Vikan - 14.10.1976, Síða 26
nokkurn hátt. I stað þess að velta
því fyrir sér i rólegheitum, hvort
sagan væri virkilega jafn slæm og af
var látið, hvort ekki væri I rauninni
allt í lagi með hana, þá fóru allir í
hysteríu. Það var ekki fyrr en komið
var inn í útvarpsráð, þegar
tillaga um að hætta flutningi
sögunnar í miðju kafi var felld, að
votta tók fyrir heilbrigðri hugsun.
Enda var það I tíð vinstri útvarps-
ráðs.
Þú sagðir áðan að börn vœru
niðurlægð bœði af foreldrum og
líka í skólunum. Er það álit þitt á
íslensku skðlakerfi?
Ég hef svo rótgróna andúð á
þessu skólakerfi okkar, að mér
finnst að leggja ætti niður hefð-
bundna kennslu í nokkur ár og nota
húsnæðið til einhvers skemmtilegra
og þroskavænlegra. Til dæmis
mætti setja upp í skólahúsnæðinu
einhvers konar hverfamiðstöðvar
fyrir krakka, foreldra og kennara að
hittast í og kynnast og læra að
vinna saman eins og fólk. Þá fyrst,
þegar búið væri að leggja niður
þetta mannskemmandi kennslu-
form, ættu krakkarnir erindi þang-
að. Núna mega krakkarnir ekki vera
í skólanum nema á vissum stöðum
á vissum tímum. Skólarnir eru alls
ekki þeirra staður. Þeim líður
fæstum vel þar.
Það þarf að uppræta ákveðna
ósiði I þessu blessaða þjóðfélagi
okkar. Nú sem stendur er skólinn
afskaplega lítils virði og oft miklu
neikvæðari en hitt. Hann er ekki
búinn til fyrir fólk, hvorki fyrir
fuilorðna né börn. Það hlýtur að
vera geysilega erfitt að vera heiðar-
leg manneskja og eiga að sinna
kennarastarfi innan þessa kerfis. Ég
hef sjálf reynt það. Ég kcnndi einu
sinni stuttan tíma uppi I sveit. Ég
var reyndar heppin, því að ég var
nokkuð frjáls svona að vissu marki,
en ég var einmitt að velta því fyrir
mér þá, að ég myndi aldrei með
góðri samvisku geta stundað
kennslu. Ég myndi skammast mín á
hverjum degi fyrir að taka þátt í
svindlinu. Ég hef enga trú á þvi
sem á að vera niðurstaða skóla-
starfsins í núverandi mynd. í skól-
anum er verið að drepa niður allt
sem einhverju skiptir í manninum.
Það er bara verið að múra fólk
lifandi inni.
Nú eru skólarnir bara smækkuð
mynd af þjóðfélaginu og hugsun-
arhættinum, sem þar viðgengst.
Verður því ekki að breyta þjóð-
félaginu fyrst og síðan skólunum?
Það sem ég vil í raun og veru er
bylting. Ég vil ekki bara breyt-
ingu á skólakerfinu, held.ur
gagngera breytingu á öllu þjóðfél-
aginu, byltingu! Ég veit, að það er
svotil útilokað að framkvæma rót-
tækar breytingar á skólakerfinu, á
meðan fólk heldur áfram að hugsa
eins og það gerir, á meðan sömu
öflin ráða hér lögum og lofum.
Það eitt, að skólum sé lokað eða
kirkjur brotnar niður breytir afar
litlu. Það er það sem að baki liggur,
hugarfarsbreytingin meðal fólksins,
sem máli skiptir. En einhvers staðar
verður að byrja.
Elestum held ég, að sé augljós
nauðsyn þess að gera gagngerar
breytingar á ríkjandi þjóðfélags-
skipulagi, en hitt eru menn síður
en svo sammála um hvaða aðferð-
um á að beita. Á að beita hinni
hefðbundnu byltingaraðferð, á að
fara hina svokölluðu sóstaldemó-
kratísku leið, eða á að fara þá
leiðina að ala upp í landinu nýja
kynslóð fólks, sem horfir gagnrýn-
um augum á þjóðskipulagið og
hefur ekki glatað þeirri skapandi
hugsun, sem til þarf, eigi að koma
fram breytingum?
Þetta er nú reyndar alveg voða-
lega krítísk spurning. Byltingin?
