Vikan - 17.12.1942, Síða 57

JÓLABLAÐ VIKUNNAR 1942
57
Beiningamaður biskups.
Framhald af bls. 55.
var hið erfiðasta sálarlega viðfangsefni,
sem biskup hafði nokkurn tíma átt við að
eiga. Gat það heitið, að hann væri einu
sinni kristinn, pilturinn? Biskup var ekki
viss um það. Mann játaði trú, og fylgdi
kirkjusiðum. En stundum, þegar hann
skriftaði, gerði hann biskup alveg forviða.
Það mátti heita, að hver einasta synd, sem
mannlegt hjarta mæðir, væri „fyrir hendi“
— þó að ef til vill hefði hann ekki drýgt
þær allar, þá ásóttu þær þó huga hans.
Og frá öllu sagði hann hispurslaust! Það
kom fyrir, að biskup varð gramur, og bar
það á hann, að hann færi með ýkjur. Luigi
tók shku brosandi, meðgekk það, — en
bað þá bara um nýja syndakvittun. Biskup
komst þá í ráðþrot.
En þrátt fynr allt tengdust þessir tveir
menn einkennilegum böndum, þegar tím-
ar liðu fram. Þó að segja mætti um biskup,
að hann væri kærulaus, var hann þó alls
óheimskur. Honum skildist það fljott, að
Remó var „tvísnjáldra“ — engu síður en
Giuseppe, — átti til annað „andlit“ en það,
sem fyrir hans augu hafði borið, þegar
hann kom þangað fyrst. Remó var ekki
aðeins borg lávarða og lærðra manna, fé-
sýslumanna og fórnfúsra kvenna, heldur
og líka fátæklinga og fáfróðra manna, ör-
kumla manna og auðnuleysingja. Því að,
eins og Luigi sagði: „Þegar maður liggur
allan daginn á dómkirkjutröppunum, heyr-
ir maður sögur, allir tala hispurslaust við
okkur, beiningamennina."
Sumar þessar sögur gengu biskupi mjög
til hjarta. Hann átti bágt með að trúa
þeim fyrst í stað, en þegar hann gerði sér
það ómak, að komast fyrir hið sanna,
reyndust þær ábyggilegar. Og þegar hann
var búinn að ganga úr skugga um, að þær
væru sannar, tók hann sér fyrir hendur,
í eins konar þrjósku, að bæta úr, þar sem
því varð við komið. Þetta tókst ekki allt-
af. Þeir, sem syndga með ánægju, vilja
helzt að kirkjan láti sig það engu skipta.
Öðru hvoru ræddi hann við Luigi um þess-
ar tilraunir sínar, en Luigi virtist vera
ósnortinn. Hans álit virtist vera eitthvað
á þá leið, að það væri sök sér, þó að slík-
ur maður, sem biskupinn, léti sér ant um
þetta fólk, en sjálfur væri hann ekki ann-
að en beiningamaður biskupsins, og kæmi
það sér því ekkert við, þó að einhverjir
sáluðust af sulti eða öðrum vesaldómi.
Biskupi gramdist þetta og það varð jafn-
vel til þess að auka áhuga hans.
Hann fór nú að taka eftir því, að smám
saman fór að breytast borðhaldsbragur
hjá honum. Fyrirmönnunum og fræðiþul-
um fækkaði. Hins vegar urðu tíðari heim-
sóknir sveitapresta, sem báru með sér í
salina fátæktar-þef og fúllar fæðu. Þeir
komu í sínum gatslitnu og skítgljáandi
kuflum og voru feimnir og vandræðalegir
fyrst í stað. En biskup kunni á þeim lagið.
Og voru þeir ekki einmitt nákvæmlega eins
og þorpspresturinn, sem Luigi var oft að
segja honum frá? Þegar hann varð þess
var, að hinir venjulegu borðsiðir rugluðu
þessa presta, lagði hann svo fyrir, að dreg-
ið væri úr þessum siðum. Luigi stríddi hon-
um á þessu, og tjáði honum hispurslaust,
hvað hinir tignari gestir hans segðu um
þetta. Biskup ávítaði hann fyrir ósvífnina
við sinn andlega leiðsögumann, og hélt
uppteknum hætti.
