Vikan - 03.06.1976, Qupperneq 16

stjóri Ben Pollack hrifist svo af leik
hans, að hann sendi eftir honum
til Chicago til að leika í hljómsveit
sinni í Los Angeles.
Þegar Ben síðan hætti hjá
Pollack, þá hafði hann náð um-
talsverðum árangri í röðum djass-
leikara. Hann hafði þá þegar leikið
inn á nokkrar plötur bæði í félagi
með öðrum og einnig spilað á
plötur nokkur einleikslög á alto og
barytone saxafón, einleika, sem
ekki hafa heyrst síðan. Hann
haft einnig leikið mikið með bestu
djassleikurum þeirra tíma, bæði
hvítum og svörtum, enda varð
Benny sá fyrsti, sem síðar fékk
negra í hljómsveit sína og braut
þannig kynþáttarmúrinn í hljóm-
sveitum. Hann hefir að vísu sagt,
að oft hafi verið erfitt að' leika með
þeim, vegna þess hve lítið þeir
kunnu á hljóðfærin. Yfirleitt höfðu
margir þessara manna lært á sín
hljóðfæri sjálfir og án tilsagnar og
kunnu jafnvel ekki að lesa nótur.
Benny hafði lært á klarinettuna frá
byrjun og var snillingur í allri
meðferð hennar og vissi þar af
leiðandi, hvað hægt var að gera
með hvert hljóðfæri, en það
reyndist oft erfitt að koma ólærð-
um mönnum í skilning um það,
þótt hljómlistargáfan væri fyrir
hendi.
Annað atriði varð Benny
snemma til góðs árangurs. Hann
var algjör bindindismaður og leið
sínum leikurum ekki neina óreglu,
og öll stjórn hans einkenndist
strax af nákvæmni, látlausum
æfingum og öryggi. Þeir sem ekki
vildu sætta sig við slíkt, gátu bara
tekið pokann sinn og labbað.
Þetta var óalgengt í þá daga,
þegar hljómlist einkenndist jafnvel
af drykkju, hálfgerðu kæruleysi og
„good time", því hljóðfæraleikar-
arnir voru oft ekki síður að
skemmta sér sjálfum með leik
sínum. Slíkar voru fæðingarhríðir
djassins. Benny hélt samt sem
áður sínu striki og vandaði alla
spilamennsku eins vel og kostur
var. THfinningar er hægt að láta í
Ijósi án vímugjafa.
Næstu fimm árin lék Benny
með ýmsum, stofnaði litla hljóm-
sveitarhópa og lék víða, á skóla-
böllum og annars staðar. Nú var
hann orðinn aðalfyrirvinna móður
sinnar, sem nú var ekkja , og
systkioa sinna tíu.
Um þessar mundir var útvarpið
á sínum sokkabandsárum og
breiddist ört út um Bandaríkin.
Stór fyrirtæki keþptust um að
auglýsa vörur sínar og leigðu til
þess góðar hljómsveitir. Benny
Goodman hafði verið á ferðalagi
með hljómsveit sinni um Banda-
ríkin, ferðalagi, sem virtist ætla að
enda með ósköpum, þegar þeir
loks spiluðu fyrir stúdenta um jólin
1934 — 35 í Los Angeles. Þá skeði
undrið allt í einu. Stúdentar
flykktust í kring um hljómsveitina
og hlýddu á hana í stað þess að
dansa. Þeim tókst líka sérlega vel
upp þetta kvöld og léku hvert
sólóið á' fætur amarri eftir eigin
höfði og þess á milli útsetningar
Fletcher Henderson. Þar kom, að
áheyrendur ætluðu að ærast. Þeir
tróðust að hljómsveitinni, stöpp-
uðu niður fótum og létu öllum
illum látum. Mælt er, að þetta
kvöld hafi sveiflan skapast, og
Benny Goddman varð á svip-
stundu frægur..
Nú tóku við stærri hljómleikar,
leikur á plötur og ýmiskonar
framfarir á sviði djassins. í desem-
ber 1535 voru fyrstu djasshljóm-
leikarnir haldnir í Chicago. Á
pálmasunnudag 1936 lék Teddy
Wilson djass á „kammertónleik-
um" ásamt öðrum hvítum og
svörtum hljóðfæraleikurum, og
var það í fyrsta sinn sem svartir
hljóðfæraleikarar léku með hvítum
á hljómleikum.
I mars 1937 fór hljómsveit
Benny Goodmans til New York
City til að leika þar í útvarp á
vegum Camel tóbaksfyrirtækisins.
Þegar Benny fór síðan sama ár
með hljómsveit sína í Paramount
leikhúsið til að halda hljómleika,
bjóst hann ekki við neinu sér-
stöku. Að minnsta kosti bjóst
hann ekki við að 21 þúsund manns
greiddu aðgang og dönsuðu jitti-
bug á milli sætanna og útnefndu
hann loks „King of Swing".
