Vikan - 25.11.1965, Síða 48

Kaupið jólaskóna
tímanlega
PÓSXSENDUM
SKOHÚSIÐ
Hverfisgata 82. — Sími 11788.
Bankastræti á horni Þingholtstr.
Hann var snjall rithöfundur og
heimspekingur í betra lagi, og
hefur sem slíkur vakið töluverða
athygli á sér meðal frjálslyndra
húmanista nútímans.
Aðalinntak heimspeki hans var
á þá lund, að sannrar ánægju
yrði aðeins notið fyrir tilstilli
þjáningar. Hann hélt því fram,
að ánægjan væri vísbending af
hálfu náttúrunnar um að maður-
inn hagaði sér í samræmi við
sitt eigið sjálf. Þar af leiðandi
hlytu allar gerðir, er veittu
mönnunum ánægju, að vera eðli-
legar og góðar. Þjáning og kyn-
gleði væru mjög nátengdar í eðli
flestra manna, þótt fæstir þyrðu
að láta þetta í ljósi, af ótta við
trúarskoðanir og ríkjandi þjóð-
félagsmóral. Sumt af því, sem
fram kemur hjá de Sade, hefur
síðar verið áréttað af Freud,
Kinsey og fleiri okkar tíma spek-
ingum.
Louis, marquis de Sade, var í
þennan heim borinn árið 1740.
Faðir hans var háttsettur dipló-
mat og móðirin af fjarskyldri
grein Búrbónættarinnar. Má því
nærri geta, að ekkert var spar-
að til að gera uppeldi sveinsins
sem veglegast. Eftir skólagöngu
hjá Jesúítum gekk hann í her-
inn og tók þátt í sjö ára stríðinu
gegn Prússum. Gat hann sér þar
gott orð, enda átti grimmd stríðs-
ins ágætlega við hinar óstýrilátu
kenndir hans.
Þegar stríðinu var lokið, hélt
hann til Parísar og hellti sér þar
út í æðisgenginn svalllifnað. Fað-
ir hans tók þá það ráð að iáta
hann kvænast ættgöfugri ung-
frú að nafni Renée Pelagie de
Monteuil, í von um henni tækist
að spekja hann. Hollusta sú, sem
Renée sýndi eiginmanni sínum,
hefur með réttu gert hana að
einskonar engli í augum seinni
tíma fólks.
Ekki hætti de Sade svallinu
við giftinguna nema síður væri,
kom svo að lögreglan bannaði
forstöðukonum pútnahúsa að sjá
honum fyrir mellum, sökum þess
hve harðhentur hann var á þeim.
Þetta sakaði þó ekki þann gjá-
lífa tignarmann, því hann var þá
kominn í náin kynni við hinar
ungu ballerínur, sem dönsuðu við
Konunglegu tónlistarakademí-
una, en sumar þeirra reyndust
meira en tilleiðanlegar til að
svala hinum afbrigðilegu hvötum
hans. Samt hefur hann ekki ver-
ið fyllilega ánægður með þær,
því litlu síðar lokkaði hann betli-
kerlingu að nafni Rose Keller
með sér inn í íbúð sína í Arcueil,
lét hana afklæðast, batt hana
niður á dívan og tók síðan að
hýða hana til skiptis með venju-
legri svipu og níurófnaketti. Rósa
auminginn hélt sína síðustu stund
upp runna og bað hann drepa sig
ekki fyrr en hún hefði náð prests-
fundi, en hann kvaðst fær um að
veita henni syndaaflausn ekki
síður en nokkur pokaprestur.
Um síðir þreyttist greifinn þó
á barsmíðinni og læsti Rósu inni
í öðru herbergi, en fékk sér sjálf
ur hænublund. Rósu tókst þá að
sleppa út um glugga og hljóp til
næsta þorps og vakti þar upp.
Þorpsbúar urðu henni sammála
um að þessi maður væri djöfull-
inn og gerðu lögreglunni viðvart.
Þótt ekki væri tekið hart á de
Sade vegna jafn lítilmótlegrar
persónu og Rósu, fór nú engu að
síður að halla undan fæti fyrir
honum. Kona hans fyrirgaf hon-
um þetta eins og fleira, en hann
iaunaði henni tryggðina með því
að fleka yngri systur hennar, er
Anna hét, og strjúka með henni
til ítalíu. Litlu síðar fréttist af
honum í Marseille, þar sem hann
hélt æðisgengið partý ásamt
þjóni sínum, Latour að nafni, og
fjórum stúlkum. Var þar meðal
annars framin kynvilla, sem sú
öld hafði þó sérstaka andstyggð
á. Auðvitað hafði markgreifinn
við hendina bæði níurófnakött
og hrísvönd, og gerði nú ýmist
að hýða stúlkurnar eða láta þær
hýða sig. Hæpið er að reyna að
lýsa partýi þessu nánar, nema
hvað ein stúlkan kvað samkvæmt
bókhaldi greifans hafa móttekið
179 högg, önnur 215, sú þriðja
225 og sú fjórða 240.
Fyrir þetta og fleira var de
Sade skömmu síðar handtekinn,
en slapp von bráðar úr prísund-
inni og flýði á náðir konu sinn-
ar, sem fyrirgaf honum að vanda.
Hann launaði henni í þetta sinn
með því að fleka þjónustustúlk-
ur hennar, stelpur um fermingu.
En skömmu síðar komst hann á
ný undir manna hendur og dvaldi
þaðan lengst af ýmist í fangelsi
eða á geðveikrahæli. Þar varði
hann tímanum mestan part til
skrifta og lét eftir sig mörg rit-
verk og allmerk, bókmenntalegs
og heimspekilegs eðlis. Mörg
-CAN
Vér höfum ávallt fyrirliggjandi:
LIN CAN Grænar baunir,
LIN CAN Gulrætur,
LIN CAN BlandaS grænmeti,
LIN CAN Bakaðar baunir,
LIN CAN ÞurrkaSar grænar baunir,
LIN CAN JarSarber.
LIN CAN vörur fást í næstu búS.
HeildsölubirgSir:
KRISTJÁN Ó. SKAGFJÖRÐ H.F.
SÍMI 24120.
-CAN
VIKAN 47. tbl.