Vikan - 01.10.1970, Blaðsíða 44

eynnar var, urðu þeir, þegnar
hins stolta Spánarkeisara ,að
sýna auðmýkt og undirgefni. Og
gjafirnar, sem þeir færðu hon-
um, urðu harla lítilmótlegar í
samanburði við allar gersemarn-
ar, sem hvarvetna blöstu við
augum þeirra, er þeir komu í
höll hans. Þama þýddi lítið að
freista að kaupa menn til kaþ-
ólsku eða hlýðni við Spánarkeis-
ara og gjalda með smáspeglum
og rauðum húfum!
í Borneo dvöldu leiðangurs-
menn nokkra hríð, nutu góðvild-
ar og gestrisni valdhafanna,
seldu íbúunum skrifpappír og
kvikasilfur, en fengu kínverska
postulínsmuni fyrir og birgðu
skip sín vistum, vatni og elds-
neyti. Eyjaskeggjar höfðu mestu
tröllatrú á kvikasilfri sem lækn-
islyfi og töldu það duga við öll-
um sjúkdómum.
En þessi dýrð hlaut skjótan og
óvæntan endi, og verður ekki
vitað um raunverulega orsök
þess.
Svikráð Zubukonungs höfðu
kennt leiðangursmönnum að
gjalda varhuga og tortryggni við
vinmælum og fagurgala manna
á þessum slóðum, og er þeir sáu
dag nokkurn, hvar floti mikill
kom siglandi til hafnar, vakti
það samstundis grun þeirra um
svikráð og ófrið. Ekki bætti það
úr skák, að sum skipin námu
staðar í hafnarmynninu og kró-
uðu leiðangursskipin inni. Leið-
angursmenn hafa víst verið
þeirrar skoðunar, að sókn sé
bezta vörnin, því þeir undu upp
segl í skyndi og skutu af fall-
byssum sínum á skipin, sem lagzt
höfðu í hafnarmynnið. Skot-
hríðin gerði mikinn usla, og leið-
angursmenn tóku fjögur skipin
að herfangi. Fyrir einu þeirra
réð æðsti foringi flotans, og fleiri
háttsettir menn voru með því
skipi, en leiðangursmenn tóku
þá alla til fanga. Carvalho lét
þó flotaforingjann fara frjálsan
ferða sinna gegn miklu lausnar-
gjaldi, sem hann krafðist að
greitt væri í skíru gulli.
Ekki gáfu leiðangursmenn sér
tíma til að bjarga nokkrum fé-
lögum sínum, sem staddir voru
í landi, þegar atburðir þessir
hófust, og margs konar varning
skildu þeir þar einnig eftir. Son-
ur Juan Carvalho var einn
þeirra, sem staddir voru í landi.
Þegar leiðangursskipin voru
sloppin úr gildrunni, fóru orð-
sendingar milli Carvalho og
furstans, og kvað furstinn ótta
þeirra hafa verið á misskilningi
byggðan og ástæðulausan með
öllu. Carvalho svaraði því einu,
að furstinn skyldi sanna orð sín
og einlægni með því að skila
þeim mönnum og vörum, sem
orðið hefðu eftir í landi. Því
neitaði furstinn og raunar ekki
að ástæðulausu, þar eð flotafor-
ingi hans hafði orðið að kaupa
sér frelsi af Carvalho og það
dýru verði. Sonur Carvalho varð
eftir á Borneo, en leiðangurs-
menn höfðu sextán tigna höfð-
ingja þaðan á brott með sér.
Svo virðist sem siðgæði leið-
angursmanna hafi hrakað til
muna um þessar mundir, því
þeir haga sér samkvæmt siðum
sjóræningja um nokkurt skeið
eftir þetta, ráðast á skip, en
ræna farminum. Skipshöfnunum
gáfu þeir þó frelsi gegn ríflegu
lausnargjaldi.
Það vildi þeim til heppni, að
meðal fanga þessara var maður
einn, sem gat vísað þeim leiðina
til Molukkaeyja. Þeir hlýddu
leiðsögn hans og komu til eyj-
anna hinn 6. nóvember 1521 og
tveim dögum síðar lögðu þeir
skipum sínum við akkeri viið
eyna Tidore.
Soldán nokkur, arabiskur, réð
fyrir eynni. Hann fagnaði leið-
angursmönnum með afbrigðum
vel, og ekki var minna um
skraut og viðhöfn við hirð hans
en hjá furstanum á Borneo.
Hann kvað þá skyldu vera und-
ir vernd sinni á meðan þeir
dveldu á eynni, öll verzlun væri
þeim heimil og í öllu skyldi
verða breytt við þá sem ást-
fólgna gesti. Hann bauð þeim að
leggja skipum sínum nær landi
og bað þá að hika ekki við að
skjóta á þá eyjaskeggja, sem
kynnu að reyna að hnupla frá
þeim.
Leiðangursmenn komust skjótt
að hagstæðum verzlunarvið-
skiptum við eyjarskeggja. Hlóðu
þeir nú skip sín kryddvörum,
sem þeir keyptu fyrir lín, klæði,
kvikasilfur, hnífa, skæri og ýmsa
smámuni. Ekki þorðu þeir að
treysta soldáninum, þrátt fyrir
alla velvild hans og ljúfmennsku.
Er hann bauð þeim að sitja
veizlu í soldánshöllinni, óttuðust
þeir svikráð og fóru hvergi, en
soldáninn brá skjótt við, iét
flytja sig um borð til þeirra,
kyssti á kóraninn og sór þess
dýran eið, að hann væri þeim
trúr og einlægur vinur. Seinna
fregnuðu leiðangursmenn, að
ýmsir æðstu menn soldáns hefðu
ráðlagt honum að láta taka þá
alla höndum og drepa, en soldán
hefði svarað, að enginn skyldi
fá sig til að vinna slíkt fólsku-
verk.
Þegar bæði skipin voru full-
fermd kryddjurtum og leið-
angursmenn hugðust leggja af
stað heimleiðis, kom í ljós, að
annað þeirra, „Trinidad“, var
ósjófært vegna leka. Soldáninn
lét færustu kafara sína athuga
botn skipsins, en þeir kváðu það
mikið laskað. Sú ákvörðun var
tekin, að „Victoria“ legði þegar
af stað heimleiðis, en „Trinidad"
yrði eftir á Tidore til viðgerðar.
Fimmtíu og þriggja manna áhöfn
varð eftir til að sigla skipinu
heim að viðgerð lokinni. Juan
Carvalho var einn þeirra, er eft-
ir urðu. Soldáninn hét að reyn-
ast þeim stoð og styrkur, og það
efndi hann, að svo miklu leyti
sem honum var unnt.
„Victoria11 lét í haf hinn 21.
44 VIKAN 40- tbi.