Vikan - 20.02.1964, Qupperneq 22

Dag þann, sem Vandy tiltók, fór ég í skemmtigarðinn og sá Hollendingana, sem sátu í venjulegri
eftir því, að hann sat mjög ókyrr, eins og hann klæjaSi um allan kroppinn. Hann sat með bók í hen
Flöttinn
frá
Colditz
Framhald
af bls. 21
smíði á, þar sem hann lá undir.
Þegar blásið var til brottfarar,
gengu allir til hliðsins, en sá litli
lá eftir í gryfju sinni, þar sem
hann ætlaði að bíða myrkurs.
Holllendingum tókst að leyna því
við fyrstu talningu, að hann var
ekki í hópnum, en til allrar
óhamingju var leikur í öðrum
Scháfer-hundinum, svo að hann
fór að elta hinn. Hundurinn, sem
eltur var, hljóp beint yfir „gröf-
ina“, og hinn á hæla honum.
Þegar síðari hundurinn kom að
gröfinni, vakti eitthvað þar eftir-
tekt hans, líklega laus mold eða
þess konar, svo að hann fór að
krafsa í jörðina, og eftir fáeinar
sekúndur var hann búinn að
grafa ofan af Hollendingnum.
Vandy hafði enn einu sinni
notazt við mannslíkan, það
þriðja sem hann hafði búið til.
En þegar tilkynnt var um flótta-
tilraunina, notaði hann það ekki
aftur. Hann vissi, að leitað mundi
verða vandlega á mönnum, en
vonaði, að hægt væri að leyna
likaninu. Það tókst þó ekki.
Þjóðverjar leituðu á hverjum
manni, áður en þeim var hleypt
inn í kastalann, og brúðan fannst.
m. FLÓTTAMAÐUR.
Andrúmsloftið 1942
í apríl 1942 óskaði ég eftir að
vera leystur frá starfi sem flótta-
foringi. Það var fyrir löngu orðið
tímabært, að annar maður tæki
starfið að sér. Ég gerði mér í
hugarlund, að ég gæti látið líða
úr taugum og vöðvum í mánað-
artíma eða tvo mánuði, og síðan
mundi ég sjálfur taka þátt í
flóttatilraun. Af siðferðilegum
ástæðum hafði verið girt fyrir,
að ég gæti tekið þátt í tilraun til
að komast undan, meðan ég var
flóttaforingi.
í byrjun árs 1942 tók Stayner
ofursti við stöðunni sem elzti
brezki foringinn, því að German
var fluttur í aðrar fangabúðir.
Eftir því sem ég hef komizt næst,
var German eini hrezki foring-
inn, sem sendur var frá Colditz.
Og vitanlega sneri. hann aftur
ári síðar vegna annarra „afbrota"
gagnvart hinu þýzka ríki.
Ég lagði til, að Dick Howe
yrði eftirmaður minn sem flótta-
foringi. Ég tók hins vegar við
starfinu aftur í júlí, meðan hann
sat mánuð í einangrun, en að því
búnu varð hann aftur flóttafor-
ingi um langt skeið.
Ensku föngunum í Colditz
hafði fjölgað smám saman árið
1941. Þeir voru aðeins 17 í árs-
bryjun, en voru orðnir 45 í lok
ársins. Þeim hélt áfram að fjölga
árið 1942, unz þeir voru orðnir
um 60. Meðal þeirra, sem bætt-
ust síðast í hópinn voru Ronnie
Littledale majór og Michael
Sinclair liðsforingi, báðir frá
Winchester, auk tíu sjóliðsfor-
ingja, og flugkappans Douglas
Baders.
Littledale og Sinclair höfðu
flúið í sameiningu úr fangabúð-
um norðantil í Póllandi og haldið
suður á bóginn. Þeir nutu að-
stoðar Pólverja og voru um
nokkurt skeið í einhverri stórri,
pólskri borg. Þegar þeir höfðu
verið búnir að koma útbúnaði
sínum í lag, tóku þeir stefnuna
til Sviss, en voru handsamaðir í
Prag, þegar þar var gerð víð-
tæk leit vegna morðsins á Heyd-
rich. Þeir voru meira að segja
pyndaðir í sambandi við yfir-
heyrslur, áður en þeir voru send-
ir til Colditz.
