Vikan - 01.10.1970, Blaðsíða 42

bæði var lærdómsmaður mikill
og djarfur og hraustur hermeð-
ur, tók þátt i förinni. Hann seg-
ir þannig frá atburðum:
„Um miðnætti rerum við af
stað áleiðis til eyjarinnar. Sex-
tíu leiðangursmenn tóku þátt í
förinni, alvopnaðir og brynklæð-
um búnir. Konungur Zubu-
manna, tengdasonur hans og
nokkrir höfðingjar aðrir voru í
fylgd með okkur, ásamt nokkr-
um þegnum sínum, og voru þeir
allir vopnaðir. Til Mactan kom-
um við þrem stundum fyrir dag-
ris. Magellan vildi gefa eyja-
skeggjum síðasta tækifæri til
yfirbótar, áður en hann gengi til
orrustu við þá, og í því skyni
sendi hann höfðingja þeirra þá
orðsendingu, að hann skyldi með
vinum talinn, ef hann aðeins
vildi játast undir vald Spánar-
keisara, hlýða hinum kristna
konungi Zubueyinga og gjalda
honum skatt, en færi svo, að
hann neitaði þessum skilyrðum,
yrðu vopnin látin skera úr um
mál þeirra.
Höfðinginn og menn hans létu
engar hótanir á sig fá. Svöruðu
þeir því einu, að þeir væru
vopnum búnir sem við, en ekki
höfðu þeir samt önnur vopn en
reyrspjót og eldhertar lensur.
Þeir báðu um það eitt, að við
hlífðum þeim við árásum, unz
birta tæki af degi, þar eð þeim
gæti ekki borizt fyrr nauðsyn-
legur liðsauki. Þetta var þó að-
eins bragð þeirra, því þeir höfðu
grafið djúpar holur víðs vegar
skammt frá ströndinni, er þeir
ætluðu okkur að falla í í myrkr-
inu. Við biðum birtunnar. Ekki
var hægt að lenda við ströndina
sökum grynninga, svo við urðum
að vaða langan spöl að landi.
Þegar við náður til strandar,
voru eyjaskeggjar þar fyrir,
fimmtán hundruð saman, og
höfðu skipað liði sínu í þrjár
fylkingar. Þeir réðust þegar á
okkur með ógurlegum hrópum
og hrinum.
Magellan lét okkur hefja skot-
hríð á þá, en færið var langt,
svo byssuskot okkar og bog-
skeyti unnu óvinunum ekkert
teljandi mein. Skothríðin varð
einna helzt til að espa þá.“
Eyjaskeggjar hófu nú harða
hríð að innrásarliðinu, köstuðu
að þeim grjóti og sþjótum, og
svo mikil var grimmd þeirra, að
Magellan þótti sem einhverjum
brögðum yrði að beita til þess
að snúa vörn manna sinna í sókn.
í því skyni bauð hann nokkrum
þeirra að hlaupa svo hratt sem
þeir mættu og kveikja í kofum
eyjaskeggja, og var það gert.
Það varð þó aðeins til þess, að
eyjaskeggjar urðu hálfu tryllt-
ari til sóknar og skutu nú eitr-
uðum örvum að fjandmönnum
sínum. Ein slík ör særði Magell-
an á fæti. Hann bauð þá mönn-
um sínum að láta undan síga,
en hægt og skipulega. í sömu
svipan brast flótti í lið hans, en
hann stóð að síðustu eftir við
sjöunda eða áttunda mann.
Enn segir Pigafetta:
„Fjandmenn vorir veittu því
skjótt athygli, að vopn þeirra
unnu okkur ekki mein, þar sem
brynklæðin skýldu. Þeir tóku
það því til bragðs að beina spjót-
álögunum að fótum okkar. Sókn
þeirra var svo æðisgengin, að
við máttum ekkert viðnám veita.
Fallbyssurnar, sem við höfðum
um borð- í bátunum, komu okk-
ur ekki að neinu gagni, þar eð
þeir komust ekki í námunda við
ströndina.
Við létum undan síga, en
vörðumst samt eftir megni Þeg-
ar við vorum komnir þann spöl
frá landi, að sjór tók okkur í
hné, fylgdu eyjaskeggjar okkur
svo fast eftir, að til návígis kom.
Þeir þekktu Magellan og beindu
sókn sinni gegn honum. Tvisvar
eða þrisvar tókst þeim að svipta
hjálminum af höfði hans með
kastvopnum, en þrátt fyrir það
kom honum ekki til hugar að
gefast upp. Þótt við værum fá-
mennir, tókst okkur að verjast
ofureflinu enn um stundarskeið.
