Vikan - 25.11.1976, Blaðsíða 38

Mikill er máttur Mammons
Skyldi sannast sá spádómur Páls
Bergþórssonar, að eftir nokkra
áratugi verði öskubakkar orðnir
jafn sjaldséðir í hýbýlum manna og
hrákadallar eru nú til dags? Von-
andi. (Hvaða ósiður skyldi annars
þá hafa tekið við?!)
I seinni tíð hefur verið unnið
markvisst að því að dreifa áróðri
gegn reykingum, einkum meðal
skólabarna, og áhrifin leyna sér
ekki. Fyrir 10 — 20 árum þótti
raunverulega fínt að reykja, og þótt
menn hefðu óljósan grrun um, að það
gæti verið hættulegt, var sá grunur
ekki nægilega rökstuddur til að
geta haft nein áhrif að marki.
Siðan hafa menn þurft að horfa
upp á sívaxandi reykingar, sem
breiðst hafa óhugnanlega út meðal
æ yngri barna. Og það er sárast til
að vita. Það getur varla ömurlegri
sjón en hálfvaxin börn norpandi og
reykjandi úti undir einhverjum
veggnum.
Sem betur fer er ýmislegt gert til
að reyna að snúa þessari óheillaþró-
un við, og munar þar mest um þann
áróður, sem skólarnir reka. Þeir
standa líka ólíkt betur að vígi nú,
þar sem fyrir liggja niðurstöður
vísindamanna um skaðsemi reyk-
inga. Þó er víst furðu erfitt að
hræða börn og unglinga á skaðsemi
reykinga, dauðinn er þeim svo viðs
fjarri, og heilsuleysi er óraunhæft í
þeirra augum. En máttur
Mammons er þeim ólíkt skiljan-
legri, og því hefur honum löngum
verið beitt í áróðrinum gegn reyk-
ingum.
Ég veit nokkur dæmi þess, að
foreldrar hafa heitið börnum sínum
verðlaunum í formi allhárra pen-
ingaupphæða eða ferðalaga, ef þau
stilltu sig um að byrja að reykja
Meðal
annarra
orða
fyrir vissan aldur. Slikt finnst mér
fullkomlega réttlætanlegt, því það
er fyrir miklu, að fólk byrji ekki
ungt að reykja. Því eldra sem það
verður, þeim mun minni likur eru á,
að það byrji nokkurn tíma.
En eitt er það, sem gerir erfitt
fyrir í öllum áróðrinum gegn reyk-
ingum, og það er vitanlega það
fordæmi, sem reykingamenn gefa.
Það er dálítið hart fyrir börn að
hlusta á hryllingsfrásagnir um
skaðsemi reykinga og þurfa um leið
að horfa upp á foreldra sína og aðra
umgangast þetta eitur eins og
sjálfsagðan hlut.
Skólastjóri nokkur sagði mér frá
þvi, að eitt sinn hefði hann ásamt
kennurum sínum skipulagt mikla
áróðunsherferð í skólanum gegn
reykingum. Vitaskuld var skaðsemi
reykinga tekin með í dæmið, en
fyrst og fremst var lögð áhersla á
peningaeyðsluna, sem reykingar
hafa í för með sér. Það mál skildu
börnin mæta vel. Og lengi á eftir
voru foreldrar að kvarta við skóla-
stjórann og kennarana, að þeir
gætu naumast reykt i friði fyrir
krökkunum, því þeir töldu sígarett-
urnar í krónum og hörmuðu það
hvern dag, hvað hefði nú mátt gera
fýrir peningana, sem pabbi og
mamma eyddu í sígarettur.
Mikill er máttur Mammons.
Skyldi annars rikisstjómin ekki
ætla að fara að hækka tóbakið?
K.H.
íslendingar eru áreiðanlega alveg
sérstaklega leikhússinnaðir. Það
segir mér til dæmis fólk, sem búið
hefur á ýmsum stöðum i Bandaríkj-
unum, að þar virðist naumast
þrífast leikhús annars staðar en í
New York, og þarf varla að minna á
höfðatölumuninn í hinum ýmsu
borgum og bæjum í U.S.A. og hér
uppi á Fróni, þar sem allt úir og
grúir af leikfélögum úti um allt
land, sem láta sér ekki nægja minna
en eina uppfærslu á ári.
Að sjálfsögðu er alltaf mest um
að vera í atvinnuleikhúsunum, og
til þeirra eru einnig gerðar mestar
kröfur, en það er alls ekki þar með
sagt, að þangað sé besta skemmt-
unin sótt. Að minnsta kosti fór mér
svo, þegar ég sá Glataða snillinga í
Kópavogi, að ég skemmti mér betur
en ég hef lengi gert í leikhúsi.
Hvers vegna? Sennilega kemur
margt til. En verkið sjálft er
auðvitað aðalástæðan, þetta er
mikill snilldar skáldskapur. Glatað-
ir snillingar er leikgerð Caspars
Koch eftir skáldsögu Williams
Heinesens, Slagur vindhörpunnar.
Margir munu að sönnu sakna
ýmislegs úr sögu Heinesens, sem
ýmist kemst illa til skila í leikgerð-
inni eða alls ekki. En töfrar skálds-
ins hafa ekki glatast. Og með
samstilltu átaki Stefáns Baldurs-
sonar leikstjóra, Sigurjóns
Jóhannssonar leikmynda- og bún-
ingateiknara, Gunnars Reynis
Sveinssonar, sem sér um tónlistina,
og áhugaleikaranna í Kópavogi
hefur tekist að skapa mjög
skemmtilega sýningu að mínu viti.
Auðvitað má eitt og annað finna að,
en það er eins og smáhnökrarnir
falli að anda verksins, svo undar-
lega sem það kann að hljóma.
Vonandi sýna þau enn á fullu í
Kópavoginum, þegar þetta er lesið.
K.H.
38 VIKAN 48. TBL.