Vikan - 04.12.1985, Blaðsíða 15

áreiðanlega mikið í uppeldinu.
Það er töluverður munur á því
hvort þú hefur vanist því frá barn-
æsku að það sé sjálfsagt og eðli-
legt að þú sért þarna, að þú eigir
erindi til fólks og það sé jafnsjálf-
sagt að það sé tekið mark á þér.
Flestir forystumenn í þjóðfélaginu
hafa eflaust stefnt á að fara í póli-
tík frá unga aldri. Þeir hafa fengið
uppörvun og hvatningu af því að
þeir voru strákar. „Þú ferð í póli-
tík þegar þú verður stór. Hann fer
á þing, strákurinn! ” Hver kannast
ekki við þetta? Skólinn skiptir
miklu máli í þessu sambandi. Þar
er smám saman aö verða breyting
til batnaðar hvað það varðar að
láta börnin tjá sig fyrir framan
áhorfendur. En það er samt ekki
aðalatriðið, heldur hitt aö byggja
upp hjá þeim sjálfsöryggi, gera
þeim ljóst að þau eigi öll rétt á að
tjá sig, að þau eigi öll erindi, að þau
hafi eitthvað að segja og geti gert
þá kröfu að á þau sé hlustað og
mark tekiö á þeim. Nýjar skoð-
anakannanir, bæði hér heima og í
Danmörku, sýna að kennarar hafa
meiri tilhneigingu til að spyrja
drengi en stúlkur. Stúlkum hefur
jafnan verið talið til tekna ef þær
þegja og eru góðar en strákum er
hrósað fyrir að tjá sig og hafa
skoðanir á hlutunum. En karl-
menn geta verið alveg jafnóörugg-
ir og kvíðnir og konur. Munurinn
er bara sá að konur eru viljugri til
að viðurkenna það en karlmenn
komast ekki upp með það vegna
þeirrar karlmennskuímyndar
sem þeir eru aldir upp í. Konur
nota meira spurningaformið þeg-
ar þær tala, eflaust meðal annars
vegna þess að þær eru óöruggari.
Þær þreifa meira fyrir sér og enda
gjarnan mál sitt á spurningu, ég
tek eftir þessu með sjálfa mig.
Maður notar til dæmis: finnst þér
það ekki? — eða hvað? — eða þann-
ig! Tekurðu ekki eftir þessu? ”
— Nú eru haldin námskeið i
ræðumennsku og fundarsköpum á
vegum ýmissa félagasamtaka,
bæði innan stjórnmálaflokkanna og
utan. Ert þú þeirrar skoðunar að
hægt sé að kenna fólki hvernig það
eigi að koma fram, kenna því að
fela kviða sinn og óöryggi?
„Ég held að þetta sé ekki spurn-
ing um að læra þetta heldur um
einhverja innri trú á að maður eigi
eitthvert erindi. Mér finnst þessi
námskeið einhvern veginn taka á
öfugum enda. Það er engin lausn
að kenna fólki hvernig það á að
tala eða hvernig hafa á hendurn-
ar. Undirstaðan er að vilja, þora,
geta og telja sig mega. Það lærist
ekki á einu námskeiði. Ég er ekk-
ert viss um að námskeið í fundar-
sköpum, framkomu og slíku geti
upprætt sviðsskrekk, þó þau geti
verið góður plástur. En þá er hitt
eftir, að halda að maður megi
taka sviðið af öðrum til að koma
eigin sannfæringu á framfæri og
það er dálítið annar handleggur.”
— En fundarformifi? Telur þú það
henta konum?
„Þetta fundarform, sem tíðk-
ast, er mjög gallað því það setur
svo þröngar skorður. Það skapar
óöryggi og vanmáttarkennd hjá
fólki og er í raun og veru afskap-
lega ólýðræðislegt því þaö útilokar
svo marga.
í kvennahreyfingunni hefur
þetta form verið brotið upp. Það
hefur til dæmis sýnt sig að konur
veigra sér við að tala úr pontu. Á
fundum hjá okkur talar hver úr
sínu sæti. Á fámennari fundum er
orðið oft látið ganga svo allir fái
tækifæri til að tjá sig og fái þá
jafnframt á tilfinninguna að hinir
vilji hlusta og taka eftir. Þá
kemst enginn upp með að hugsa
sem svo: „Æ, það skiptir hvort
sem er engu máli sem ég myndi
segja.”
— En er þetta ekki tvíeggjað?
„Jú, en það auðveldar þeim að
tjá sig og byggir upp sjálfstraust,
sem skiptir mestu máli. Ég held
að þetta geri meira gagn þegar til
lengdar lætur heldur en hitt að
geta breitt yfir sviðsskrekk með
utanbókarlærðum handahreyfing-
um.”
Það er ekkert óeðlilegt
við að vera hræddur
Magdalena hefur enga oftrú á
ræðunámskeiðum og Guðrún
mundi ekki vilja losna við sviðs-
hræðsluna þó hún gæti. En banda-
ríski sálfræðingurinn dr. Green-
span og félagar hans eiga nokkur
góð ráð handa þeim sem þjást af
þessum skrekk. Það má hafa hem-
il á sviðshræðslu þó ekki sé hægt
að vinna alveg bug á henni. I
fyrsta lagi verðum við að gera
okkur grein fyrir hvað gerist í lík-
ama okkar þegar við verðum
hrædd. Þegar við spennumst upp
er líkaminn að senda viðvörun til
heilans. Adrenalínframleiðsla lík-
amans eykst, þaö herðir á hjart-
slætti og reyndar allri líkams-
starfsemi okkar. Snögglega er lík-
aminn ofhlaðinn orku sem ekki
fær neina eðlilega útrás og það er
þetta sem við þekkjum sem
hræðslu. Ef við þekkjum þessi við-
brögð líkamans eigum við auð-
veldara með að bregðast við þeim.
Við verðum að viðurkenna að við
séum spennt og reyna meðvitað að
slaka á. Við höfum öll tilhneigingu
til að verjast hræðslu og það
veldur enn meiri spennu. Best er
að reyna að slaka vel á og anda
djúpt og muna að það er ekkert
óeðlilegt né skammarlegt við að
vera hræddur og maður er ekki sá
eini sem verður hræddur fyrir
framan áhorfendur.
„Mundu aö þú ert hlutverki þínu
samboðinn, þú hefur rétt til að
vera þarna, þú átt erindi til þeirra
sem hlusta og þú átt rétt á að
mark sé tekið á þér. Hættu að
hugsa um að allir sjái hversu
hræddur þú ert. Fólk ber hræðsl-
una sjaldnast utan á sér. Mundu
að þú hefur verið að koma fram
allt þitt líf, þú hefur alltaf verið á
sviðinu og oft tekist á við miklu
erfiðari verkefni en það sem þú nú
stendur frammi fyrir.” Þetta seg-
ir dr. Greenspan sem við látum
hafa síðasta orðið að sinni.
48. tbl. Vikan 15