Einn fjandmannanna kom lensu-
höggi á enni Magellan, en féll
samstundis sjálfur fyrir vopnum
hans.
Að síðustu gat Magellan ekkj
beitt sverði sínu, þar eð hand-
leggur hans var máttvana orðin
vegna sára. Eyjaskeggjar sáu
þetta og sóttu nú allir að honum
sem ákafast. Einum þeirra tókst
að stinga hann í fótinn með
lensu. Magellan féll við lagið, en
fjandmannahópurinn níddist á
honum með höggum og lögum.
Þar féll foringi okkar, styrkur
okkar og leiðarljós.“
Ekki skiptu eyjaskeggjar sér
meira af Pigafetta og félögum
hans, er þeir sáu, að foringi
þeirra var fallinn.
Þessir atburðir skeðu hinn 27.
apríl 1521.
Ekki fengust eyjarskeggjar til
að skila leiðangursmönnum líki
Magellans og kváðust halda því
sem sigurminjum.
Eftir fall Magellans völdu leið-
angursmenn sér Portúgalann Du-
arte Barbosa og Spánverjann Ju-
an Serro fyrir foringja.
Þessir atburðir skópu snögg
umskipti í framkomu Filipsey-
inga við leiðangursmenn. Höfð-
ingjar eyjaskeggja höfðu borið
óttakennda lotningu fyrir þeim
sem voldugum verum, er hvorki
yrðu sigraðir né vopnum vegn-
ar. Nú hafði hið gagnstæða sann-
azt. Þrátt fyrir brynklæði og
fjölda furðulegra vopna voru
þessir framandi menn dauðlegir
og öðrum að engu leyti mátt-
ugri. Þessi staðreynd nægði til
þess, að konungur eyjanna og
þegnar gleymdu allri kaþólsku
þegar í stað, og ekki reyndust
þeir minnugri á hollustuna við
Spánarkeisara. Enda þótt leið-
angursmenn skildu ekki þessi
umskipti til hlítar, varð það að
ráði, að þeir bjuggust til brott-
ferðar.
Þegar konungur Zubumanna
frétti, að þeir voru á förum, bauð
hann foringjunum báðum ásamt
nokkru föruneyti heim til hallar
sinnar. Þeir þáðu boðið og voru
tuttugu og tveir leiðangursmenn
í för með þeim. Túlkurinn,
þrællinn frá Malakka, var einn
þeirra. Tveir leiðangursmenn
sneru aftur til skipanna, þegar
er þeir komu á land, vegna þess
að þá grunaði svikráð. Grunur
þeirra reyndist réttur. Konung-
ur lét myrða foringjana báða og
alla fylgdarmenn þeirra, er eftir
urðu, nema þrælinn, enda hafði
hann átt frumkvæðið að svikun-
um.
Eftir að foringjarnir tveir
höfðu verið myrtir, völdu leið-
angursmenn sér Juan Carvalho
til forustu. Svo mikið afhroð
höfðu þeir goldið, bæði vegna
sjúkdóma og víga, að ekki var
eftir nægur mannafli á leiðang-
ursskipin þrjú. Var það ráð tek-
ið að flytja allan farm úr einu
skipinu yfir í hin tvö og brenna
skipið.
Síðan héldu þeir áfram för
sinni á tveim skipum, „Victoria“
og ,.Trinidad“. Fyrst héldu þeir
til eynnar Palaoan. Á leiðinni
þangað áttu þeir við nokkra
örðugleika að stríða, og kom þá
skjótt í ljós, að nú skorti slíka
forustu, sem þeir höfðu áður
haft, því ekki var Carvalho líkur
Magellan að viljastyrk og þraut-
seigju.
Palaoanbúar tóku leiðangurs-
mönnum vel og létu þeim í té
birgðir als kyns matvæla. Þaðan
héJt flotinn til Borneo.
Á Borneo kynntust leiðangurs-
menn í fyrsta skipti allri þeirri
ævintýralegu viðhöfn, skrauti og
fjársóun, sem einkennir hirð-
menningu hinna auðugu Austur-
landafursta. í viðskiptum við
annan eins valdhafa og fursti
REYNIÐ RUSKOUNE KRYDDRASP
crumb dress.ing
FÆST í NÆSTU MATVÖRUVERZLUN.
HEILDSÖLUBIRGÐIR: JQHN LINDSAY H.F.
SÍMI 26400 GARÐASTRÆTI 38, R.
42 VIKAN «. tw.