án þess að nokkur hlið-
sjón væri höfð af hættunni,
sem hefði þó átt að liggja í
augum uppi samkvæmt er-
lendri reýnslu og þekkingu
náttúrufræðinga á dýrinu. Ár-
angurinn er öllum kunnur i
dag. Svo eru til menn á íslandi,
sem enn þann dag í dag dreym-
ir um að gera minkaeldi að
þjóðaríþrótt. Sú staðreynd
rennir enn stoðpm undir þá
skoðun mína að íslendingum
sé flest betur gefið en varkárni
yfirleitt.
Arnarstofninn á landinu er í
stórhættu vegna eitraðra
hræja, sem dreift hefur ver-
ið á afréttum til að vinna á
ref og svartbak. Illa hefur geng-
ið að fá bændur ofan af eitrun-
inni og ekki er því að leyna
að mörgum þeirra yrði ósárt
um það að þeir fengju það eftir-
mæli að hafa útrýmt konungi
fuglanna, þrátt fyrir að nátt-
úrufræðingar um allan heim
hafi ýmugust á íslendingum
fyrir drápið á síðasta geirfugl-
inum.
Auðvitað má með nokkrum
sanni segja að landspjöílin í
Fífuhvamminum séu ekki bein-
línis sambærileg við framantal-
in dæmi, þar sem sérstæð nátt-
úrufyrirbrigði eru í veði. En
varpa mætti fram þeirri frómu
spurningu, hvort öll náttúra sé
ekki að einhverju leyti sérstæð
þegar hún er ósnortin. Og einn-
ig hvort ekki sé sjálfsagt að
ganga menningarlega um um-
hvei'fi sitt, þó svo að nytjaðar
séu þær auðlindir sem þar
kunna að finnast, svo sem eins
og möl og sandur. Mér er full-
komlega ljóst að dæmið um
Fífuhvamm er ekki í verka-
hring Náttúi'uverndarráðs (sem
til allrar bölvunar er aðeins
ráðgefandi stofnun með tiltölu-
lega þröngt verksvið). Og þó
að Fífuhvammur sé tekinn hér
Framh. á bls. 38.
FÁLKINN
19