Vikan - 10.12.1959, Blaðsíða 38

„Þú hefur víst á réttu aS standa," sagði hún eftir
stundarþögn. „Það er enginn tími til þess, kirkju-
fólkið er farið að streyma í hlað'ð.“ Hún leit út um
gluggann og hrópaði svo upp yfir sig undrandi:
„Nei, s.i4ðu Páll. það kemur fjöldinn allur af
kaupstaðarfólki, það er þó ekki vant að sœkja
kirkju hingað. Hvað skyldi nú vera á se:'ði?“
„Bezt gaeti ég trúað að það væri í einhverskonar
forvitnisferð."
Áslaug roðnaði. Sennilega hafði koma Úlfars
að Hrauni orsakað þessa óvæntu og óvanalegu
kirkjurækni. Ekki var óliklegt að vinafólk Úlfars
í kaupstaðnum vissi hvaða samband hefði verið
milli hennar og Úlfars áður og ekki legið á þeirri
vitneskju sinni, og nú fýsti fólkið að sjá þessa
fyrrverandi elskendur saman og sannprófa hin
gömlu vísdómsorð, að lengi lifi í gömlum glæðum.
—-------Þegar Áslaug sat í kirkjunni og hlýddi
á jólaprédikun manns síns varð henni ljóst að
hann naut sín engan veginn, og á þessari stundu
gegndi hann aðeins þungri og erfiðri embættis-
skyldu; og það sem verra var við þær óvanalegu
aðstæður að í þetta sinn voru margir meðal
áheyrenda hans komnir í hús guðs með því hugar-
fari að leita höggstaðar á presti og veitast síðar
óspart að snöggu, blettunum, sem þeir kynnu að
finna. Það var þégar talið fullvíst, að síra Páli
mundi verða í framboði til Alþingis við næstu
kosningar og þá skæðasti keppinautur kaupmanns-
ins i Fjarðarkaupstað, og af mörgum talinn mjög
liklegur til að vinna þingsætið Síra Páll var
orðinn stórum atkvæðameiri í héraðsmálum síð-
an hann kvæntist, og þótti orð'ð illbolandi, þeim,
er fannst hann sitja sér fyrir liósi. Nú skvldi gagn-
sókn hefjast. Hvað hún skiidi þetta vel. frúin á
Hrauni. Og þó — eða var það einmitt þess vegna,
sem hún gat ekki stillt sig um að leggja gagn-
rýniseyrun við orðum manns síns og hugsa jafn-
framt til Úlfars Enda þótt hún forðað'st að líta á
hann vissi hún eigi að síður, hvernig hann mundi
hálflygna augunum og brosa hæðnislega út i ann-
að munnvikið, hann vissi sem var að honum
mundu vera gefnar gætur og setti sig því ekki
úr færi með að láta álit sitt í ljós með þessari
að því er virzt gat ósjálfráðu fyrirlitningu. Frú
Áslaug var ekki í vafa um, að þrátt fyrir trú-
leysi sitt hefði Úlfar leikandi getað samið glæsi-
legri jólaræðu on þá, er maður hennar flutti nú.
Hún þekkti líka hnífskarpa eftirtektargáfu
Úlfars og hvernig hann gat hlustað, svo að ekkert
fór fram hjá honum, og munað það, sem hann
vildi muna. Nú var hann sjálfsagt í huganum
að sundurliða ræðu síra Páls og læra þær setn-
ingar, sem takast mætti að gera hjákátlegar væru
þær hrifnar út úr eðlilegu samhengi. Hún gat
ekki við það ráðið, að hún heyrði sumt af orð-
um Páls með rödd Úlfars eins og hann mundi
breyta henni, er hann hermdi eftir Páli og gerði
sér far um að gera hann hlægilega grunnfærinn
og bókstafabundinn í augurn þeirra, sem ekki
þekktu hann, eða ekki vildu sjá annað í fari
hans, en það, sem hægt væri að leggja út honum
til háðungar. Henni hitnaði æ því meira i hamsi,
sem lengra leið á guðsþjónustuna, prestsfrúnni,
og tilfinningar hennar voru æði blendnar. Gáfur
Aðalpersónur:
• Áslaug, prestsfrú á Hrauni
• Sr. Páll, eiginmaður hennar
• Úlfar Bergsson, heildsali
eftir Þórunni Elíu Magnúsdóttur
og ytri glæsileiki Úlfars var henni augijós, ef til
vill fremur nú en nokkru sinni áður, í saman-
burði við hann var síra Páll víst ekki mikill fyrir
manna sjónum, en hann hefði átt aö standa sig
betur, hann hefði þó að minn.sta kosti getað flutt
hessa jólaræðu sína í snjallari tón og lagt sig betur
fram við að tóna. En það var einhver dæmalaus
vandræðabragur yfir þessu öliu Aumnigja Páll!