Nú sitjum við uppi með þennan
viðbjóðslega her og allt það herrans
dót, sem honum fylgir. Við sitjum
uppi með grímuklædda stjórnmála-
menn, við sitjum uppi með mogga-
landinu og makka við hann, liggja
betlandi undir honum og láta hann
sjúga úr sér hvern blóðdropa. Það
eru ekkert annað en landráð. Við
íslendingar erum helvítis rolur að
hafa ekki notað þau tækifæri, sem
gefist hafa til að losa okkur við
herinn. Við höfum oft haft tæki-
færi til þess, þótt þau hafi ekki öll
samrýmst hinum klasslsku leiðum
diplómatíunnar. Ég er afskaplega
mikið á móti því, að ekki sé hægt að
gera nokkurn skapaðan hlut nema
eftir þessum áður notuðu og viður-
klíkuna, þetta heilsuspillandi pakk,
sem sáir arfa, hvar sem það kemst
að með krumluna, við sitjum uppi
með örfáar hræður, idjóta, sem öllu
ráða í skjóli peningavaldsins. Þeir
klifa gjarnan á þvl, að ísland sé
sjálfstætt land, sem er auðvitað
alger firra. Meðan við erum I sam-
vinnu við erlendan her erum við
sannarlega bundin á klafa. I dag er
íslenska þjóðin einna llkust hóru,
sem selur sig fyrir siikk alfons-
inum NATO. Það þyrmir stundum
yfir mig, hversu ægilegri kreppu við
erum I. Ég Ht á það sem versta
glæp, sem hægt er að gera nokkurri
þjóð, að fá erlendan her til setu I
kenndu leiðum. Reynslan sýnir,
hvaða ráð eru úr leik. Gagnslaus.
Fólk má ekki veigra sér við þvl að
koma hreint fram og heiðarlega.,
þótt íhaldið og þessi rótgrónu öfl
helli úr sér svlvirðingunum og haldi
því fram, að kommarnir kunni sko
ekki að skammast sín. Hræðslan má
aldrei skjóta rótum hjá fólki, sem
vill breyta. Það má með miklum
sanni segja, að Ihaldsöflunum I
þjóðfélaginu stafi engin ógn af
fyrirbærum eins og Alþýðubanda-
laginu, eða Hræðslubandalaginu
eins og maður freistast til að kalla
það. Það beitir einungis þcssum
hefðbundnu diplómatísku leiðum
og eltir þarmeð skottið á aftur-
haldinu. Og vinnur gegn alþýð-
unni. Það fer aldrei vel. Þeir sem
fylgja þessum hefðbundnu leiðum
og ætla að fara að spila eftir sömu
reglum og gilt hafa meðal borgara-
stéttarinnar um aldaraðir, þeir
verða aldrei annað en kratar. Ég
bind hins vegar ákveðnar vonir við
Kommúnistaflokkinn nýstofnaða,
þótt það sé of snemmt að gera sér
I hugarlund, hvernig úr rætist fyrir
honum. Þetta er nú eiginlega
fremur persónulegt hjá mér, ég
þekki töluvert af þessu fólki, sem
starfar I Kommúnistaflokknum, og
veit, að þessu fólki er treystandi
til að berjast heiðarlegri baráttu.
Þetta er duglegt fólk og vel að sér
og vill leggja ýmislegt I sölurnar.
Þar er stéttasamvinnan heldur
ekki hugljúf vögguvísa eins og hjá
flnu herrunum I Alþýðubandalag-
inu.
Segjum sem svo, að Kommún-
istaflokkurinn taki þá stefnu að
bjóða fram á þing og þeim takist
að koma manni eða mönnum t
þingsali, heldur þú, að það beri
einhvern árangur? Er ekki út í
bláinn að gerast samábyrgur kerf
inu, sem fyrir er, í þeim tilgangi
að knýja fram einhverjar umbætur á
því?
Það er spurningin, hvaða leið á
að fara, ef maður er búinn að gefa
skít I kerfið, sem fyrir er, og vill
hvergi nálægt því koma. Ég hef
enga trú á Alþingi, hvorki mcð
eða án fulltrúa frá Kommúnista-
flokknum, þar er allt of mikið af
fíflum fyrir. En það verður að
berjast á öllum vlgstöðum, bæði
utan frá og innan, eins og Lenin
sagði, að notfæra sér þær „stofn-
anir” sem fyrir eru I þjóðfélaginu,
til þess að koma á byltingarhæfu
ástandi. Mér dettur ekki I hug að
halda, að hægt sé að bylta neinu hér
eins og ástandið er I dag. Til þess
að hægt sé að bylta verður meiri-
hluti þjóðarinnar að standa að baki
byltingunni, vera búinn að gefa frá
sér alla von um endurbætur á
kapltallska kerfinu og vilja byrja
upp á nýtt I sósíalisma. En til þess
að svo megi verða neyðumst við til
að notfæra okkur þau tæki, sem
fyrirfinnast innan kerfisins. Ein-
hvern veginn verðum við að ná til
manna. Við vitum, að íslenska
þjóðin er ekki beinlínis byltingar-
sinnuð I augnablikinu.
Eitt vitum við þó, en það er að
mtkill meirihluti manna er hund-
óánægur með ýmislegt, svo sem
dýrtíð, dómsmál og hvað eina.
Gallinn er bara sá, að menn þora
ekki að afsala sér því öryggi, sem
kúgarinn veitir. Það er miklu erfið-
ara að vera frjáls heldur en bund-
inn. Fleiri vandamál að takast á við,
og maður verður að horfast I augu
26 VIKAN 42. TBL.