Vikan - 16.08.1984, Blaðsíða 14

„Faðir minn var Gísli Jónsson
listmálari, fæddur 4. september
1878, dáinn 9. nóvember 1944. Það
má segja að hann hafi haft með-
fædda þrá og hæfileika til list-
sköpunar. Móðir mín var Guðrún
Þorleifsdóttir frá Vatnsholti í
Flóa, fædd 10. október 1873, dáin
26. janúar 1961.
Móðir mín hafði meðfædda
stærðfræðigáfu og langaði af-
skaplega mikið til að læra. Pabbi
hennar klappaöi einhvern tíma á
öxlina á henni og sagöi: Það hefði
nú verið gaman, Gunna mín, ef þú
hefðir verið strákur, að geta
kostað þig til náms.
Hún fór í Flensborgarskóla
einn vetur þegar hún var 28 ára og
langaði til að verða kerinari. En
þarna kynntist hún pabba, þessum
fallega manni, og þau bundust
tryggðaböndum í tólf ár, áttu sam-
an þrjú börn og voru komin að því
að eiga mig þegar pabbi veiktist
af lungnabólgu á hvalveiðistöð við
Asknes í Mjóafirði. Þá varö hún að
ganga þau þungu spor að biðja um
sveitastyrk. Og það var henni
afskaplega erfitt því hún vildi
berjast án þess að vera upp á aðra
komin. Þá er tekið það ráð að
drengirnir þrír eru teknir af henni
og fluttir sveitaflutning. Einn
þeirra dó, sá yngsti, innan þriggja
vikna frá flutningnum. Hún var vön
að segja við mig að hann hefði nú
veriö sá fallegasti þeirra en ég
sagði að það hefði bara verið af
því hún missti hann. „Ja, ég
missti þá nú alla,” sagði hún, „því
ég fékk þá aldrei aftur.” Faðir
minn komst til heilsunnar aftur en
foreldrar mínir tóku ekki saman
aftur eftir þetta áfall. Hann
eignaðist síðar aðra konu og seinni
konan hans er enn á lífi á níræðis-
aldri. Mamma barðist með mig,
saumaði mikiö, hún hafði lært
karlmannafatasaum hjá Reinhold
Andersen í Reykjavík en sauma-
vélina varð hún að selja þegar ég
veiktist 7 ára gömul. Á sumrin
fór hún í kaupavinnu og ég fór að
vinna þegar ég haföi aldur til,
bæði í fiski og kaupavinnu.”
Neitaðiaö þjóna
vinnumanninum
Ingveldur var aðeins 15 ára
þegar hún var farin að krefjast
þess að fá sömu laun og strákarnir
fyrir uppskipunavinnu, og hún
hafði það í gegn! Hún átti
réttlætiskenndina ekki langt að
sækja.
„Þaö var 1918 að móðir mín
kemur í sveitina í kaupavinnu og
er sett í að þjóna kaupamann-
inum, auk sjálfrar sín og mín,
barnsins, í sínum frítíma, þegar
hann gat hvílt sig. Hún segir að
þaö sé ekkert réttlæti og neitar og
skiptir um vist. Þá kærir hún og
flytur sjálf sitt mál og vinnur það.
Mágkona mín sagði að hún hefði
verið 11 ára þegar þetta var og
konur hefðu fylgst sérstaklega vel
með hvernig málinu lyktaði. Og
það hafði komið í ljós aö undir
svona kringumstæðum þurfti
kaupakona með barn ekki að
þjóna vinnumanninum. Hún vildi
að það kæmi í ljós hvers væri
rétturinn.”
Skrifaði bók
um móður sína
Móðir Ingveldar beitti sér líka
fyrir því, er hún kom í Hafnarfjörð
og sá hver var aðbúnaður dýra
sem leidd voru til slátrunar þar,
að bætt yrði úr honum, og kom
raunar skrámuð út úr fyrstu atlög-
unni áður en úr úrbótum varð.
Ingveldur gaf árið 1971 út bókina
Myndir og minningabrot sem er
langt sendibréf til látinnar móður.