Hún leit til Úlfars, en han.u var þá einmitt að
horfa á hana rannsakandi augum og þannig á
svip, sem honum væri verulega skemmt og vildi
helzt gera hana þátttakanda í því. Hún leit strax
af honum aftur, en þó ekki svo fljótt að hún
sæi ekki sigurhrós hans og hún horfði flöktandi
og stefnulaust um kirkjuna og bæði fann og sá
hvernig þeim báðum voru gefnar gætur. Ef til
vill dró það ögn úr athyglinni á ræðu manns
hennar og allri þjónustugjörð. Brennheitur roði
gaus fram í kinnar hennar, svo að hún tók ósjálf-
rátt hendi fyrir andlit sitt likt og hún bændi sig.
Prestsfrúin á Hrauni var bæði hrygg og reið við
fyrstu jólamessuna hjá manni sínum.
— Að lokinni guðsþjónustu buðu prestshjónin
öliu kirkjufólkinu til kaffidrykkju eins og vandi
þeirra var. Messukaffið á Hrauni var orðið frægt
síðan Áslaug kom þangað.
Stóru vænghurðinni milli skrifstofunnar og
borðstofunar var rennt til hliðar og borðum slegið
upp eftir báðum þeim stofum endilöngum. Prest-
inum fannst hann tilneyddur að sýna Úlfari sér-
staka alúð og kurteisi þar sem hann var öðrum
fremur gestur heimilisins og setti hann því sér
v:ð hlið er setzt var að borðum, enda virt'st hann
ætlast til þess, en það varð svo til þess að kaup-
staðarbúarnir ruddust að borð'nu til þeirra og
sýndu brátt að þeir voru í vígahug og skyldi
nú þjarmað að presti, pólitískum andstæðing og
skæðum keppinaut um traust og vinsældir innan
héraðs Fyrst voru trúmálin tekin fyrir og átti
Úlfar þar upptökin. Hann lét i ljósi þá skoðun,
að kristindómurinn, eins og prestarnir túlkuðu
hann, fullnægði ekki lengur trúarþörf manna og
væri ekki í samræmi við nútima hugsunarhátt,
sérhver sannindi hlytu þó að eiga í sér þann end-
urnýjunarmátt, að þau væru fólkinu sífellt sem
nýr boðskapur í fullu samræmi við framþróun
og aukna víðsýni. Hann fjölyrti um þá presta,
sem ekkert hefðu að segja frá eigin brjósti, en
hyldu andlega fátækt sina með því að þrástag-
ast á ritningargreinum og tilvitunum frá Pétri
og Páli, þeir gæfu fólkinu steina fyrir brauð í
staðinn fyrir að næra trúarþörf þess. Orð þeirra
væru gjallandi málmur og hvellandi bjalla, og
þeir stæðu frammi fyrir söfnuði sínum eins og
setiö á sér lengur, en tekur frúna í faöm sér og
kyssir ákaft. Daginn eftir á séra Páll aö messa
aö Hrauni. Honum hefur gengiö sérlega illa aö
semja rœöuna, enda veldur fiaö honum áhyggjum,
að hafa boöið Úlfari heim á jólunum — liann veit
ekki hvert samband þeirra Áslaugar hefur veriö
fyrrum — — —
3. HLUTI
leiðir og lúnir verkamenn, sem með hangandi
hendi vinna Það verk, sem þeir hafa ráðið sig til.
