Vikan - 12.10.1967, Qupperneq 28

Þetta vissu margir; sumir viðurkenna það, þótt aðrir neiti
því nú.
Loks í'óru allir. Likið lá á dánarbeðnum og samkvæmt
venjunni átti það að liggja þar margar klukkustundir í við-
bót. Búlganín og Mikojan urðu eftir. Ég sat á sófa við liinn
vegginn. Læknarnir fóru heim og slökkt var á helmingnum
af Ijósunum. Gömul lijúkrunarkona, sem ég hafði séð sýsla
á sjúkrahúsinu i Kreml árum saman var að taka liljóðlega
til á stóra borðinu, sem stóð á miðju gólfi.
Þetta var herbergið, þar sem allir átu, og hinn fámenni
hópur Politburo hélt venjulega fundi sina. Málefni rikisins
höfðu verið rædd og ráðin við þetta borð yfir málsverðum.
Að koma lil „að borða“ lijá pabba þýddi alltaf að ráða fram
úr einhverju. Með veggjunum voru sófar og stólar og í liorn-
inu eldstæði. Pabbi vildi alltaf liafa eld logandi á veturna.
í öðru liorni var plötuspilari. Pabbi átti gott safn af rúss-
neskum, og georgískum og úkrainskum þjóðlögum og viður-
kenndi ekki aðra lónlist. Hann Jiafði dvalið megnið af síð-
ustu árum sínum, nærri 20, i þessu lierbergi.
Þjónustufóllv og lífverðir pabba komu til að kveðja. Þau
gengu liljóð að rúminu og grétu. Þau þurrliuðu tárin eins
og Jjörn gera, með liöndunum og ermunum og vasaldútum.
Hjúkrunarkonan, sem einnig grét, gaf þeim valeriandropa.
Ég horfði bara á, dofin, sat eða stóð, augun gersamlega
j)urr.
Valentína Istómína, eða „Valetsjlra11, eins og liún var
kölluð, sem hafði verið ráðslcona pabba i 18 ár, kom inn
til að kveðja. Hún féll jmnglega á kné, lagði höfuðið á
bringu pabba og skældi fullum hálsi eins og konurnar i
j)orpunum gera. Hún hélt lengi áfram og enginn reyndi
að hugga hana.
Allt þetta þjónustufólk pal)ba unni honum. 1 smáatriðum
var ekki örðugt að gera honum til hæfis. Hann var kurteis,
hæverskur og hreinn og beinn við þá, sem þjónuðu honum.
Hann ávitaði aldrei nema þá stóru, hershöfðingjana og for-
ingjana í lífverðinum. Þjónustufólkið þurfti hvorki að
kvarta undan harðstjórn eða önuglyndi. Það bað hann
oft hjálpar og engum var neitað. Síðustu árin höfðu Valetsjka
og þau liin séð hann oftar og rneira en ég. Til dánardæg-
urs verður Valetsjka sannfærð um, að betri maður hafi
aldrei stigið fæti sínum hér á jörð.
Seint um nóttina, eða réttara sagt nærri j)vi í dögun,
var komið að sækja líkið til að fara með það í krufningu.
Ég tók að nötra. Líkið var lagt á börur. Þetta var í fyrsta
sinn, sem ég sá pabba nakinn. Þetta var fallegur líkami.
Hann leit ekki út fyrir að vera gamall og hann bar síður en
svo merki um veikindi. Með sting eins af hnífi í hjartað
skynjaði ég hvað það j)ýddi að vera „hold af holdi.“ Ég
skildi, að likaminn sem hafði veitt mér lif liafði sjálfur
livorki líf né dró andann lengur, samt myndi ég lialda
áfram að lifa.
Þú getur ekki skilið, hvað þetta þýðir, fyrr en þú hefur
með eigin augum horft á foreldri þitt deyja. Þú verður að
horfa á „andann yfirgefa holdið“ og skilja aðeins dauð-
legar lcifar eftir. Vilundin risti yfir hjarta mitt og skildi
eftir ör.
