Vikan - 01.10.1970, Blaðsíða 41

kvöldust af þorsta og hungri og
sjúkdómum. Þeim lá við örviln-
an, en stálvilji Magellans knúði
þá til að halda áfram förinni.
Frásögn Pigafetta gefur glögga
hugmynd um hörmungarnar,
sem þeir urðu að þola. Sjálfur
hefur hann verið hraustur mað-
ur og harðger, því ekki virðist
hann hafa hlotið mein af hungr-
inu og þjáningunum. Frásögn
hans er á þessa leið:
„Hinn 28. nóvember þraut
sundið, og við tók opið haf, er
við nefndum Kyrrahaf. í þrjá
mánuði og tuttugu daga sigldum
við um þetta haf, og allan þann
tíma höfðum við aðeins skemmd-
an mat okkur til lífsviðurværis.
Harðbrauðið var orðið myglað
og maðkað, og af því lagði and-
styggilegan músahlandsdaun.
Drykkjarvatnið var fúlt og
myglu mengað. Svo mjög svarf
hungrið að okkur, að við tókum
að leggja okkur til munns leður-
vafningana af meginránni, sem
verja áttu kaðlana núningssliti.
Vafningar þessir voru harðir og
skorpnir vegna sædrifs, sólskins
og storma, en við létum þá
liggja í vatni í fjóra eða fimm
sólarhringa, til þess að við ynn-
um á þeim. Viðarsag átum við
einnig, og mýs, sem þó eru
óhungruðum mönnum viður-
styggð. Þótti okkur kjöt þeirra
mesta sælgæti, og komust þær í
hátt verð. Mestum þjáningum
olli okkur þó sjúkdómur nokkur.
Helzta einkenni hans var, að
gómar þeirra, er sýktust, bólgn-
uðu svo, að holdið huldi að síð-
ustu tennurnar og sjúklingurinn
mátti engrar fæðu neyta. Nítján
menn á skipi okkar létust úr
þessum sjúkdómi. Risinn, er við
höfðum á brott með okkur úr
Patagoníu, var einn þeirra. Auk
þess veiktust allmargir af þraut-
um í örmum og fótum, en þeir
hlutu fulian bata.“
Frásögn sína af þjáningum
leiðangursmanna endar Piga-
fetta með þeim orðum, „að hann
geti ekki gert sér í hugarlund,
að nokkur maður muni eftir
þetta freista að sigla þessa leið.“
Hinn 6. marz 1521 komu þeir
loks í námunda við eyjar nokkr-
ar, er þeir sáu að mundu vera
mönnum byggðar. Fögnuðu þeir
því miög og hugðu eott til þess
að fá þar nýjar vistir hungri sínu
til svölunar. Ekki spáðu þó
fyrstu kynni þeirra af eyja-
skeggjum góðu um viðskiptin,
því þeir stálu öllu, er hönd mátti
á festa, er þeir komu um borð,
meira að segja skipsbátnum. Ma-
gellan reiddist ágengni þeirra og
gekk á land árla næsta dags með
sveit vopnaðra manna, heimti
aftur skinsbátinn. náði í allmikl-
ar birgðir vista, en brenndi báta
og bústaði fyrir eviaskeggjum.
Eyjaskeggjar snerust til varnar,
en oddsljó spjót þeirra dugðu
lítið gegn skotvopnum Spánverj-
anna. Pigafetta segir frá atburð-
unum á þessa leið:
„Þegar við bjuggum okkur til
landgöngu, báðu sjúku skipverj-
arnir okkur að færa sér innyfl-
in úr þeim mönnum, er við
kynnum að drepa. Þóttust þeir
vissir um, að þeir myndu hljóta
skjótan bata, ef þeir neyttu
þeirra.