Ronnie var mjög óvenjulegur
maður í alla staði. Engan galla
var hægt að finna í skapgerð
hans. Hann var hljóðlátur í fram-
komu og dálítið feiminn, hafði
mjög ákveðnar skoðanir á öllum
hlutum, og illska heimsins hrein
ekki á honum frekar en vatn
á gæs. Hann var alltof horaður,
enda hafði hann orðið að þola
margt misjafnt. Hann virtist mun
eldri en hann var, og var hárið
farið að þynnast.
Forlögin komu því svo fyrir,
að ið höfðum margt og mikið
saman að sælda á þeim mánuð-
um, sem í hönd fóru.
Skömmu síðar átti Michael
Sinclair, félagi hans, að koma
fyrir herrétt vegna yfirsjónar,
sem hann hafði gert sig sekan um
í fangabúðum, sem hann var
geymdur í áður. Við veifuðum
til hans í kveðjuskyni, þegar
hann var leiddur til réttarhald-
anna undir umsjá varðmanna.
Hann var fulkomlega búinn til
flótta, því að fötum hans mátti
breyta með lítilli fyrirhöfn, svo
að þau yrðu eins og borgaraleg
klæði. Herrétturinn átti fram að
fara í Leipzig, en honum tókst
að læðast frá vörðunum á sal-
erni í herskála í borginni og
tveim eða þrem dögum síðar
skaut honum upp í Köln. Mikil
loftárás hafði verið gerð á borg-
ina, og þess vegna var liturinn
á fötum Sinclairs mjög óheppi-
legur. Hann var nefnilega klædd-
ur flugmannsbúningi, sem breytt
hafði verið, og mikil leit var
gerð að flugmönnum, sem svifið
höfðu til jarðar í falhlíf, þegar
flugvélar þeirra voru skotnar
niður. Sinclair náðist við þessa
miklu leit og var fluttur til Cold-
itz undir eftirliti þriggja varða.
Það hafði slæm áhrif á sið-
ferðisþrekið, þegar fangar sneru
aftur eftir misheppnaðar tilraun-
ir til flótta. Hver flótti, sem
tókst, var mjög hressandi fyrir
fángana, sem eftir voru, þótt
hann táknaði venjulega, að
möguleikarnir minnkuðu fyrir
þá, sem eftir voru. Sinclair tók
sér þetta mjög nærri, þótt eng-
in ástæða væri til þess. Fortíð
hans sýndi greinilega, að hann
var einn þeirra manna, sem not-
uðu hvern möguleika, þótt lík-
urnar væru ein gegn hundraði,
til að komast undan.
Það var þó að renna upp fyrir
mörgum, að þegar menn væru
fyrst komnir út úr kastalanum,
væri það æðsta skylda stroku-
mannsins að leggja sig í hvaða
hættu sem væri, frekar en að láta
senda sig aftur til búðanna. Það
var sumarið 1942, að ég afréð að
snúa aldrei aftur til fangabúð-
anna, ef mér auðnaðist að kom-
ast undan, og ég vissi, að margir
fleiri höfðu tekið sömu ákvörð-
un, en mánuðir liðu. f hópi okk-
ar var geðveikur fangi (hann
náði sér eftir stríðið), en margir
mánuðir liðu, áður en Þjóðverjar
voru sannfærðir um, að hann
væri ekki að gera sér upp. Við
urðum að hafa sífelldar gætur
á honUm og gæta þess, að hann
fremdi ekki sjálfsmorð. Nokkru
síðar urðum við að tvöfalda slík
varðhöld, þegar annar fangi
gerði tilraun til að skera sig á
púlsinn með rakhníf, en tókst
það svo óhönduglega, að við upp-
götvuðum það í tæka tíð. Slíkt
eftirlitsstarf hafði að sjálfsögðu
slæm áhrif á siðferðisþrek fang-
anna.
Þá má geta um þriðja brezka
foringjann, en hann var ekki
eins vitlaus og hann virtist vera.
Hann gerði mig einu sinni að
trúnaðarmanni sínum á önd-
verðu ári 1941, þegar hann var
alveg með réttu ráði:
„Pat, ég held, að eina ráðið til
þess, að ég geti sloppið frá Cold-
itz er að ég geri mér upp geð-
veiki“.
„Það er ekki svo vitlaus hug-
22 — VIKÁN 8. tbl.