Vikan - 06.07.1961, Síða 20

ÞEKKTU
SJÁLFAN
ÞIG
Drykkjumaðuriiui leitar sér
hUggunar, sem lamar og deyfir, og
hann veit fyrirfram,
hvað hann á að gera til þess að
koma sér í þetta ástand.
Það slítur vitundartengsl hans við
umheiminn, um leið og sjálfs-
traustið vex.
Undir niðri vakir þó beizk vitund
um eigið ístöðuleysi.
Hið sæla
HRELLING OG HUGGUN.
í frægu kvæ?Si lætur Einar Benediktsson ofdrykkjumanninn ávarpa
brennivínskútinn: „Ó, kvöl og sæla míns eiturbrunns“. Aldrei verSur
snjallari lýsing sett fram í færri orðum. Annar meginþáttur þess er
þráin eftir huggun. Sumir menn þola ekki við í sinni eðlilegu tilveru,
en þarfnast sífellt huggunar. Þeir eru haldnir innri óánægju og van-
liðan. Oft er sjálfsóánægjan sprottin af raunverulegri vangetu eða von-
brigðum, en oft er hún llka einber imyndun eða hálfmeðvituð tylli-
ástæða. En upp úr misræmi og þolleysi geðfarsins sprettur ávallt
sama tilfinningabragðið: blind ástríða í huggun.
Nú er það ekkert sérkenni á ofdrykkjumanni, að hann þráir huggun
við hörmum. Slikt er eðli hvers manns. Munurinn liggur 1 'huggunar-
aðferðinni. Sumir leita huggunar í andlegum nautnum, t. d. Iist, sem
lyftir huganum yfir áhyggjur og vonbrigði og veitir honum styrk. En
sú huggunarleit reynir á sjálfstjórn og andlegan þrótt. Þessa innri festu
skortir ofdrykkjumanninnfHann leitar sér þvi áreynslulausrar huggunar,
sem lamar og deyfir, og hann veit fyrirfram, hvað hann á að gera til
þess að koma sér i þetta ástand. Það slítur vitundártengsl hans við
umheiminn og gefur sjálfshugð hans lausan tauminn. Þá er huggun
fengin; hann er sæll og getur miklazt af sjálfum sér.
En eftir á segja beizkar dreggjarnar þó til sín og hann skynjar á-
takanlega þá bölvun, sem þessari deyfingarliuggun fylgir. Líkamleg
vanllðan liður fyrr hjá en hin andlega, sem m. a. er fólgin í því „að
verða móralskur“, eins og ofdrykkjumenn kalla það. Á „moralska"
skeiðinu einblínir ofdrykkjumaðurinn fyrst og fremst á þá bölvun,
sem fylgdi huggun hans. Þá vaknar betrunarlöngun, að vísu oftast
óheil og hikandi, ef ofdrykkjuvenjan liefir náð að rótfestast og brjóta
niður viljaþróttinn, en getur þó haft nokkur yfirborðsáhrif um tak-
markaðan tíma; t. d. eru ofdrykkjumenn oft mjög eljusamir við vinnu,
þegar af þeim bráir eftir drykkjutúra. En hjá flestum endast betrunar-
áformin illa. Undanlátssemin og huggunarþráin ná aftur yfirtökunum
og vanlíðunarkenndin eykst. Þá er aftur gripið til hinnar auðfengnu
huggunar og sagan endurtekur sig.
SJÁLFSDÝRKUN HINS VANMÁTTUGA.
Sjúkleg smæðarkennd leiðir langoftast til sjálfsdýrkunar í einhverju
formi. Sumir svala henni í dagdraumum, svifa sælir á vængjum mikil-
leikakenndarinnar og drýgja hvers konar dáðir. Aðrir geta ekki losnað
undan fargi smæðarkenndarinnar nema fyrir álirif áfengis. í ölæði
vex sjálfstraust manna gffurlega, að sama skapi sem vitund þeirra og
skynjun sljóvgast. Ölóður maður telur sig liverjum vanda vaxinn, hon-
um virðist skarpskyggni sinni og hæfileikum engin takmörk sett. Ástand
hans hindrar, að hann beri sig raunverulega saman við aðra. Þess
vegna finnst drukknum manni hann gneista af hugmyndaauði og speki,
þó að hann blaðri marklaust rugl. En i þessu ástandi nýtur liann sín,
getur hann dáðst að siálfum sér og fundizt hann vera hafinn hátt yfir
aðra menn.
