Vikan - 02.01.1964, Blaðsíða 14

íslenzkir annálar og aðrar skrifaðar frásagnir herma af kraftamönn-
um, sem urðu þjóðsagnapersónur, og sögur um hina ótrúlegu krafta
þeirra gengu kynslóð fram af kynslóð. Allt frá Gretti hinum sterka
Asmundarsyni hafa verið uppi með þjóðinni menn, sem af einhverjum
óstæðum voru margra manna makar að afli. Þjóðsögurnar brugðu
ljóma yfir þessa menn og afl þeirra svo óhætt er að ganga út frá
því sem gefnu. að kraftar þeirra hafa heldur aukizt í meðförunum.
Það er einkennilegt, en Islendingar munu hafa haft öllu meiri mæt-
ur á kraftamönnum en flestar aðrar þjóðir. Þetta er núna mikið að
hverfa, en gamlir menn talg gjarna um annálaða kraftamenn með
sérstökum málblæ og slíkri virðingu, að vandséð er, að þeir hafi borið
meiri virðingu fyrir öðrum mannkostum. Og annað er athyglisvert:
Menn urðu þá helzt annálaðir fyrir krafta á íslandi, þegar þeir voru
sterkir í beinum átökum; gátu farið léttilega með þunga hluti. Slíkir
menn voru eftir því sem sögur herma manna hæglátastir og gortuðu
ekki af kröftum sínum. Þeim var jafnvel illa við að sýna það, hversu
sterkir þeir voru, en þegar raunverulega reyndi á — eins og oft kom
fyrir í harðri lífsbaráttu fyrri alda, — þá tóku þeir þannveg á, að
menn stóðu agndofa. Aftur á móti kom sjaldan fyrir, að menn yrðu
annálaðir fyrir öði'uvísi krafta, en fram komu í beinum átökum. Skerpa
og sprettharka til dæmis, var ekki neitt til ag gera veður út af. Þó
getur um einstaka menn, sem fræknir voru í glímu, án þess að vera
kraftamenn, eins og til dæmis Bjarni á Sandhólaferju í Rangórþingi.
Hann fleygði kraftajötnum léttilega til jarðar, og það þótti að sjálf-
sögðu umtalsvert.
Annálar geta um nokkra kennimenn, sem afrenndir voru að afli, en
enginn þeirra mun þó hafa staðizt snúning séra Snorra á Húsafelli.
Það eru ekki ýkja miklar heimildir til um sr. Snorra; hann var enginn
framúrskarandi kennimaður, en skáldmæltur og hefur að minnsta
kosti samansettar Jóhönnuraunir. Miklu fremur var sr. Snorri þekkt-
ur fyrir galdra og fjölkynngi. Sagt er meira að segja, að hann sé sá
maður islenzkur, sem síðastur magnaði seið. Allavega var Snorri uppi
á galdraöld; hann er fæddur 1710 og dó
1803. Það gæti þess vegna staðið heima, með
seiðinn, því galdrar lognuðust útaf á fslandi
á þessu tímabili ævi hans.
Þjóðsögur Jóns Árnasonar greina ekki
eina einustu sögu af kröftum sr. Snorra,
öðrum en þeim, sem hann notaði í átökum
við sendingar og allskonar útsendara Sat-
ans. Sr. Snorri þjónaði um tíma Stað í
Aðalvík á Homströndum, það var fyrir
prestskapartíð hans á Húsafelli. Þar um
slóðir voru menn ákaflega göldróttir og
höíou illa haldið presta sína, sem gerðu
sér ómak að snúa beim til kristilegra líf-
ernis. Þeir vildu ekki nema takmarkað þýð-
ast kristinn sið og báðust undan sálmasöng
við greftrun. Snorri var maður sannkrist-
inn svo sem einum klerk ber að vera og
reyndi hann að siða Strandamenn. Ekki
hafði hann annað upp úr því en sendingar,
sem honum varð þó ekki meint af sök-
um kunnáttu sinnar. Einn nágranni hans
var verstur; eitt sinn er þeir voru báðir að
huga að bátum niðri við sjó, risti nágrann-
inn rúnir á kefli eitt og kvað svo á, að
Snorri yrði blindur, ef hann sæi það. Hann
fleygði keflinu í sjóinn og rak það á fjöru
Snorra eins og til var ætlazt. Snorri varað-
ist ekki þennan hrekk, tók upp keflið og
varð þegar blindur. En svo mikil var kunn-
átta sr. Snorra, að hann greip þá óðar til
kveðskapar og kvað af sér blinduna. Tálg-
íslendingar hafa alltaf haft miklar
mætur á kraftamönnum og sr.
Snorri á Husafelli er einn sá fræg-
asti meffal þeirra og auk þess
göldróttur. Hér segir af sr. Snorra,
kvíahellunni á Húsafelli og átök-
um nútímamanna við hana.
OG KVtAHELLAN
A HUSAFELLI
— VIKAN 1. tbl.