Vikan - 25.11.1965, Blaðsíða 18

Þessi frumgerS a8 íbúð-
arhúsi byggðu úr plastefnum,
er eftir bandarískan arki-
tekt. Þetta „framtíðarhús" fær
gnægS af sólarljósi gegn-
um nokkurskonar gluggaþiljur ó
flestum veggjum.

BORG FRAMTiÐARINNAR:
Þrjú þúsund milljónir og raunar þremur hundr-
uðum betur, eiga nú sem stendur að skipta með
sér gögnum og gæðum þessa gamla hnattar.
En um næstu aldamót verðum við áreiðanlega
orðin miklu fleiri, og gildir að einu hvort okk-
ur líkar það betur eða ver. Sex til sjö milljarð-
ar að rúmum aldarþriðjungi liðnum. Það er
slík ofsaleg þennsla mannabyggðar á þessum
hnetti, sem mestu mun valda um atburðarás
næstu áratuga, og þessi háski er þegar á næstu
grösum, svo ráðin til að afstýra vandræðum
þarf að framkvæma svo fljótt sem unnt er.
Viðátturnar á yfirborði jarðarinnar, sem þóttu
svo miklar fyrir einni öld, hafa síðan virzt
vera að skreppa saman meir og meir svo furðu
gegnir. Sífellt þrengist um hvern einstakan. Ef
svo fer fram sem nú horfir, verða þrengslin
orðin slík við lok tuttugustu og fimmtu aldar,
að hver einstakur verður að láta sér nægja
einn fermetra, og þó því aðeins svo ríflegan
skerf, að höfin verði þá jafn þéttbyggð sem
löndin, og engin óbyggð svæði neinsstaðar.
Þessi framtíðarspá er ekki út f bláinn. Hún
er rökrétt niðurstaða af forsendum, sem við
höfum öll átt kost á að kynna okkur. Menning-
in tekur óðfluga breytingum, og það svo að
sumt hið bezt grundvallaða, það sem gengið
hefur að erfðum um aldir, fekur að bifast.
Gömlu boðorðin um það hvernig lifa skuli,
hvernig hugsa skuli, ganga úr gildi hvert af
öðru. Heimsmynd forfeðra okkar — eðli tíma og
rúms — gildir ekki í augum þeirra sem nú lifa,
sú sem við aðhyllumst mun ekki gilda í aug-
um afkomenda okkar á næstu öld og öldum.
Vandamálin sem að kalla núna, eru jafn stór-
kostleg sem átökin til úrbóta þurfa að vera.
Krabbamein sem sífellt stækkar.
Jafnhliða mannfjölguninni eykst aðstreymi til
borganna svo fram úr öllu valdi, að þjóðfélags-
fræðingar kalla þetta „innhverfa sprengingu"
þjóðlífsins, og stafar þetta mest af samþjöpp-
un skrifstofuvaldsins og svo því aðdráttarafli,
sem borgir hafa á múginn. Fyrir tvöhundruð
árum var engin borg til, sem hafði milljón
íbúa. Nú sem stendur eru til 40 milljónaborg-
ir, og af þeim hafa nokkrar yfir 10 milljónir
íbúa. Og þær stækka í sífellu. Sérfræðingar í
skipulagningu borga eru þegar farnir að tala
um „borga-vetrarbrautir". Því stórborgirnar þétt-
ast, stækka, færa út takmörk sín, gleypa minni
nágrannaborgir, teygja fálmara í ýmsar áttir,
„nýlendur", sem eiga fyrir sér að samlagast
aðalborginni. Tokyo er nú sem stendur 60 km.
á lengd. En árið 2000 verður ástandið orðið
langtum háskalegra. París verður þá samkvæmt
ágizkunum 300 km. að lengd. Og Coté d'Azur,
Bláströndin, verður öll ein „borgar-vetrarbraut".
Þó mun austurströnd Bandaríkjanna taka öllu
fram. Sú „borgar-vetrarbraut" mun ná frá Bost-
onhverfi suður til Baltimorehverfis óslitið, en
sú vegalengd er 1000 km. Þessar áætlanir um
það sem koma mun, hafa opnað augu manna
fyrir hættunni: þessi umbylting mun hafa í för
með sér augljós vandræði: fátækrahverfi, hættu-
legan vatnsskort, óhreinkun andrúmsloftsins,
heilsuspillandi hávaða, slys, glæpafaraldra,
sjúkdóma og ringulreið í skipulagi. Le Corbusier,
þessi mikli arkitekt, segir svo: „Leiguíbúðir af
lakara tagi eru nokkurskonar braggar, óboð-
legir og ómannsæmandi. Stórborgirnar eru
krabbamein sem alltaf er að vaxa". Það er
nauðsynlegt að gera sér Ijóst hve mikið liggur
á að brugðið sé fljótt við að ráða bót á þess-
um vanda. Einbýlishús með garði er nokkuð,
sem óhugsandi er að almenningur geti veitt
sér framar. Þetta er einkenni á menningu, sem
er að hverfa, verður horfin á morgun. Árið
2000 verður þetta úrelt með öllu þó að ein-
hverri fámennri sérréttindastétt kunni að leyf-
ast það, eins og ennþá finnast nokkrir sérvitr-
ingar sem kjósa sér að eiga heima í höllum.
Frá ströngu fjárhagslegu sjónarmiði er slik
einkaeign allt að því fjarstæða. Því þetta set-
ur ringulreið á borgirnar, og verður samfélag-
inu að sívaxandi byrði. Le Corbusier hefur lát-
ið ( Ijós álit sitt á þessu og hann tekur ekki
á því með siklihönzkum: „Að hver einstakur
hafi sinn litla garð umhverfis húsið, sitt litla
einkahús, frjálsræði til að haga þessu að vild
sinni? Nei, þetta er óframkvæmanlegt, það er
fullkomin ofrausn og skerðing á réttindum heild-
arinnar. Auk þess kjósa allir að lifa í samfélagi
Þessi hólmi gerður af manna-
höndum er teiknaður af Paul May-
mont og liggur fyrir landi í Monakó, og
er ætlaður til aukningar borgarsvæð-
inu, en þar eru nú landþrengsli
mikil.

Jg VIKAN 47. tbl.