Ef við særðum villimennina
með bogskoti, urðu þeir næsta
undrandi, þegar þeir sáu örv-
arnar standa fastar í líkama sín-
um, því þeir höfðu aldrei áður
litið slík vopn. Þeir reyndu með
öllu móti að losa örvarnar úr
sárunum, unz þeir gáfu upp and-
ann, og vakti dauðastríð þeirra
að sjálfsögðu hryggð okkar. Þeg-
ar við héldum á brott, veittu
nokkrir eyjaskeggja okkur eftir-
för á bátum sínum og sýndu okk-
ur fisk, sem þeir þóttust vilja
selja okkur. En ef við hægðum
róðurinn, köstuðu þeir að okkur
grjóti og reru síðan á brott, sem
mest þeir máttu. Konur sáum
við einnig í bátunum. Þær æptu
hátt og rifu hár sitt, og tel ég
líklegt, að þar hafi verið um að
ræða ekkjur þeirra manna, er
við felldum í orrustunni."
Leiðangursmenn nefndu evjar
þessar ,,Þjófaeyiar“, en síðar
hlutu þær nafnið „Maríueyiar“
til heiðurs Maríu, drottningu
Philips V.
Viku síðar kom flotinn til
Filipsevja. Eyjan, sem þeir komu
fyrst að, var óbyggð. en Magell-
an lét flytja sjúklingana þar á
land og reisa tjöld þeim til
skjóls. Þar nutu þeir hvíldar í
nokkra daga eftir langvarandi
erfiði og þrautir. fbúar næstu
eyjar komu róandi þangað á bát-
um sínum, er þeir urðu komu
skipanna varir. Þeir voru mjög
vingjarnlegir og friðsamir og að
öllu ólíkir þeim Þjófeyingum.
Skjótt hófst vöruskiptaverzlun
með þeim og leiðangursmönn-
um; keyptu leiðangursmenn af
þeim nýjan fisk, pálmavín, ban-
ana og kokoshnetur og guldu
með smáspQglum, bjöllum, rauð-
um húfum og öðru slíku.
Menn þessir sögðu Magellan
margt um gróðursæld þessara
eyja og velmegun þeirra, er þær
byggðu. Einu sinni buðu þeir
honum til eyjar sinnar, sýndu
honum miklar birgðir, er þeir
áttu af ýmsum dýrmætum
kryddvörum, og einnig nokkuð
af gulli. Magellan launaði þeim
boðið með því að bjóða þeim um
borð í skip sitt. Þar þótti þeim
margt nýstárlegt að skoða, en
þegar hann lét skjóta af fallbyss-
um, í því skyni að skemmta
þeim, urðu þeir frávita af
hræðslu, og minnstu munaði, að
þeir hlypu fyrir borð. Innan
skamms tókst Magellan þó að
sefa hræðslu þeirra og sannfæra
þá um, að þeir þyrftu ekkert að
óttast, og ekki varð þeim þetta
að vinslitum.
Flotinn hélt síðan í könnunar-
för milli eyjanna. Á fimmta
sunnudag í föstu komu þeir til
eyja, er þeir nefndu eftir St.
Lazarus, en síðar voru þær
nefndar Filipseyjar, í heiðurs-
skyni við Filip prins, son Karls
V.
Þræl nokkurn átti Magellan,
og var hann frá Malakka, og
hafði Magellan haft hann þaðan
á brott með sér fyrir allmörgum
árum. Nú kom í ljós, að Filips-
eyjabúar skyldu móðurmál hans,
og gerði það leiðangursmönnum
öll skipti við eyjaskeggja auð-
veldari.
Konungar réðu ríkjum á
stærstu eyjunum. Pigafetta segir
þannig frá viðskiptum Magell-
ans og eins þeirra:
„Þegar konungurinn kom um
borð í skip aðmírálsins, faðmaði
hann aðmírálinn að sér og færði
honum að gjöf tvær postulíns-
krukkur fylltar af hrísgrjónum
og tvo mjög stóra gullfiska. Að-
mírállinn gaf honum kyrtil úr
rauðu og gulu klæði með tyrk-
nesku sniði og skarlatsrauða
húfu, en fylgdarmönnum hans
gaf hann ' smáspegla og hnífa.
