Vikan - 15.10.1970, Blaðsíða 19

kynjað, ef frumurnar halda sig innan sinna
takmarka. Illkynjað verður það, þegar frum-
urnar komast út í bandvefjina, blóð eða
sogæðavökva. Þá er komið krabbamein.
Það er oft skrifað um krabbameinsgátuna
og um það hvenær sú gáta verði ráðin. Ge-
org Klein segir að það sé út í hött að tala
þannig um þetta. Þetta sé engin ráðgáta,
heldur mörg vandamál. Hvenær hægt verður
að leysa þessi vandamál og finna einhverja
úrlausn til að vinna bug á flestum tegund-
um krabbameinsins er mál sem Georg Klein
álítur að ekki sé hægt að segja um, að svo
komnu.
Hann gerir viðmiðun aftur í tímann:
— Fyrir tíu árum hélt ég að ekki yrði
endanlega hægt að leysa erfðalögmál-
ið í mína tíð, en sú hefur orðið raunin. Þetta
skeður í stökkum. Ýmislegt sem virðist erf-
itt og óleysanlegt, getur orðið ljóst á óvænt-
an hátt og annað, sem virðist liggja ljóst
fyrir, getur þvælzt fyrir í áratugi.
Hvað gerir vírusinn að verkum?
Eitt vandamálið er hver ástæða er fyrir
því að eðlileg starfsemi frumanna fer úr
skorðum. Menn vita, til dæmis, ekki hvort
virus getur orsakað krabbamein, æxlafrum-
ur í mönnum, eða hvort sá virus, sem finnst
í sjúkri frumu, laumist inn í æxlin. Það sem
vitað er um virusinn er að hann er lífseig-
ur, en hann hefur ekki lífsmöguleika, nema
hann komist inn í frumu. Þar hefur virus-
inn möguleika til að margfaldast, með því
að nota starfsemi frumanna og eggjahvítu-
efni þeirra sér til framdráttar. Sannanir eru
ekki fyrir hendi um það hvort virus komi
mikið við sögu við myndun æxlisfruma, en
persónuleg skoðun Georgs Klein er að virus
sé mikið bendlaður við leukemi (hvítblæði)
og sarkoma (beinkrabba). En aftur á móti
sé engin ástæða til að halda að virus geti
átt nokkurn þátt í þeim tegundum krabba-
meins, sem myndast í maga, brjóst- og kvið-
arholi. En aftur á móti er það eiginlega ör-
uggt að hormónar koma þar mikið við sögu.
Joniskir geislar og vissar efnablöndur hafa
líka áhrif á krabbamein.
Hvaða tegundir krabbameins er hægt að
lækna í dag? Staðbundin æxli, sem finnast
það fljótt að hægt sé að fjarlægja þau með
skurðaðgerðum. Það er miklu erfiðara að
eiga við hvítblæði og aðrar krabbameinsteg-
undir, sem breiðast út um allan líkamann.
Þá verður að nota lyf, sem koma í veg fyrir
frumuklofningu. En þá liggur hættan í því
að það eru ekki eingöngu sjúku frumurnar
sem eru stöðvaðar, heldur kemur það líka
niður á heilbrigðum og nauðsynlegum frum-
um, þess vegna verður að fara að öllum slík-
um aðgerðum með gát. Það sem hægt er að
gera og miklar vonir eru bundnar við, er að
hindra frumustarfsemi að vissu marki með
lyfjagjöfum, því marki að ónæmishæfni lík-
amans geti ráðið við það sem eftir er.
Flogið með æxli frá Afríku til Svíþjóðar.
Ónæmisvarnir líkamans er eitt af því sem
Georg Klein er að fást við um þessar mund-
ir. Það er hinn svokallaði Burkitts sjúkdóm-
ur, sem að öllum líkindum orsakast af virus
og þjáir mjög börn í Afríku, á aldrinum 2—
12 ára. Vikulega koma æxli frá Afríku flug-
leiðis til Stokkhólms.
Það er einmitt Burkitts sjúkdómurinn,
sem er kallaður Trójuhestur æxlavísindanna.
Það hefur tekizt að bjarga 15—25% sjúkl-
inga á móti 0,1% af hvítblæðissjúklingum.
Þetta hefði ekki tekizt ef ónæmisvörnum
hefði ekki verið komið við. Ef hægt er að
komast að ónæmisástandi þeirra sjúklinga
sem hljóta bata, er það stórt spor í áttina.
Georg Klein segir frá ýmsum og oft mjög
djörfum tilraunum sem eru gerðar hingað og
þangað í rannsóknastofnunum víða um heim
og segir í því tilefni að það sé aðeins svart-
sýni að halda því fram að það krabbamein,
sem er ólæknandi í dag, þurfi að verða það
í framtíðinni. Það sem um er að gera er að
slaka aldrei á með rannsóknir og grípa hvert
jákvætt tilfelli.
Eins og er, er ekki hægt að tala um ónæm-
islyf eða bóluefni gegn krabbameinsæxlum,
vegna þess að þau eru svo margvísleg.
Aðstaða vísindamanna mjög mikilvæg.
Vísindamennirnir í Stokkhólmi hafa sam-
bönd um allan heim:
— Við lítum á þoturnar sem tilraunaglös.
Stöðugt koma sendingar af vefjum og æxl-
um frá Afríku, Englandi, Ameríku og Jap-
an. Þetta alþjóðlega samstarf er mjög mikil-
vægt og gengur ágætlega, en þó fer það ekki
fram gegnum opinberar stofnanir, þótt þær
komi til með að setja sinn stimpil á þá starf-
semi, sem nú þegar er komin á laggirnar.
Georg Klein hefur líka sitthvað að segja
um rannsóknirnar í Svíþjóð:
— Það er erfitt að fá vísindamenn, sem í
raun og veru þora að hætta á ýmsa hluti.
Umhverfið getur verið óhentugt. Samstarf
er nauðsynlegt.
Hann tekur sem dæmi líffræðistofnunina
í Cambridge, sem hefur komið með sex
Nóbelsverðlaunahafa á tíu árum.
— Þar er hátíðlegur háskólaandi ekki ríkj-
andi. Engir titlar á dyrunum, það eina sem
gildir er árangur rannsóknanna. Gamla til-
högunin, þar sem skýrslur og skriffinnska
voru allsráðandi er nú orðin úrelt. Það er
kominn tími til að gleyma gloríunni á ein-
staka vísindamönnum, sem klifra upp met-
orðastigann þar til þeir ná Nobelsverðlaun-
um. Nú í dag er það samvinnan sem mestu
varðar.
VIÐ
RÁÐUM
VIÐ
KRABBA
MEINIÐ
MEÐ
GEORG KLEIN VEIT
MEIRA UM KRABBAMEIN EN
FLESTIR AÐRIR, HANN
GETUR LÍKA TALAÐ UM ÞAÐ
ÞANNIG AÐ ALMENNINGUR
SKILJI....
42. tw. VIKAN 19