Vikan - 27.10.1983, Qupperneq 20

Texti: Árni Daníel
NOKKRAR FRÁSAGNIR AF
VÍSINDUM, UPPGÖTVUNUM,
TÆKNIAFREKUM OG ÖÐRU SLÍKU
Uppfinningar í eid-
húsinu
Margar stærstu uppgötvanir í
tækni og vísindum hafa veriö
gerðar í eldhúsinu heima hjá upp-
finningamönnunum, í frítíma
þeirra, en ekki í risastórum stofn-
unum með fjölda starfsfólks og
mikið af flóknum tækjum.
Þetta kann að koma mörgum á
óvart en dæmin sanna fullyrðing-
una. Litljósmyndir, ljósritun, flug-
vélar, LP-plötur, allt er þetta
árangur af vinnu venjulegs fólks
sem var í vinnu hjá sjálfu sér.
Transistorinn, sem fyrst var þró-
aöur á rannsóknarstofum Bell-
fyrirtækisins, var álitinn gagns-
laus og óhagnýt uppfinning og
fyrstu tilraunirnar með transist-
ora ollu mönnum vonbrigðum.
Þá komu bílskúrsuppfinninga-
mennirnir til sögunnar, þeir John
Bardeen og Walter Brattain, og
þeir urðu upphafsmenn tæknibylt-
ingar sem átti framhald sitt í kísil-
flísinni og virðist vera á góðri leið
með að gjörbreyta tækni og um-
hverfi mannsins. Þeir Bardeen og
Brattain notuðu mjög einföld og
ódýr áhöld, áætlaöur kostnaður
varumlO.OOO kr.
En hvað með hávísindin, hávís-
indalega eölisfræði og annað
slíkt? Sama sagan er uppi á ten-
ingnum einnig á þessu sviði. Hraö-
allinn, eitt af grundvallartækjum
hátækninnar, var ekki fundinn
upp í risastórri vinnustofu með
fjölda aðstoðarmanna. Þvert á
móti. Scientific American lýsti at-
burðinum á þennan hátt:
„Venjulegur tréstóll stóð á borð-
inu í eðlisfræðitilraunastofunni
. . . báðum megin við stólinn voru
fatahengi, með víra festa við
krókana þar sem fötin voru venju-
lega hengd. Á milli þessara fata-
hengja hékk vírinn. ’ ’
Svifnökkvarnir, skipin sem
svífa yfir sjóinn á loftpúða, voru
fundnir upp af Christopher Cock-
erell, rafeindaverkfræðingi sem
gerðist bátasmiður. Hann bjó til
frumgerð svifnökkvans úr tveimur
blikkdollum og hárþurrku sem
sett voru á eldhúsvogir.
Kenningin um Kodachrome lit-
filmur var sett fram 1912, en ekki
tókst að gera nothæfa filmu fyrr
en tveir áhugaljósmyndarar,
fiöluleikararnir Leo Godowski og
Leopold Mannes, fóru að gera til-
raunir á eldhúsborði Mannes í
Rochester í New York fylki í
Bandaríkjunum. 1923 höfðu þeir
lokið verki sínu og búið til nothæfa
litfilmu.
Og rakvélin? Frístundauppfinn-
ingamaðurinn King Gillette er
hetjan í þeirri sögu. Hugmyndina
að rakvél sinni fékk Gillette við
rakstur morgun einn árið 1859.
Hann flýtti sér út í búð og keypti
ýmis einföld áhöld og stál úr
klukkufjöður. Úr þessu gerði hann
fyrstu Gillette-rakvélina. Gillette
var áður venjulegm- sölumaður en
hann græddi óhemju á þessari ein-
földu uppgötvun.
Það voru stúdentar sem fundu
upp ísskápa og litfiltera. Allar
gerðir af sjálfvirkum byssum hafa
verið fundnar upp af einstakling-
um sem unnu á eigin vegum og
komu ekki nálægt hernaði. Sjálf-
virka símakerfið er verk útfarar-
stjóra! Meðal frumherja rayon-
iðnaðar voru bankastarfsmaður
og glerblásari og sellófanpappír
var fundinn upp af litara. Enn aðr-
ar uppfinningar, rennilásar, raf-
eindasmásjár, vökvastýri, loft-
ræstingarkerfi, allt eru þetta verk
einstaklinga fremur en stórra
fyrirtækja. Jafnvel geimtækni
hefur mikið til verið hönnuð af
einstaklingum.
Sennilega er ódýrasta upp-
finningin þó afstæðiskenning Al-
berts Einstein. Hann þróaði
kenningu sína meðan hann vann
20 Vikan 43. tbl.