Það var farið með líkið. Hvítum bíl var ekið upp að dyr-
unum og allir komu út. Þeir sem stóðu á dyrapallinum
eða á heimreiðinni tóku ofan. Ég skalf enn og einhver lagði
yfir mig yfirliöfn þar sem ég stóð i dyrunum. Búlganin
lók utan um mig. Dyrunum var skellt aftur og bíllinn hélt
af stað. Ég fól andlitið við bringu Búlganins og byrjaði
loks að gráta. Hann grét líka og strauk mér um hárið.
Ég fór út í álmu j)jónustufólksins, sem var tengd húsinu
með löngum gangi, sem var notaður til að bera matinn frá
eldhúsinu eftir. Allir, sem eftir voru, hjúkrunarkonurnar,
lífverðirnir og j)jónustufólkið, liöfðu safnazt þar saman.
Við sátum í borðstofu þjónustufólksins, stórri stofu með út-
varpi og löngu borði. Einliver lét mig borða. „Þú átt langan
dag framundan“, sögðu j)au. „Þú liefur ekkert sofið og átt
rétt strax að fara til Súlnasalarins. Þú verður að safna kröft-
um.“ Ég át eittlivað og sat um stund í djúpum stól. Klukkan
var fimm að morgni. Ég fór fram i eldhúsið. Á leiðinni
heyrði ég einhvern kjökra hástöfum. Hjúkrunarkonan, sem
framkallað hafði hjartalínuritin í baðherberginu grét eins
og hjarta hennar væri að bresta. „Hún læsti sig inni og
er búin að gráta svo klukkustundum skiftir“, sagði einhver.
Klukkan sex um morguninn myndi útvarpið tilkynna
fréttina, sem við jækktum j)egar. En allir þurftu að heyra
j)að. Það var eins og við gætum ekki trúað því öðruvísi.
Loks varð klukkan sex. Rödd kom, hin hæga rödd levita,
eða einhvers sem hljómaði eins og levíti, rödd tengd meiri
háttar tilkynningum. Loks gerðu allir sér grein fyrir j)essu.
Karlar, konur, allir tólcu að gráta á ný. Ég féll saman og
grét O/g leið betur af þvi ég var eklci ein, af því allt j)etta
fóllc vissi hvaða ósköp höfðu gerzt og grét með mér.
Öll voru þau einlæg. Enginn gerði sér upp tryggð eða
sorg. öll höfðu þau þelckzt árum saman. Öll þekktu j)au
mig líka. Þau vissu, að ég var slæm dóttir og að pabbi
liafði verið slæmur faðir, en að hann hafði elskað mig engu
að síður eins og ég elskaði liann.
Enginn i þessu herbergi leit á liann sem guð eða ofur-
menni, snilling eða djöful. Þau unnu honum og virtu hann
fyrir hina venjulegustu mannkosti, þá kosti, sem þjónustu-
fólk er öðrum dómbærara um.
II
EINU staðirnir, sem ég minnist með ánægju, eru þeir
sem ég átti heima á með mömmu. íbúðin, sem við
liöfðum i Kreml til 1932, og Zúbalóvó, datsja okkar
skammt frá Úsóvó. í báðum varð greind nærvera
mömmu.
Tíu ár eru liðin. Líf mitt hefur mjög lítið breyzt. Ég
lifi, eins og ætíð fyrrum, í skugga pabba. Á meðan hefur
heil kynslóð sproltið úr grasi, og í augum hennar hefur
hvorki nafn Stalíns né margt annað, bæði gott og vont,
tengt nafni hans, minnstu j)ýðingu.
Ég myndi aldrei reyna að skrifa ævisögu föður míns,
sem j)egar til kastanna kemur myndi verða að spanna yfir
20 ár síðustu aldar og hálfa j)cssa. Ég get aðeins dæmt
28 VIKAN «• «*•