En einnig 1 ódrukknu ástandi er sjálfsdýrkunin ráðandi i eðli hans;
aðeias er hún þá gegnsýrð af sjálfsmeðaumkun. Honum finnst hann
eiga svo bágt, vera svo rækilega vanmetinn, að hann verður að bæta
sér það upp með þeim r eðum, sem hann hefir ráð á. Þvi verður hann
að sitja fyrir um allt. Þannig réttlætir hann það, að launin ganga mest
til áfengiskaupa, meðan eiginkona og börn búa við sáran skort. Hann
gæti fullyrt með nokkurri sannfærfrigu, að hann elski þau og beri hag
þeirra fyrir brjósti. En liitt er honum ekki ljóst, að hann elskar sjálfan
sig meira. Þetta er þó kjarni málsins: viðkvæmniblandin barnaleg
eigingirni. Hún einkennir langflesta ofdrykkjumenn. Þess vegna lætur
hinn drykkjusjúki sína sérstæðu þörf ganga fyrir öllu öðru.
Undir niðri vakir þó oft beizk vituíid um eigið istöðuleysi. Þannig
sveiflast geð ofdrykkjumannsins milli tveggja öfga: „morals" og vimu.
Það er kannski táknrænt, að hann nefnir sektarvitund sína með orði,
sem rétt skilið táknar siðgæði, en þegar honum finnst hann njóta sín
til fulls, einmitt þá liefir hann deyft og lamað siðavitund sina og flutzt
niður á nautnastig skepnunnar.
DULVITUÐ SJÁLFSEYÐINGARHVÖT.
Ofdrykkjufíkn á háu stigi getur þróazt af einberri siðlausri drykkju-
venju. „Fyllibyttan", eins og það er kallað með erlendu slanguryrði,
byrjaði dryklcjuna heilbrigður maður, en óhófssvall sundraði hægt en
örugglega geði, vilja og sjálfsvirðingu hans. Hið sjúldega i fari slíkra
manna virðist þá vera bein afleiðing ofdrykkjunnar. Drykkjufýsn og
drykkjuvenja hafa læst sál og Hkama i fjötra sina.
Hjá öðrum sprettur drykkjufýsnin af dulvituðum sjúklegum hvötum.
Djúpt í leynd ofdrykkjusálarinnar, vandlega falið fyrir vökuvitundinni,
leynast lífsleiðinn og sjálfseyðingarhvötin. Langvarandi ofdrykkja
sprettur ósjaldan af dulvitaðri sjálfsmorðsfýsn, sem að vísu gengur
ekki hreint til verks, heldur velur seinvirka aðferð.
Þetta er hið fjarstæðukennda í eðli ofdrykkjusjúklingsins. Hann virð-
ist hungra og þyrsta eftir lífsnautn, en hann velur sér lamandi og
eyðandi nautn, nautn flóttans, sem þrælkar liann og rænir hann mann-
dómi og sjálfsvirðingu. Samt er sjálfseyðingarhvötin honum alger-
lega ómeðvituð, og i örvilnunarköstum, þegar sjálfsvirðing hans vaknar
i svip og honum þætti dauðinn ckki óvelkomin lausn, sigrar lifsvilj-
inn þó langoftast. Hins vegar gripur dulvitundin oft áþreifanlega inn
i þær athafnir hans, sem vökuvitundin ein virðist stjórna.
Ofdrykkjumenn henda oft einkennileg slys, sem við skýrum venju-
lega sem óráðsverknað. f þeirri skýringu felst tvenns konar merking,
annars vegar, að vökuvitundin hafi verið óvirk, Iiins vegar, að dul-
vituð þrá hafi skyndilega náð yfirráðum yfir hinu ofdrykkjusýkta geði.
í slfku ástandi geta menn framið sjálfsmorð undir rós, ef svo mætti
segja: t. d. þegar ölóður maður fleygir sér út af skipi, setzt undir stýri
bifreiðar eða drekkur sig liægt og örugglega i hel. í meðvitund sinni
vilja þessir menn lifa, en í dulvitund þeirra brennur sjálfseyðingar-
hvötin og læðist inn í viðbrögð þeirra og venjur.
20 VIKAN