Kynlegt er það, hve tíminn líður fljótt,
þegar hjartað fylgir máli í daglegum störf-
um. Biskupi fannst það ekki hafa skipt
neinum togum, að hann var allt í einu orð-
inn miðaldra maður og tekinn að hærast
í vöngum, og Luigi orðinn nær þrítugur
maður. Biskupi fannst þetta furðulegt;
hann vissi ekkert, hvað orðið hafði af tím-
anum. Hann var að hugsa um þetta einn
morguninn, og honum fannst hann kenna
eins konar saknaðar. Hann hafði ætlað sér
að gera svo margt — hann var enn fram-
gjarn. En nú var hann oft svo þreyttur
að kvöldi, að hann gat ekki hugsað. Vand-
ræði fjölda fólks hvíldu á honum, erfið-
leikar smábænda upp um svéitir, sem rétt
aðeins höfðu í sig og á. Áhyggjur Domen-
icós skósmiðs út af fallegri dóttur, sem
hann átti. Örvænting Tessu, blómakonunn-
ar, sem átti son, er hafði lent í þjófnaðar-
málum. Þegar hann kom til Remó fyrst,
vissi hann engin deili á slíkum áhyggjum.
Hann tók upp bréf, sem lá á borðinu —
bréf, sem hafði legið þar ósnert í marga
daga, — og þegar hann var búinn að lesa
það, settist hann niður og starði fram
undan sér.
Draumar æskuára hans vöknuðu í huga
hans af nýju, margfalt unaðslegri en þeir
höfðu verið nokkru sinni áður. Á meðan
hann hafði legið í leti í Remó, hafði bróðir
hans og vinir ekki verið aðgerðalausir.
Þeir höfðu ekki gleymt honum, þrátt fyrir
allt. Malaverni kardínáli, sá mikli og vitri
stjórnmálamaður, sem aldrei lét sér úr
hendi falla stýristauma stjórnar-fleysins,
hugðist að koma við í Remó á leið sinni
til Rómaborgar. Biskupinn þekkti kardín-
álann — einu sinni, fyrir langa löngu,
hafði hann verið einn á meðal þeirra sveina
kardínálans, sem spáð var fyrir glæsilegri
framtíð. Þarna var líka bréf frá bróður
biskups, lávarðinum — bréf, þar sem tæpt
var á alvarlegum og mikilvægum málefn-
um. Það lá við að biskup yrði angurvær út
af því, hve lengi hann hafði látið þessi bréf
liggja þarna ólesin og þá auðvitað án þess
að svara þeim. Hann kallaði á skrifara
sinn og tók sjálfur að undirbúa bréfa-
skriftirnar með miklu írafári, því að
það var sjaldgæft að hann fengist við
slíkt.
Honum datt það oft í hug næstu daga,
hversu heimskulegt það væri, að láta bréf
liggja óopnuð dögum saman. Var nú verið
að undirbúa heimsókn kardínálans, en
biskupi fannst vera sleifarlag á þeim und-
irbúningi, þó að hann gæti ekki beinlínis
á það bent, í hverju þeim ráðstöfunum,
sem gerðar voru, væri ábótavant. Ein-
hvem veginn hafði hann sjálfur fjarlægst
þá veröld, þar sem allt slíkt gengur eins
og í sögu. En nú var hann orðinn því van-
ari, að veita sveitaprestunum sínum, held-
ur en að taka á móti tignum gestum. Hann
reyndi þó að hnoða saman fáeinum vers-
um á latínu, leit eftir því að veggtjöldin
í gestastofunum væru þvegin og bætt,
gerði söngstjórann sinn hálfsturlaðan, og
var allsstaðar fyrir þjónustufólki sínu.
Hann veitti því nú fyrst athygli, að það
hafði engan beyg af honum framar, held-
ur kom það fram við hann með hæfilegri
þolinmæði, eins og hann væri vinur þeirra
fremur en húsbóndi, og þetta gramdist
honum. Það, sem honum gramdist þó ef
til vill öllu meira, var það, að Luigi var
svo blygðunarlaus, að dylja það ekki, að
hann ætlaði sér að hagnast sjálfur á þess-
ari heimsókn, svo að um munaði.
„Æ, yðar háæruverðugheit, lengi höfum
við orðið að bíða eftir þessu,“ sagði hann,
„en loksins kom þó að því. Og allir vita,
að ekki eru slík stórmenni sem Malaverni
kardínáli að ómaka sig til smáborgar
eins og Remó, erindislaust. Allt sem við
þurfum þá að gera, er ekki annað en það,
að halda vel á spilunum. Og þegar við svo
flytjum búferlum, eins og bersýnilegt er
að til stendur, — jæja, — þá skal það ekki
hryggja mig að minnsta kosti.“
„Flytjum búferlum?" endurtók biskup
undrandi.