Ári síðar fór Benny með djass-
hljómsveit sína í Carnegie Hall og
hélt þar hljómleika, sem síðan
hafa selst á hljómplötum og
segulböndum fyrir á aðra milljón
dala. Þar léku líka snillingar eins
og Harry James, Gene Krupa,
Ziggy Elman, Lionel Hampton og
Jess Stacy lög, sem síðan hafa
orðið sígild, eins og „Sing, Sing,
Sing", „Stompin at the Savoy"
og „Dont be that way".
Þessa hljómleika hafði Benny
líka undirbúið á sinn sérstaka hátt.
Æfingar voru geysimargar og
langar, og stjórn hans og ná-
kvæmni í öllum hlutum einkenndu
alla hljómleikana. Gagnrýnendur
voru allir á einu máli um ágæti
þeirra, og tímaritið TIME skrifaði:
,, Kvikasilfursléttleíki Goodmans í
einleik ásamt rrieiri djasstækni en
nokkur klarinettuleikari getur nálg-
ast, einkenndu leik hans."
En snillingurinn Benny Good-
man hefur ekki legið á liði sínu
síðan. Síöan 1938 hefur hann
jafnframt snilldarleik sínum í djassi,
haldið á lofti frægð sinni sem
klarinettuleikari í sígildri tónlist.
Hann hefur leikið inn á plötu með
Strepgjakvartett Budapest, fengið
Bela Bartók til að semja fyrir sig
verkið „CONTRASTS" sem hann
lék inn á plötu 1940 ásamt
fiðluleikaranum Joseph Szigetti.
Hann fékk einnig Paul Hindemith
og Aaron Copland til að semja
klarinettukonserta fyrir sig.
Þegar Goodman var fertugur
ákvað hann að læra klarinettuleik
upp á nýtt hjá Reginald Kell, einum
þekktasta klarinettuleikara heims.
Til þess þurfti hann m.a. að læra
að blása að nýju. í stað þess að
halda munnstykki klarinettunar
milli framtanna óg neðri varar eins
og hann hafði gert þau þrjátíu ár,
sem hann hafði leikið á klarinettu, j
varð hann að læra að blása í j
hljóðfærið aðeins milli beggja í
vara, og jafnvel að nota aðra j
fingrasetningu. Að hann skyldi j
geta haldið djassstíl sínum óskert- ;
um, vitnar umsögn blaösins New •
Yorker eftir hljómleika í New York ■
með nýrri hljómsveit sinni. j
„Furðulegast af öllu er, að meist- í
arinn hefur aldrei verið eins mikill í
í
meistari", ritaði gagnrýnandi í
blaðsins.
Jón Múli Árnason, sem er einn j
heimildamanna minna sagði mér, j:
að það hefðu verið Kennedy j
forseti og Krútsjoff sem viljandi j
komu í veg fyrir, að hann fengi að j
hlusta á hljómleika Benny Good-
mans þegar Jón var í Washington
til að hlusta á djasshátíöina 1962.
Kennedy var þá nýlega orðinn
aldavinur Krútsjoffs að nýju eftir j
kúbudeiluna, og það hafði oröið j
að samkomulagi milli þeirra að j
senda Benny til USSR, svo rússar
mættu verða blessunar djassins
aðnjótandi. Jón segir, að Benny
hafi blásið allt þar á hvípandi
hausinn og Krútsjoff karlinn hafi
faðmað hann grátandi að sér í í
Bolsjoj. En þessi koss í Bolsjoj
varð til þess að Jón varð af
tónleikunum, og það eina sem
hann fékk í staðinn var kóksopi
með Gerry Mullingan að húsabaki
í Washington. En Gerry þessi
Mulligan var í raun og veru eigandi
hljómsveitarinnar, sem Benny fór
með til bolsanna í æðsta ráðinu í
Kreml. Kennedy hafði sagt utan-
ríkisráðuneytinu að kaupa hana
handa Benny til ferðalagsins. Jón
segist ekki enn vera búinn að
fyrirgefa þetta, en hugsar sér gott
til glóðarinnar, þegar Benny kem-
ur hingað í júní. Kannski Benni
væni fái þá fyrirgefningarkossinn
hjá Mr. Moolah eftir öll þessi
erfiðu ár.
Hvað sem því líöur, þá hlakka
fleiri til en Nonni karlinn, því
Benny er enn upp á sitt besta
(fæddur 30. ma( 1909) og hefur
troðfyllt Carnegie Hall aftur og
aftur undanfarið. Hann á meira að
segja eftir að fylla Laugardalshöll-
ina, sem er okkur meira virði en
margar Carnegie hallir.
Þeir, sem veröa Benny sam-
ferða hingað, eru okkur ekki allir
jafnþekktir, en geta vafalaust
spilaö eitthvað fyrir því. Þar eru
nöfn eins og Slam Stewart bassi,
Hank Jones piano, Connie Kay,
Al Klink, Pete Appleyard vibra-
phone, Buck Pizzarelli guitar,
Urbie Green trompet og fleiri.
Benny kann vafalaust að velja þá
bestu eins og áður... og svo
verður meistarinn sjálfur þarna
líka: Benjanín David Goodman
„The King of Swing."
KAfíLSSON.
16 VIKAN 23. TBL.