Vikan - 20.04.1989, Blaðsíða 62

SKAFTARELDAHRAUN
UTIVERA
M 1 Fil 1 j
| f Á 1 1 * J ]7j 1 b n»ái H ^|7j
60 VIKAN 8. TBL.1989
andi hrauni. Næstu vikur -æddi
hraunið yflr sveitirnar og
eyddi bæjum. í júlí tók mjög
að draga úr gosinu í sprung-
unni vestan Laka þótt það
héldist fram í september.
Hinn 29. júlí hófst gos í
norðausturhluta sprungunnar,
milli Laka og Síðujökuls.
Hraunið kom fram úr gljúfri
Hverfisfljóts 7. ágúst. Síðasta
eldkastið kom ffam úr gljúfri
Hverfisfljóts dagana 25.-29.
okt. Gosinu í Lakagígum er tal-
ið hafa lokið 7. feb. 1784, en
þá sáust þar síðast eldar. Skaft-
áreldum var þar með lokið.
Skaftáreldar ollu miklum
TEXTI OG MYNDIR:
BJÖRN HRÓARSSON
JARÐFRÆÐINGUR
Milli Kirkjubæjar-
klausturs og Kúða-
fljóts í V-Skafta-
fellssýslu liggur
hringvegurinn að hluta til á
hrauni því er upp kom í Skaft-
áreldum. Nokkru austar liggur
vegurinn aftur yfir Eldhraun,
um 8 km leið. Þegar þessa ógn-
ar hraunbreiðu ber fyrir augu
reikar hugurinn gjarnan um
200 ár aftur í tímann er Móðu-
harðindin geisuðu, en hraunið
og móðan eiga bæði rætur að
rekja til Lakagíga.
Lakagígar eru á tæplega 25
km langri gossprungu, sem
stefhir norðvestur af Síðujökli
í 500—600 metra hæð yfir sjó.
Syðstu gígarnir eru norðan
fellsins Hnútu (560 m y.s.) og
liggja þaðan til norðausturs að
Síðujökli.
Það var 8. júní árið 1783 að
Skaftáreldar hófust og gaus þá
suðvesturhluti gossprungunn-
ar. Á fimmta degi gossins, 12.
júní, byltist hraunið ffam úr
Skaftárgljúffi við Skaftárdal og
breiddist þar út. Á níunda degi
gossins, 16. júní, kom ógnar-
legur eldgangur ffam úr Skaft-
árgljúfri og gljúffið, sem var
100—200 m djúpt og 30-40
km langt, var barmfullt af gló-
landspjöllum og tjóni í eld-
sveitunum eins og alkunna er.
Fjórtán hjáleigur og 47 jarðir
fóru í eyði um lengri eða
skemmri tíma. Fólk varð fæst í
eldsveitunum árið 1785. Þá
voru íbúar sveitanna 486, að-
eins 37 hundraðshlutar þeirra
sem þar bjuggu fyrir Skaftár-
elda. Með sumri 1785 má
segja að Móðuharðindunum
létti eftir tveggja ára hallæri.
Tók þá fólki að fjölga og jarðir
að byggjast á ný.
Eftir stendur hraunið, 656
ferkílómetrar og 12 rúmkíló-
metrar að stærð, (þ.e. 12 ten-
ingar þar sem hver og einn er
1 km á hvern kant). Hraun-
flæmið og eldstöðvarnar eru
skemmtilegt svæði til útiveru
og náttúruskoðunar.
Til Lakagíga má aka. Er þá
farið fram hjá Hunkubökkum,
sem er einn þeirra bæja er
fluttir voru af jafnsléttu upp í
fjallshlíðina eftir Skaftárelda,
þaðan til hægri upp með Fjaðr-
árgljúfri og áffam norður til
Laka. Laki er móbergsfjall frá
ísöld. eldsprungan gengur
gegnum fjallið og ber það þess
greinileg merki. Þó ekki sé
annað gert en að rölta á Laka
og horfa yfir gosstöðvarnar er
það vel ferðarinnar virði. Einn-
ig er gaman að ganga um
hrauntraðirnar og gosstöðv-
arnar er gáfu frá sér þetta
mesta hraun er runnið hefur á
jörðinni á sögulegum tíma.