Betlarinn geispaði.
„Hvað annað?“ svaraði hann. „Nú er ég
búinn að vera beiningamaður biskups.
Þegar yðar háæruverðugheit verður skip-
aður kardínáli, þá verð ég beiningamaður
kardínálans. Embættinu fylgja auðvitað
ýmsar kvaðir og nokkur ábyrgð, en ég hefi
trú á hæfileikum mínum. Það gæti líka
komið til mála, að ég þyrfti að ráða mér
aðstoðarmann — manni verður oft hroll-
kalt af að standa á dómkirkjutröppunum
í kalsaveðri.
Biskup snerist á hæli og gekk frá Luigi,
án þess að mæla orð frá vörum. Það, sem
Luigi hafði tæpt á, olli honum þó óværðar,
því að hann vissi, að oft heyrði Luigi frétt-
ir áður en heldri menn í Remó höfðu af
þeim nokkurn þef.
Loks rann upp sá mikli dagur, er kardí-
nálinn kom til Remó.
Eins og allir slíkir dagar, leið hann hjá
eins og draumur, með hita og hátíðavafstri
og vandræðum út af smámununum. Hin
latnesku kveðjuvers voru flutt af óvæntri
prýði. Hinsvegar voru kórsöngvararnir mið-
ur sín og náðu sér ekki niðri. I ógáti hafði
tveim hefðarherrum í fylgdarhði kardínál-
ans verið vísað til herbergja í íbúð þjón-
ustufólksins á hesthúsloftinu, biskupi til
hinnar mestu vanvirðu, að honum fannst,
og gleymzt hafði að bera fram sósu með
fiskinum.
Biskup var nú samt að vona, að yfirleitt
hef ði móttökurnar f arið sæmilega úr hendi,
en var þó ekki viss um það. Og þegar hann
loks sat einn með fornvini sínum í skrif-
stofunni, var hann orðinn úrvinda af
þreytu og svefnleysi.
Þetta átti annars að vera aðal-ánægju-
stund dagsins, að sitja í næði með göml-
um vini í kvöldsvala og kyrrð og endur-
nýja sambandið við hinn mikla heim. En
biskup var nú orðinn vanur sveitasiðum
um háttatíma, og veizlan hafði staðið langt
fram á kvöld. Hann hefði auðvitað átt að
hlýða á kardínálann með óskiptri athygli,
— en nú var hann að hugsa um ólukkans
fiskinn og sósuna.
„Jæja, Gianfrancesco“, tók kardínálinn
til máls og dreypti virðulega á vínglasi
sínu. „Þú hefir veitt þínum gamla kenn-
ara mjög svo ástúðlegar móttökur. Vínið
þitt er ágætt, — gestirnir þínir — þetta
minnir mig einhvernveginn á eina ljóðlínu
hjá Virgil, sem við vorum að glíma við í
gamla daga — „Tityre, tu patulae recu-
bans —.“
„Söngkórinn,“ sagði biskup, „kórinn er
venjulega miklu-------.“
„Þeir sungu alveg prýðilega!" greip
kardínálinn fram í fyrir honum. „Og prest-
arnir þínir, þeir skafa ekki utan af hlut-
unum, og virðast vera sómamenn í alla
staði!“ Hann hristi höfuðið. „Ég er hrædd-
ur um, að við höfum ekki ætíð slíkum
mönnum á að skipa í Rómaborg.“
„Þeir eiga erfiðum störfum að gegna
hér, upp um sveitir,“ sagði biskup. „Þeir
töldu sér það mikinn heiður að fá að sjá
yðar hágöfgi.
„Sér er nú hver heiðurinn,“ mælti kardí-
nálinn, „að sjá gamlan skrjóð og gigtveik-
an — já, gigtin er að kvelja mig þessa
dagana —. Ég er hræddur um að við séum
farnir að reskjast, báðir.“ Hann hallaði sér
áfram í sætinu og virti biskup fyrir sér.
„Þú hefir líka breytzt, gamli vinur,“ sagði
hann þýðlega.
„Þér meinið, yðar hágöfgi, að ég hafi