Vikan - 28.01.1965, Blaðsíða 40

ferSaáætlun. Við höfum samband
við geimfarið og höldum síðan
þangað og tengjum tunglskipið
okkar við það. Síðan skríðum við
inn í það, sleppum tunglskipinu
og höldum til jarðar.
Hlutverk LEM tækisins er
þannig lokið, þótt við höfum að-
eins notað það í um klukkutíma
samtals. En framtíð þess verður
óráðin. Kannske skiljum við það
eftir í sporbrautinni, eða — ef
við viljum ekki „óhreinka" braut-
ina með gömlum geimförum, þá
sendum við það aftur til yfir-
borðs tunglsins og þá fáum við
kannske einhverntíma í fram-
tíðinni tækifæri til að jarða
ræksnið með tilhlýðilegri virð-
ingu.
En meðan á undirbúningnum
stendur, lifi ég draumatilveru
flugmannsins. Einn daginn sit ég
með vísindamönnum og hjálpa til
að gera áætlanir án þess að sjá
tangur eða tetur sem minnir á
4Q VIKAN 4. tbl.
geimför eða eldflaugar. Næsta
dag „flýg“ ég reynsluferð til
tunglsms, eða hjálpa til að leysa
eitthvert vandamál.
Vatnskæld nærföt.
Tökum til dæmis útbúnaðinn,
sem festir tunglfarið við geim-
farið. Við höfum tæki, sem létt-
ir af okkur fimm sjöttu hlutum
líkamsþungans, svo að við get-
um með því líkt eftir aðstöðunni
á tunglinu. í þessum útbúnaði
átti ég dag einn að reyna hversu
langan tíma tæki að losa tækið
frá geimfarinu, með því að skríða
eftir göngunum, sem þar eru á
milli, og hve mikla orku ég not-
aði til þess. Þegar ég var búinn,
gat ég skýrt frá því, að læsing-
in væri í alla staði ágæt, en að
ég hefði næstum því gefizt upp
vegna hita. Eftir að NASA verk-
fræðingar, menn frá Grumman
og aðrir geimfarar höfðu kvart-
að yfir hitanum, var komizt að
þeirri niðurstöðu, að loftkældi
búningurinn, sem við vorum í,
gæti ekki varið okkur nægilega.
Þess vegna fóru verkfræðingarn-
ir aftur að teikniborðunum og
teiknuðu vatnskæld nærföt, sem
upprunalega er ensk hugmynd.
Eða útsýnisvandræðin. Öll
fyrstu tunglskipin litu út eins og
glerhús og maður gat séð allt í
kringum sig frá þeim. Fyrir okk-
ur flugmennina, sem höfðum ver-
ið langdvölum í björtum stjórn-
klefum þotanna var þetta ágætt.
En langt úti í geimnum skapa
gluggarnir erfiðleika, sem ég
hafði ekki gert mér grein fyrir
strax. Þar sem lofthjúpsins gætir
ekki til að draga úr sólargeisl-
unum, verður hitinn svo gífur-
legur að kælikerfið hefur ekki
við. í öðru lagi krefjast slíkir
gluggar sterkrar og þungrar
byggingar.
Verkfræðingarnir reyndu að
komast að því, hvað það væri,
sem við þyrftum nauðsynlega að
sjá við lendingu á tunglinu. Mörg
líkön voru smíðuð, og þar á
meðal eitt með tveimur gluggum
að ofan og tveimur að neðan. En
síðasta lausnin gerir aðeins ráð
fyrir tveim þríhyrndum glugg-
um í stað fjögurra. Við fyrstu
sýn virðast þau ekki gefa þá
kosti sem óskað er, en nákvæm-
ar rannsóknir og athuganir hafa
sýnt, að útsýnið er meira með
þessum tveimur gluggum, þótt
glerflöturinn hafi minnkað um
1,85 m2.
Lausnin er í nánu sambandi
við sætavandamálið. í byrjun-
inni held ég, að allir hafi geng-
ið út frá því, að í geimfarinu
yrðu sæti. Öll önnur geimskip
hafa sæti og tvö sæti voru í
fyrsta tunglfarslíkaninu, sem ég
sá. Sætin voru margslungin og
þung og hægt að hafa þau í
tveimur mismunandi stöðum: Lá-
rétt og með 15° halla, svo mað-
ur gæti hallað sér fram og horft
út um gólfgluggann. Það leið
ekki á löngu þar til við kom-
umst að því, að það var svo
þröngt í klefanum, að sætin voru
fyrir þegar við ætluðum að setja
á okkur bakpoka með súrefni
og slíku, til að fara út á tunglið.
Þá tók Grumman verksmiðjan
sætin burtu og fór að leita að
annarri lausn. Verkfræðingarnir
v°ru fyrst og fremst að reyna að
finna upp hvernig hægt væri að
spenna okkur fasta þegar við
lentum á tunglinu.
Stæði til mánans.
Dag nokkum, þegar við vorum
að ræða vandann, stakk George
Franklin, einn af verkfræðing-
unum hjá NASA upp á því að
við færum standandi til tungls-
ins. Prýðilegt. Fyrri hluti ferð-
arinnar tekur um fimm daga, og
þá getum við setið. En sjálf ferð-
in með LEM-tækinu er stutt, og
prýðilegt að standa. Þar að auki
getum við hallað okkur betur
áfram og séð út.
Ég varð svo hrifinn af hug-
mynd Franklins, að ég hringdi
til eins starfsbróður hjá Grum-
man og skýrði honum frá því.
Nokkrum vikum síðar var búið
að samþykkja það. Með því að
taka sætin burt og minnka glugg-
ana, höfðum við sparað 41 dýr-
mætt kíló. Að vísu er ekki enn
búið að leysa vandann hvemig
skuli spenna okkur fasta meðan
við lendum, en við vinnum að
því. Fyrsti útbúnaðurinn, sem
við reyndum, var ekki nógu góð-
ur, því hann var fyrir okkur á
meðan á fluginu stóð.
En eitt vandamál er varla leyst,
fyrr en annað skýtur upp koll-
inum. Það er ekki langt síðan
að við sáum að við þyrftum að
hafa glugga í þakinu á tungl-
farinu. Við ætlum að nota hann
þegar við leggjum upp frá tungl-
inu °g hittum geimskipið, sér-