Úlfar var nógu kænn til að láta líta svo út á
yfirborðinu sem hann ræddi málið almennt, en
haga þó orðum sínum þannig, að áheyrendum
hlyti að verða hugsað til ræðu prests.
Presti varð þungt um svör, hann var beygður
yfir mistökunum með ræðu sína, og honum var
ekki sú list lagin að bregða sér í annarlegt gervi,
dylja hug sinn og slá um sig með stórum orðum,
þegar honum fannst hann vera smæztur allra.
Hann hafði líka íengið skeyti beint í hjartastað.
Pwétt eftir að hann kom úr kirkjunni hafði hann
heyrt ávæning af samtali manna um konu sína
og Úlfar.
Úifar færðist allur í aukana, er hann fann hve
vörnin var veik Þegar hann hafði sett fram skoð-
anir sinar á því, hvaða hvatir stjórnuðu stöðuvali
presta lét hann talið berast að stjórnmálum, en
þar mætti hann ákveðnari andstöðu og meira
baráttuþreki en hann átti von á. En það var
einmitt áhugi prests fyrir landsmálum, stjórn-
máláskoðanir hans, og vaxandi fylgi meðal bænda,
sem hafði aflað honum andstæðinga í kaupstaðn-
um og nú sátu þeir helztu við borð hans og lögðu
Úlfari lið í leiftursókn hans. Árásin var allsnörp
og prestur átti i vök að verjast. Sveitafólkið var
samhuga presti sínum, en enginn, sem sat við
borð hans kom sér að því að taka þátt i sam-
ræðunum og með þögn sinni gerði það þá kröfu
til hans að hann héldi hlut þess og sínum gegn
hinum orðhvötu aðkomumönnum, sem höfðu svo
óvænt og illyrmislega hafið sókn á stefnu þess
og lífsskoðanir, og það á sjálfan jóladaginn! Það
hallaði ekki á prest meðan rætt var um stjórn-
mál, honum lágu á hraðbergi glögg og gagnorð
rök fyrir gildi þeirrar stjórnmálastefnu, er hann
fylgdi, en þegar ráðist var að honum með dylgjum
og illgjörnum aðdróttunum varð honum tregara
Aslaug Auöunsdótt-
ir heimsœkir kunn-
ingjakonu sína, frú
Unu. Þœr ræöast viö
og frú Una býöur upp á kaffi. Taliö berst aö
Úlfari, sem verið hefur unnusti Áslaugar, en er
nú staddur í útlöndum og hún hefir ekkert lieyrt
frá lionum í langan tíma. Áslaug kveöst vera
/comin á þá skoöun, aö þaö sé aö misbjóöa sjálfs-
viöingu hennar aö vera háö lengur duttlungum
þessa sérgóöa og sjálfumglaöa glœsimennis. Hún
kveöst ákveöin aö slíta öllu sambandi viö hann.
Fni Una sér, aö Áslaug er miöur sín, og telur
þaö meö sjálfri sér eina ráöiö, aö koma vinkonu
sinni sem fyrst í örugga höfn hjónabandsins. Hún
kveöur þau hjónin eiga von á gesti og spyr, hvort
Áslaug vilji elcki staldra viö lengur ... hún þekki
gestinn, þaö sé hann séra Páll á Hrauni. Sög-
unni víkur Iheim aö Hrauni nokkru síöar. Jóla-
undirbúningur stendur sem hæzt, og nýja prests-
frúin, frú Áslaug, tekur á móti manni sínum, séra
Páli, er liann kemur heim úr stuttri ferö um
sóknina.
Sr. Páll kveöst hafa hitt gamlan kunningja
hennar í förinni og boöiö lionum aö dvelja hjá
þeim um jólin. Áslaugu bregöur í brún þegar maö-
ur hennir segir henni hver kunninginn sé — Úlfar
Bergsson, heildsali. Úlfar kemur aö Hrauni, en
hátíðáhaldiö veröur þvingaö af nærveru hans.
Seint á jólakvöld biöur hann 'húsmóöurina aö
fylgja sér til sængur og lætur hún tilleiðast. Þegar
þau koma upp í gestaherbergiö, getur liann ekki
38
VIKAN