Vikan - 02.01.1964, Blaðsíða 20

Sr. Jóhann Hannesson, prófessor skrifar um ís-
lenzkan móral, ásakanir og afsakanir frá æsku-
lýðnum. II. grein
,¥ér erum ellir jaffnir - en sumir eru jafnari en aðrir1
Atburðimir í Þórs-
mörk og aSrir hliðstæS-
ir eru aðeins framhald af
drullupollauppeldi
æskunnar. En þaS er
ekki unga fólkinu aS
kenna.
Meðferð verðmætanna.
íslenzkt smjör, smjörlíki, harðfiskur, hangikjöt,
kæfa, kex, salt, svínakjöt, kindakjöt, kartöflur, stein-
olía og fleira: Þetta gæti verið auglýsing, en er listi
yfir nokkuð af þeim vörum, sem menn hentu frá
sér í Þjóðgarðinum, oft ósnertum með öllu. T. d.
hentu menn hangikjötinu án þess að taka það úr
plastpokunum.
Ég nefndi áður nokkuð af því, sem algengast var
að stela frá liinum helga stað, en gerði einnig lista
yfir ýms matvæli, sem menn vörpuðu frá sér, og
var um þrjátiu tegundir matvæla að ræða. Var ekki
viðeigandi að tala um móðurharðindi af manna
völdum?
Yfirleitt var það fullorðið fólk, sem þannig fór
að. Unglingarnir voru yfirleitt lystugir og borðuðu
nestið sitt og dreifðu ekki svona matnum í kring
um sig. Kjarni málsins var, uð matvælin voru niður-
greidd, verð á landbúnaðarvörum of lágt. Siðgæði
og hagfræði — og síðast en ekki sízt uppeldisáhrif
niðurgreiðslunnar voru hér að verki. Nú er þetta
tekið að móta menn í annann lið. Hverð vegna má
ekki alveg eins greiða niður gler og brjóta rúður
eins og að greiða niður kjöt og mjólk og henda því?
Hér eru einnig uppeldisáhrif gengisfellinganna að
verki. Hér hafa verið gefnar „fordjarfanlegar“ fyrir-
myndir, sýnikennsla í fyrirlitningu á verðmætum.
„Ö, mín flaskan fríða“.
Til sæmdar landsmönnum ber þess að geta, að
þess varð aldrei vart að menn skildu eftir á víða-
vangi innan Þjóðgarðsins fulla flösku af áfengi,
utan einu sinni. Það gerðist þann sama dag sem
minnst var í Skálholti níu alda afmælis biskups-
dóms á íslandi, 1950. Á þeim degi var eftir skilin
ein heil og full whiskyflaska í Almannagjá, þeim
hluta gjárinnar, sem Hestagjá heitir. Eigi var þó
hér með verið að minnast biskupanna né drekka
þeirra skál. Þessi nærvera l'löskunnar kom ekki til
af góðu. Eigandinn hafði árla morguns gengið fram
af himingnæfandi bjargbrúninni og hrapað til bana.
Lík lians lá í grasinu niðri í gjánni og var settur um
það vörður frá því er það fannst unz það var sótt
síðar um daginn. í fallinu mun flaskan hafa farið
úr vasa mannsins. Hún lá óskemmd og ósnert á
mjúku grasi á sillu beint fyrir ofan hinn dána mann.
Þessi flaska kemur mér í hug síðan, er ég heyri
sungið: „Ó min flaskan friða“.
2Q — VIKAN 1. tbl.
En ókunnugt er mér um lifandi menn, sem hafa
eftir skilið áfengi ódrukkið á víðavangi í Þjóðgarð-
inum. Ég held að hann hafi ekki rétt fyrir sér kunn-
ingi minn frá Þýzkalandi, sem sagði: „Die Islander
respektieren nichts“ þ. e. íslendingar bera ekki virð-
ingu fyrir neinu. Ekki færri en seytján áfengisteg-
undir drukku menn i Þjóðgarðinum, og virtust bera
fulla virðingu fyrir þeim öllum, en flösltnum hentu
þeir. Nú eigum vér þennan þjóðlega lofsöng um
flöskuna, svo sem kunnugt er. Virðingin virðist hins
vegar aðeins ná til innihaldsins. Hér geta stjórn-
málamennirnir komið til hjálpar og viðreisnar þjóð-
legri menningu: Skattleggið ekki aðeins innihaldið,
heldur einnig glerið í flöskunum. Þar með vex virð-
ing flöskunnar fríðu — og þér fáið fé í rikissjóðinn
til að hjálpa afvegaleiddum unglingum, sem er erfitt
verk, en nauðsynlegt.
Seytján tegundir áfengis er þó ekki mikið á móti
þvi scm Bændahöllin hefir upp á að bjóða. Sam-
kvæmt fyrsta flokks upplýsingum frá sérfróðum
mánni eru þar áttatiu og fimm mismunandi gerðir
áfengra drykkja, en óáfenga drykki er þar einnig að
fá — og veitingar með hinni mestu kurteisi. Minna
flöskurnar á fagurlega gerð skurðgoð í kínversku
hofi, þar sem þær standa i röðum hver við annarrar
lilið — og þjónustan ininnir á dýrkun goða i hofum
Búddha, að þvi undanskildu, að viðeigandi söng
vantar þó. Enda kvartar æskulýðurinn undan því,
að þessi stórkostlegi staður sé honum lokað land.
III. Átrúnaður og fórnarþjónusta
pappans.
Mörg cru þau atriði sein snerta ráðdeildarleysis-
uppeldi þjóðarinnar, það er liægfara upprætingu
ráðdeildarinnar, en þar stöndum vér framar frænd-
þjóðunum og höfum verið i stöðugri sókn síðan
ísland varð sjálfstætt riki.
Hér ræður Alþingi miklu og ríkisstjórn vor —
hvort sem hún er hægri eða vinstri eða þar í miðju.
En allmikil völd hafa húsmæður, húsmæðraskólar,
kaupmenn og kaupfélög. Allir þessir aðilar hafa svo
að segja (lagleg áhrif á ráðdeildarleysisuppeldi þjóð-
arinnar.
Dæmi skulu hér nokkur nefnd. Upplýst var í
blöðum snemma á árinu, að lausasala mjólkur væri
rúmlega þrjátíu milljón lítrar. Eins og menn vita,
kosta þrjátíu millj. I. tólf milljón krónum meir til
neytenda ef þeir eru seldir í eins litra hyrnum,