Þar kemur fram mjög merkilegur
fróðleikur um þessa merkilegu
konu sem einhverju sinni var sagt
um að væri fædd með of mikla
réttlætiskennd. Og á bókinni má
lesa að lítið hafðist upp úr
réttlætiskenndinni á veraldarvísu,
en ekki er hægt annað en dást að
henni samt, fyrir það sem haföist
með þrautseigju.
,, Maður kemst
ekkert áfram
á þessari teikningu."
Ingveldur var send í skóla átta
ára gömul, þó skólaskylda hæfist
ekki fyrr en við tíu ára aldur. Hún
sýndi strax mikla löngun og hæfi-
leika í listum en ekki þótti móður
hennar það gæfulegt veganesti:
„Ég vildi alltaf vera að teikna.
Þegar ég var í barnaskóla kom
það upp úr dúrnum að mamma
sagðist hafa talað um það við
skólastjórann að ég væri allt of
mikið í teikningu. En skólastjór-
inn, Morten heitinn Hansen, sagði
við hana: Lofið bara teípunni að
teikna. Hún er eina barnið sem fer
yfir bekk núna og sest í þriðja
bekk níu ára. Námsbækurnar
mínar voru allar útteiknaðar í
blómum. Mamma sagði alltaf við
mig: Ekkert vera að þessu, Inga
mín, maður kemst ekkert áfram á
þessari teikningu. Hún þekkti það
af eigin raun.
Listin í fjölskyldunni
Faðir minn var lítið gefinn fyrir
að vinna aukavinnu, eins og þeir
Foreldrarnir, Guðrún Þorleifsdóttir og
Gísli Jónsson.
sem unnu með honum, heldur hélt
hann út meö liti sína og léreft og
kom með sjóndeildarhringinn
heim að kvöldi, eins og Magnús
Gíslason orðar það í bók sinni, Á
hvalveiðistöð. Svo sýndi hann
vinnufélögunum myndirnar sínar.
Pabbi var farinn að mála á Akur-
eyri 1903—04 og mér fannst skrýt-
ið þegar forráðamenn íslensku
sýningarinnar í Scandinavia
today héldu því fram að fyrir 1910
hefðu ekki aðrir verið farnir að
mála en Ásgrímur og Þórarinn B.
Þorláksson því ég veit að pabbi
var þá farinn að mála.
Hann var alltaf mikils metinn
af alþýðu, hann pabbi, en hún háði
honum þó alltaf, listhneigöin.”
Dótturdóttir Ingveldar, Rúna
Þorkelsdóttir, sem búsett er í
Hollandi, átti þó vef-verk á
Scandinavia today og verður að
teljast einna þekktust þeirra
fjögurra ættliða sem myndir eru
eftir með þessari grein. Ingveldur
hóf listnám á sextugsaldri og dótt-
ir hennar og móðir Rúnu, Gréta,
sem hefur nýlokið námi í innan-
hússarkitektúr, er að hefja nám
við hina þekktu listaakademíu í
Kaupmannahöfn í haust. Hin
dóttir Ingveldar, Guðrún, hefur
ekki fengist við list en er kennara-
menntuð og starfar í Svíþjóð.
Himinroðinn
yfir moldum föðurins
Þrátt fyrir ummæli Ingveldar
um að listhneigðin hafi háð Gísla
Jónsyni föður hennar þá hefur
veikleiki hans verið styrkleiki
einnig. Magnús Gíslason skáld
(ekki sá sami og skrifaði Á hval-
veiðistöð) orti um hann:
Þú hefur um torfærur brotiðþér braut
og bugast eilátið, en sigrað þraut
sem flestir við stöðvast og stranda-
Fyrirþitt áræði, ódeigan hug,
alls staðar hindranir viku ábug,
erþú leiddir til landa, list þína Gtsli.
Eg sé þig við takmarkið standa.
Einkennandi fyrir myndir
Gísla er roðinn í himninum.
„Eyjólfur Eyfells sagðist aldrei
hafa kunnað við hann í myndum
Gísla. En svo fékk ég þetta aldeilis
í höfuðið, sagði Eyjólfur, þegar
við stóðum við opna gröfina hans
uppi í gamla kirkjugarðinum í
14 Vikan 33. tbl.