Vikan - 17.12.1942, Side 13

JÓLABLAÐ VIKUNNAR 1942
13
MARTEINN LÚTHER
(zffíz séra <Síg:utBJöm (zírtazsson
ARTEINN LIJTHER varð spá-
maður og kennifaðir kristinn-
ar kirkju í hinum norðlægari
löndum Evrópu. Islenzka kirkj-
an kennir sig við hann. Hún
er ,,evangelisk-lúthersk“. Þó sagði Lúther
sjálfur: ,,Ég bið að menn vildu þegja um
nafn mitt og nefna sig ekki lútherska, held-
ur kristna. Hvað er Lúther? Ekki á ég
kenninguna. Ekki hefi ég
heldur verið krossfestur
fyrir nokkurn mann.--------
— Látum flokksheitin
hverfa og köllum oss
kristna eftir honum, sem
gefið hefir oss kenning-
una.“
En hins vegar hafði
hann ríka meðvitund um
það, að Guð hefði kjörið
hann og útvalið til þess að
frelsa hjörð sína á jörð-
inni úr „hinni babilónsku
herleiðingu“, sem páfa-
veldið hafði yfir hana leitt.
Og þegar frá eru taldir
hinir heilögu postular og
spámenn Ritningarinnar,
þá á kristni Islands eng-
um einum manni meir að
þakka en Márteini Lúther,
— þrátt fyrir það, þótt hin
dýra gjöf hans væri oss
rétt þeirri hendi, sem
ásældist um leið íslenzkt
frjálsræði og fjármuni.
Ekki hefir samt mikið
af ritum eftir Lúther verið
þ)ýtt á íslenzka tungu. Ein
er þó sú bók, sem til
skamms tíma var í hvers
manns höndum á íslandi
og í hvers manns hjarta.
Það er „Fræði Lúthers hin
minni“, barnalærdómsbók-
in, minnst að vexti allra
bóka hans, en ef til vill merkilegust allra,
þegar á allt er litið.
Fræðin komu út árið 1529. Tólf árum
áður hafði þessi munkur, doktor og há-
skólakennari í Wittenberg vakið á sér al-
þjóðarathygli og greipt nafn sitt óafmáan-
lega í sögu kristninnar. Það var kvöldið
fyrir allra heilagra messu 1517, — fyrir
réttum 425 árum — er hann festi mótmæli
sín gegn aflátssölunni á hurð hallarkirkj-
unnar í Wittenberg.
Þessar 95 greinar höfðu engin gífuryrði
inni að halda og engar byltingakenndar
nýjungar. Kenningin, sem þar er boðuð,
er í samræmi við það bezta, sem kristnir
lærisveinar höfðu kennt bæði fyrr og síðar.
Fram til þessa tíma hafði munkurinn háð
sína andlegu baráttu og háskólakennarinn
stundað sín fræðastörf, án þess að vékja-
neina sérstaka athygli. Aflátssalan, sem
samvizkulausir veraldarmenn á valdastóli
páfa höfðu gert að fjárplógi fyrir sig,
hratt honum út í baráttuna. Hann þoldi

MARTEINN LÚTHER.
Minnismerki, sem stendur í Baltimore i Bandarikjunum.
ekki okrið með hjátrúna og með tilfinn-
ingar manna til látinna ástvina. Hann ætl-
aði ekki að koma af stað neinni byltingu.
Hann hefir naumast árað fyrir því, hve
örlagaríkt skref hann sté þetta kvöld.
Hann ætlaði fyrst og fremst að koma af
stað umræðum um málið, — og vekja at-
hygli páfans, sjálfs á þessari hneykslan-
legu verzlun. Hann trúði því, að þetta
ætti sér stað án vitundar og vilja hins háa
föður. En annað kom í ljós.
Umræður og deilur næstu ára skýrðu
máhn fyrir Lúther sjálfum. Árið 1520
kemur út bók hans „Um frelsi kristins
manns“: Kristinn maður er, vegna trúar-
innar á Guð, frjáls yfirdrottnari allra
hluta og engum háður. En vegna kærleik-
ans er kristinn maður allra þjónn og öh-
um undirgefinn. Hann notar hið sæla frelsi
sitt til þess að gefa líf sitt í kærleika til
mannanna, eftir fordæmi meistara síns og
drottins.
Árið eftir var Lúther leiddur fram fyrir
keisarann og fulltrúa páfa í Worms. Þar
átti að kúga hann til þess
að taka aftur kenningar
sínar. Svar hans geymist
meðan til er kristin kirkja:
„Svo sannarlega sem ég
verð ekki sannfærður með
vitnisburði Heilagrar ritn-
ingar og með skýrum og
ljósum rökum,-------þá er
ég sigraður af þeim ritn-
ingarorðum, sem ég hefi
skírskotað til og samvizka
mín fangin í orði Guðs. Ég
hvorki get neitt aftur tek-
ið né vil gera það, því að
hvorki er ráðlegt né ráð-
vandlegt að breyta á móti
samvizku sinni.“
Carlyle segir, að þessi
yfirheyrzla í Worms sé
stærsta augnablikið í síð-
ari alda sögu álfunnar.
Sjálfur minntist Lúther
þessarar stundar með
þakklátum fögnuði til
dauðadags.
Að lokum nokkrar setn-
ingar úr jólaræðu eftir
Lúther:
Margir munu þeir, sem
upptendrast af dreymandi
lotningu, er þeir heyra tal-
að um fátækt Krists. Þeir
reiðast borgurunum í Bet-
lehem, víta blindni þeirra
og vanþakklæti og segja
sem svo, að hefði það verið þeir, þá myndu
þe'r hafa veitt Drottni og móður hans all-
an hugsanlegan beina og ekki 'látið svona
hörmulega til takast, sem raun varð á. En
þeir sjá ekki, hve margir fátækir, aumir,
sjúkir, vegvilltir og syndugir eru í kring-
um þá, sem hafa brýna þörf fyrir hjálp
þeirra. Þá láta þeir fara. Um þá má verða
sem vill. Hví gera menn þetta? Hví láta
þeir ekki hér kærleika sinn í té? Ilví eru
þeir ekki við þessa vesalinga eins og Krist-
ur var sjáffum þeim? Ó, það er hrein lygi
og b’ekking, þegar þú segir, að þú myndir
lmfa gert Kristi mik’ð gott, og þú samt
gerir ekkert fyrir bróður þinn. Hefðir þú