Vikan - 10.12.1959, Blaðsíða 16

■

• . :
»É§§
I>a«T hefur margt verið skrifað og skrafað um Hemingway, sumt satt, en mjög mikið ósatt,
vegna þess að þeir hafa ekki þekkt manninn sjálfan, sem skrifað hafa um hann. Engu
að síður er Hemingway furðulegur, — það sjáið þið bezt með því að lesa þessa grein.
Hemingway vinnur af nákvæmni, þegar hann skrifar, en annars vandar hann ekki mál-
far sitt og er hverjum manni flugmælskari.
Það er talsverðum erfiðleikum bundið að átta
sig á manni eins og Ernest Hemingway — sem
margir telja mestan rithöfund núlifandi — og
ákveða honum stað meðal fólks, eins og það geng-
ur og gerist á því herrans ári 1959. Það er eiginlega
fyrst og fremst fyrir hina ótrúlegu fjölhæfni hans,
að manni verður það svo örðugt. Það eru til dæmis
margir, sem álíta hann bera höfuð og herðar yfir
þá, sem hátt ber i bókmenntaheiminum á okkar
öld. Þeir í Hollywood bera slíka lotningu fyrir
liónum, að það nálgast hjáguðadýrkun, en orsök
þess er sú, að stórgróði hefur orðið á öllum kvik-
mvndum, sem gerðar hafa verið eftir sögum hans.
Síðasta kvikmyndin, „Gamli maðurinn og hafið“,
sem byggist á samnefndri Nóbelsverðlaunasögu
skáldsins, virðist jafnvel ætla að slá þar öll met,
og það eins þótt h*ð eina ástarívaf — en ástarívaf
hverrar kvikmyndar er það, sem þeir í Hollywood
telia að ráði hve mikinn pening hún gefur i aðra
hönd — sé ást gamla mannsins á fiskinum, og það
meira að segja steindauðum fiski Þeir eru margir,
sem gerzt hafa til að skrifa margt og mikið um
Hemingway, og Þó mest þeir, sem hvorki hafa
heyrt hann né séð og er því sízt að undra þótt
har sé ekki að ráði getið einmitt þess, sem setur
mestan svip á framkomu gamla mannsins og gerir
hann sérkennilegastan, en það er tal hans.
Fyrir skömmu skrifaði einn viðstaddra niður
hjá sér þau efnisatriði, sem bar á góma,
er Hemingway ræddi við kunningja sína i einar
tíu minútur, meðan setið var að drykkju í kaffi-
húsi nokkru í París. Leit sá listi þannig út:
Hvernig orrustuflugvél hagar árás sinni ð
sprengjuflugvélar.
Unpruni og forsaga uppskeruhátíðarinar.
Ríkharður Ijónshjarta og krossferðirnar.
Málarinn Tintoretto.
Þróun einstaklingssóknartækni í knattspyrnu.
Höggdofi í hnefaleik.
Hvernig villiendur skuli matreiddar.
Þótt við látum þá spurningu eiga sig um hríð
hvort Hemingway sé mestur rithöfundur núlif-
andi, þá virðist það liggja í augum uppi, að hann sé
hverjum manni mælskari. Þessa ofsalega orða-
flaums hefur yfirleitt lítt verið getið, og er það
að visu skiljanlegt, þvi að flestir þeirra, sem orðið
hafa til þess að rita um Hemingway, eru annað-
hvort gagnrýnendur eða menn, sem rita fyrst og
fremst um bókmenntir, og hafa fæstir kynnzt
manninum sjálfum að ráði, jafnvel hvorki séð hann
né við hann talað, en auk þess veldur frægð hans
sem rithöfundur því, að yfirleitt er flest annað i
sambandi við hann látið kyrrt liggja.
Ekki er það þó athyglisverðast við mælsku
Hemingways, hve hratt og mikið hann talar, held-
ur sú vizka, sem fram kemur i orðum hans. Og
það er hvorki kaldranaleg raunhyggja né slæg-
•viska. Sérlega fyndinn er Hemingway ekki heldur.
Hann hefur aðeins á réttu að standa varðandi bæði
menn og málefni, vegna þess að hann veit það
sem hann segir. Þegar lönd, borgir eða staði ber
á góma, ræðir hann af slíkri þekkingu, að halda
mætti, að hann væri þar nákunnugur, — sem ekki
er heldur neitt einkennilegt, því að sennilega hef-
ur hann einhvern tíma verið þar á ferðinni.
Hemingway talar og talar, hratt og viðstöðu-
laust eins og þar sé vél i gangi. Hann gerir ýmist
að lækka raustina eða brýna, jafnvel öskra ef svo
ber undir; hann getur orðið ljúfur í máli, eða
byrstur og harður; þar geta skipzt á angurvær
viðkvæmni, köld raunsæi og ærslafengið grín.
Eitt er þó það, sem einkennir tal hans — eins
og raunar skáldverk hans •— öllu öðru fremur,
hann talar svo að segja eingöngu um Það, sem
hann hefur sjálfur lifað, séð, heyrt eða reynt.
Iiemingway spáir ekki — aðeins man. Hann hefur
ekki hugmynd um, hvar hann sezt að snæðingi I
kvöld, og minnist því ekkert á það. Hins vegar
man hann hvar hann snæddi kvöldverð fyrir
nákvæmlega nítján árum hvað var þar á
borðum og hvernig hver réttur bragðaðist, og þá
vitaskuld fyrst og fremst hvernig honum geðjaðist
að víninu. Og frá öllu þessu kann hann að segja
af slíkum sannfæringarkrafti, að áheyrendum
virðist sem hann endi hverja setningu á orðun-
um: „Já, drengir, svona var nú það“. Hann rifjar
upp æsku sína, styrjaldirnar, sem hann hefur tek-
ið þátt i, árin sem hann lagði stund á hnefaleik,
veiðiferðir sínar á sjó og landi, eða hinar fyrstu
og miður vel heppnuðu tilraunir sínar sem rit-
GAMLI MAÐURINN