Fálkinn - 20.06.1966, Qupperneq 27

a
ÐUR
IAS OG JARÐAR
:hafi komið kenning, studd nokkrum líkum, að tunglið væri
„fætt af jörðu“ er hún var í hálfstorknu ástandi, hafa engar
sönnur verið færðar á það.
Á þessum ógnar langa tíma hafa margir tröllþungir loft-
klettar fallið bæði á tungl og jörð, en öll ummerki hafa sætt
ólíku hlutskipti. Á tungli hafa þau varðveitzt lítt breytt af
því að þar er hvorki loft né vatn, m. ö. o. engin veðrun, en
frá elztu tímum hefur jörðin verið þakin hafi og lofthjúp.
Þurrlendinu hefur síðar skotið upp, aftur hulizt hafi og nýtt
þurrlendi risið. Æ ofan í æ hafa myndazt heilir fjallgarðar,
sem síðan hafa veðrazt og sorfizt niður í rót fyrir áhrif frosta,
vatns og veðra, og síðan aðrir risið á öðrum stöðum. Þannig
hefur gjörvallt yfirborð jarðar bylzt og brotizt í tímanna
rás. Á tunglinu hefur þessu verið öfugt farið, samkvæmt því
sem áður var sagt.
Þá er og vel hugsanlegt, að loftsteinaföll hafi verið tíðari
á fyrri jarðöldum. Smástirni, stór og lítil, ásamt öðrum víga-
hnöttum. heyra sólkerfinu til, og erfitt er að hugsa sér að
þau endurnýist, svo að vel er hugsanlegt að tíðleiki loft-
steinafalla hafi rénað að mun.
Við þurfum ekki að snúa mjög mörg hundruð milljónir ára
aftur í tímann, til að komast að raun um, að þá var yfirborð
jarðar mjög frábrugðið því sem nú er. Gífurlegir vígahnettir
hafa getað myndað feikna mikla gíga, sem nú eru afmáðir
með öllu — annað hvort komnir undir yfirborð hafsins eða
þaktir síðari hafa setlögum, sem aftur eru komin upp úr
sjó. Þeir felast því djúpt undir yfirborði jarðar. Vart hefur
orðið slíkra fornjarðfræðilegra gíga, sem þá sýna, að tröll-
auknir loftsteinar hafa og fallið á okkar jörð. í samanburði
við hina meiri háttar tunglgíga er Arizona-gígurinn hreinn
dvergur. Einn mesti gígur tungls, sá sem kenndur er við
Kópernikus, er um 75 km í þvermál.
Áætlað hefur verið, að um 100 þúsund mikil loftsteinaföll
hafi orðið á tunglinu siðustu 3000 milljónir ára, og svarar það
til þess að meiri háttar loftsteinsfjall hafi hitt tunglið 30
þúsundasta hvert ár. Til samanburðar má geta þess, að skráð-
ar heimildir mannkynssögunnar ná í mesta lagi 5—6 þúsund
ár aftur í tímann.
Jörðin mun hafa orðið fyrir svipuðum ágangi aðvífandi
geimkletta, en allar aðstæður vóru slíkar, að öll ummerki
voru nokkuð fljótlega — fljótlega í jarðfræðilegum skilningi
— útmáð. ísaldarjöklar hefluðu niður víðáttumikil svæði og
fluttu efnið til annarra staða. Þá urðu regn og vindar, flóð
og straumvötn til að skola öllum lauslegum yfirborðsefnum
til sjávar, en að vísu áttu þau oft fyrir sér að lyftast upp í
dagsins ljós löngu siðar. Þetta voru atverkanir náttúru, sem á
þennan hátt endurnýjar sjálfa sig á tímabilum, sem eru stjarn-
fræðilega mjög stutt, en líffræðilega nógu löng til að skapa og
ala nýjar líftegundir hvað eftir annað. — og sjá þeim á bak. i
Bezta myndavélin fyrir litmyndir
kemur frá
CUDO
GLER
FÁLKINN 27