Vikan - 03.12.1987, Blaðsíða 31

Þorsteinn Eggertsson tók saman
Ur hinni
undursamlegu
bók m vísindin
Hindberja-
lauf vid
jóðsótt
Tilvist hindberja hetur verið
skjalfest alveg aftur á sjöundu
öld og ræktun og kynbætur
hindberja hófust á sautjándu
öld. Allan þennan tíma hafa
gamlar kerlingar sem vissu
lengra en nef þeirra náði, ráð-
lagt hindberjalaufate til að auð-
velda konum jóðsótt og fæðing-
ar.
Síðan komu vísindin og vís-
indin voru yfir það hafln að taka
mark á kerlingaþvælu. Hind-
berjateið var notað á laun í upp-
sveitunum og var um það bil að
falla í gleymskunnar dá, þegar
þrír breskir lyfjafræðingar á-
kváðu 1954 að rannsaka þetta á
vísindalegan hátt.
Auðvitað gátu þeir ekki búið
til te úr laufunum eins og kerlin-
garnar höfðu gert, heldur stöpp-
uðu laufið í mortéli, sulluðu
vatni á það, blönduðu, hrærðu
og síuðu og tóks loks að fá út úr
þessu vökva sem svipaði til tes-
ins en krafðist bara meiri vinnu
og fyrirhafnar. Og sjá, í hind-
berjalyfmu var einhver virkur
þáttur sem í raun og veru dró
úr hríðarverkjum. Húrra fyrir
vísindunum.
Oftrú á
blaðgrænu
Um líkt leyti og apótekararnir
voru að mausa með hindberja-
lauflð voru aðrir vísindamenn
að gaufia með blaðgrænu, þ.e.
græna litarefnið í öllu grænu
sem vex upp úr jörðinni. Blað-
grænan, — uppgötvuðu þeir
eftir vafasamar tilraunir,—
hindraði vöxt ákveðinna gerla
sem lifðu á yfirborði sýktra sára.
Rökvísi er undursamleg. Ein-
hver einhvers staðar rökstuddi
eftirfarandi: Sýkt sár lykta. Ef
blaðgræna dregur úr gerlunum
sem fá sárin til að lykta þá hlýtur
blaðgræna að draga úr allri iykt
alls staðar, alveg sama hvaða
gerlar valda henni.
Áður en varði flæddu blað-
grænuvörur út á markaðinn.
blaðgrænutöflur við andremmu,
blaðgrænutannkrem svo tennur
lyktuðu ekki, jafnvel blaðgrænu-
sokkar svo fætur ilmuðu ekki.
En smátt og smátt rann upp
fyrir fólki að við erum sífellt að
innbyrða blaðgrænu og hún
hafði ekkert slegið á náttúruleg-
an ilm fram að því.
Eða eins og skáldið sagði:
Geitin á hæðinni handan sem
stækjan stendur a& hefúr borð-
að blaðgrænu í allan dag.
Af hverju
eru brún
egg betri?
Hver hefúr ekki heyrt að egg
með brúnni skurn séu bragð-
meiri eða betri en hvítskurnuð
egg? Ástæðan, samkvæmt nokk-
uð nákvæmri rannsókn, er þessi:
Einu sinni fyrir langa löngu
var hænsnarækt í Massachusetts
eingöngu byggð á þeim hænsna-
stofnum sem verptu brúnum
eggjum. í nærliggjandi ríkjum
voru aftur má móti hvíteggja-
hænur. Því var það að húsmæð-
ur í borginni Boston í Massac-
husetts vildu aðeins kaupa egg
með brúnni skurn því þau egg
voru framleidd í nærliggjandi
sveitum og þær gátu verið nokk-
uð öruggar um að brúnu eggin
væru fersk.
Hvernig húsmæðrum í Bost-
on tókst að dreifa þessum
skoðunum sínum um allan heim
er ráðgáta. Þetta var skynsam-
legt hjá þeim þá, fyrir um eitt
hundrað árum síðan, en það er
ekkert vit í því í dag. Enda sýna
rannsóknir að enginn bragð-
munur er á eggjum með tilliti til
litar skurnarinnar.
Regn-
ilmur
í héraðinu Uttar Pradesh á
Indlandi, nánar tiltekið í bæ sem
heitir Kanauj, er sérkennileg
ilmvatnsverksmiðja. Hún fram-
leiðir ilmolíu sem ber hið ein-
falda nafii Matti ha attar. Það
þýðir, lauslega, ilmur jarðar.
Það er ekki moldarlykt af
þessu ilmvatni, heldur regnilm-
ur, nánar þessi unaðslegi ilmur
sem maður finnur í loftinu
andartaki áður en byrjar að
rigna. Væri ekki eðlilegt að þess-
um ilmi væri dreift hér á landi í
stað ffamandi, suðrænna skraut-
blómaanganar sem fýllir ilm-
vatnsflöskurnar í umferð. Það
væri altént þjóðlegri ilmur.
Gull-
fundur
Þrír sovéskir vísindamenn
hafa, eftir mánaða leit, fundið
rússneskt Klondike. Fannst það í
vínkjallara.
Eftir að hafa þurrkað, síðan
brennt og að síðustu gert
öskuna geislavirka tókst þeim
að mæla magnið af gulli í hverj-
um lítra víns.
Mest gull er í rauðvíni, 0.758
míkrogramm í hverjum lítra.
Míkrógramm er einn milljónasti
úr grammi, svo það borgar sig
frekar að drekka vínið.
Jaka-
floti
í heimsstyrjöldinni síðari var
Geoffrey Pyke starfandi sem
hugmyndasmiður hjá Bretum.
Ein „uppfinninga" hans var
pycrete. Efnið hentaði sérstak-
lega vel til skipasmíða.
Samsetning efnisins var 4—
14% trjámauk og afgangurinn
vatn. Blönduna þurfti aðeins að
frysta þá var hún tvisvar til tólf
sinnum sterkari en steinsteypa.
Aðrir kostir voru þeir að hún
bráðnaði mjög seint og vegna
eðlislögmáls íss, þá flaut hún.
Teikningar af 2.000 feta löng-
um flugvélamóðurskipum úr
pycrete voru komnar á vinnu-
borðin þegar sprengjurnar féllu
á Japan og bundu enda á stríðið.
Annars hefðu gaddfreðin pycr-
eteskip sennilega unnið heims-
styrjöldina.
Reiknað hafði verið út að
tundurdufl gæti aðeins sprengt
gat sem væri þrjú fet á dýpt á
hlið skipsins og það hefði nú
ekki gert mikið til þar sem „út-
veggirnir" hefður verið 30 fet á
þykkt. í skrokk skipsins átti að
vera ffystihús sem sæi um að
fýlla upp í götin jafnharðan með
blöndu úr trjámauki og sjó.
Uppskriftin af pycrete liggur
enn hjá sjávarmálaráðuneytinu
og með hækkandi verð á stáli í
huga þá þarf ekki að vera langt
þangað til við sjáum ísjakaskip á
heimshöfúnum, teppalögð út í
horn að innanverðu með dans-
sal og kvikmyndasal og bar og
auglýsingum í ferðabæklingum:
Igloo-sigling, ekta eskimóar
þjóna til borðs.
VIKAN 31