Öllum var þeim boðið til morg-
unverður, og aðmírállinn bað
túlkinn að skýra konungi frá
því, að hann vonaði, að friður
og vinátta mætti ríkja með sér
og honum, og virtist konungur-
inn fagna þeim boðskap. Að mál-
tíð lokinni lét Magellan sýna
konungi ýmsar vörur, er við
höfðum meðferðis; klæði, lín,
kóralla og fleira þess háttar.
Einnig lét hann sýna honum
skotvopn okkar, lét meira að
segja skjóta af fallbyssum hon-
um til heiðurs og gamans, en
eyjaskeggjar urðu mjög felmtr-
aðir við skothvellinn. Þá klædd-
ist einn af mönnum okkar bryn-
klæðum, og aðmírállinn bauð
þrem öðrum að vega að honum
með höggvopnum og spjótum, og
urðu eyjaskeggjar næsta undr-
anöi. er þeir sáu, að ekki varð
sárum á hann komið. Konungur
bað túlkinn að spyrja, hvort einn
slíkur maður gæti ekki barizt
?egn hundrað fjandmönnum.
Túlkurinn svaraði því játandi og
bætti við: „Skip okkar eru þrjú
talsins, og tvö hundruð slíkra
manna eru um borð í hverju
skipi... . “
Konungur launaði þeim við-
tökurnar, er hann bauð tveim
yfirmönnum af aðmírálsskipinu
heim til „hallar“ sinnar. Piga-
fetta var annar þeirra. Þáðu þeir
þar veizlu mikla og drukku
pálmavín og urðu svo ölvaðir, að
þeir urðu að dvelja í híbýlum
konungs um nóttina. Höllin var
nefnilega reist á háum stoðum,
en stigi til jarðar, brattur og tor-
fær þeim, sem ekki kunnu fót-
um sínum forráð. Tóku þeir því
vænlegri kostinn og lögðust til
hvíldar á hallargólfið, og svaf
krónprinsinn á milli þeirra.
Ekki lét Magellan sér nægja
að öðlast vináttu eyjabúa og
konunga þeirra. Hann áleit
skyldu sína að snúa þeim til
kaþólskrar trúar og hlýðni og
undirgefni við Spánarkeisara.
Sparaði hann ekki nein ráð til
þess, enda varð ekki annað séð
en honum yrði vel ágengt. Tveir
helztu konungarnir tóku kristni,
ásamt hirð sinni og þegnum og
játuðu um leið einvaldi Spánar
hollustu sína, en vinátta eyja-
skeggja og leiðangursmanna óx
með degi hverjum. Kom svo að
lokum, að konungarnir og þegn-
ar þeirra álitu Magellan dauð-
legum mönnum meiri.
Um nokkurt skeið dvöldu leið-
angursmenn við eyjarnar og
verzluðu við íbúa þeirra. Gaf sú
verzlun góðan arð, því að gull
var grafið úr jörð sums staðar á
eyjunum, og eyjaskeggjar guldu
leiðangursmönnum vörurnar með
þeim eftirsótta málmi.
Kristniboðsáhugi Magellans og
trúmennska hans við Spánar-
keisara reyndust honum örlaga-
LYKILLINN
AÐ
VARAN-
LEGUM
BROTUM
BUXURNAR
SEM EKKI
ÞARF AÐ
PRESSA
ríkir geðþættir, því þeir réðu
dauða hans.
Mactan nefndist eyja ein lítil
á þessum slóðum. Fyrir eyja-
skeggjum réð höfðingi, er var
svo stórlátur, að hann neitaði al-
gerlega að játa hinum volduga
Spánarkeisara hollustu sína. Ma-
gellan afréð að kenna honum
hógværari siði og áleit sig ekki
þurfa á miklum liðstyrk að halda
til þess. Margir leiðangursmanna
urðu til þess að letja hann farar-
innar, en Magellan taldi sig hafa
skyldum að gegna við guð sinn
og Spánarkeisara. Pigafetta, sem
40. tbi. VIK'AN 41