Vikan - 31.10.1991, Blaðsíða 49

Annað dæmi: Einstaklingur, sem afneitar
raunveruleika annarra, kemur til með að af-
neita raunveruleika barnsins síns. Það leiðir af
sér einstakling sem afneitar sínum raunveru-
leika vegna þess að pabbi og/eða mamma af-
neituðu raunveruleika barnsins og sögðu því
að hann væri rangur. Hann eignast barn sem
afneitar raunveruleika annarra vegna þess aö
það elst upp við að raunveruleiki pabba og/eða
mömmu er rangur.
Og: Einstaklingur sem lætur vaða yfir sig
elur upp börn sem vaða yfir aðra og þau ala
upp börn sem láta vaöa yfir sig...
Það þarf einbeitni og að lesa þetta nokkrum
sinnum yfir til að grípa þetta. Þetta er að sjálf-
sögðu ekki alveg svona einfalt. Inn í þetta spil-
ar líka makinn sem einstaklingurinn velur sér
(sem oftast er á einhvern hátt eftirmynd for-
eldris af gagnstæðu kyni) og hvort foreldrið
barnið velur sér sem fyrirmynd. Það er ekki
síst sú fyrirmynd sem foreldrarnir eru fyrir
barnið, frekar en það sem þeir segja við
barnið, sem hefur áhrif á hvað það tileinkar
sér. Börn eru góðar eftirhermur en misgott
námsfólk (sérstaklega þegar foreldrarnir segja
eitt við börnin en gera sjálfir annað).
Aö vera vandamálaháður er síðan blanda af
ýmsu þessu eða öllu saman, aö hluta eða
heild. Maður getur til dæmis verið fær um að
setja sér persónuleg mörk á heimilinu en ófær
um það á vinnustað, verið fullfær um að sjá um
fullorðinsþarfir sínar en ófær um að tjá og upp-
lifa veruleika sinn.
Loks birist þessi blanda þannig hjá vanda-
málaháðum í samskiptum sínum við sjálfan
sig og aðra:
íhlutunarárátta: Þörf fyrir að hlutast til um
og stjórna lífi annarra til að mæta eigin þörfum.
Andleg líðan er undir því komin að einhver
annar hagi sér á einhvern sérstakan hátt.
Dæmi: Ekki gera þetta svona. Ég þoli það ekki.
Gremja: Þörf fyrir að kenna öðrum um (og
refsa fyrir, beint eða óbeint, meðvitað eöa ó-
meðvitað) hvernig komið er fyrir sjálfum sér.
Dæmi: Ég væri betur staddur ef hún væri ekki
eins og hún er. Ég gat ekki gert það sem ég
vildi vegna þess að hann vildi það ekki.
Brengluð eða engin tengsl við æðri mátt-
arvöld: Hverjum einstaklingi er eðlilegt að trúa
á mátt sem er máttugri en þeirra eigin. Foreldr-
arnir taka gjarnan að sér hlutverk æðri máttar-
valda með því að þykjast í stað þess að viður-
kenna ófullkomleika sinn og hvetja barnið til að
finna tengslin við sinn eigin æðri mátt. Æðri
máttur er lykillinn að frekari þroska.
Flótti frá raunveruleikanum: Þörf fyrir
áfengi, deyfilyf, andleg eöa líkamleg veikindi til
að forðast eigin raunveruleika.
Skert einlægni: Erfiöleikar við að opna sig
af einlægni með öörum og að hlusta á aðra tjá
sig um sjálfan sig. Hér er átt við einlæga tján-
ingu þar sem maður gerir grein fyrir sínum eig-
in raunveruleika - hugsunum og tilfinningum -
en ekki hvernig aðrir eru, hvernig aðrir hafa
það, hvað aðrir eigi að gera, hvað aðrir eru að
gera manni o.s.frv. o.s.frv. o.s.frv...
Ég efa ekki að þú þekkir fullt af fólki í kring-
um þig í þessum lýsingum en þekkir þú sjálfa/n
þig? Ef ekki skal ég gefa þér eina vísbendingu:
Þar sem þú misstir einbeitnina við lestur grein-
arinnar (eða þar sem þú hættir að lesa og flettir
áfram - en þá værir þú ekki að lesa þetta),
skildir hvorki upp né niður eða sást ekki sam-
hengið í því sem ritað var, þar hittir þú sjálfa/n
þig fyrir.
I KAPPHLAUPI
VH> KLUKKUNA
OG SJÁLFAN SIG
Vekjaraklukkan hringir,
þú þýtur á fætur! í gær
varstu þrettán mínútur
og þrjátíu sekúndur að komast
út úr dyrunum og á mettíma í
vinnuna. Keppirðu svona við
klukkuna á hverjum morgni og
finnst þú ekki hafa tíma til
neins? Þjáistu af streitu? Ef
svo er gætu eftirfarandi leið-
beiningar gagnast þér þannig
aö þú tapar fyrir klukkunni en
sigrar sjálfa(n) þig.
Ef þú kannast við að þurfa
alltaf að flýta þér, án þess að
þurfa þess í raun, skaltu setj-
ast niður og ígrunda stööuna.
Flýtir verður til þess að
hjartsláttur eykst og þar með
blóðþrýstingur. Streitueigin-
leiki líkamans er eins konar
neyðarráðstöfun sem hann
grípur tii þegar þörf krefur og
notartil þess mikla orku. Þetta
gerir það að verkum að meðan
neyðarástand stendur yfir
þreytist líkaminn umfram það
sem honum er eðlilegt. Ef við
lýsum yfir þessu neyðar-
ástandi strax þegar við vöknum
eigum við á hættu að vera orð-
in þreytt um leið og við mætum
til vinnu. Kíkjum nú á nokkrar
aðferðir sem geta hjálpað okk-
ur við að sjá í gegnum sjálf
okkur þannig að við lýsum ekki
yfir neyðarástandi að óþörfu.
UPPHITUN FYRIR VINNU
Fyrst er hið augljósa, aö stilla
vekjaraklukkuna á hringingu
aðeins nokkrum mínútum fyrr.
Síðan gæti verið sniðugt að
taka sér eitthvað það fyrir
hendur sem manni þykir
skemmtilegt að gera en maður
gerir aö öllu jöfnu ekki á
morgnana. Með öðrum orðum,
það ætti að vera í lagi að vera
svolítið góður við sjálfan sig á
morgnana, á annan hátt en
þann að sofa örlítið lengur.
Þegar komið er til vinnu er gott
að hafa góða yfirsýn yfir þann
anda sem þar ríkir og finna sig
í honum, ekki reyna að streit-
ast á móti. Þetta mætti kalla
sálgreiningu á vinnuumhverfi.
Á vinnustað gæti síðan verið
heppilegt að róa sig niður áður
en byrjað er að vinna, ekki
með tveimur kaffibollum held-
ur á einhvern þann hátt sem
sálinni líkar. Róleg tónlist
kemur vel til greina fyrir þá
sem hún hentar en hvað sem
hefur róandi áhrif kemur til
greina.
Ein leið til að losna við að
minnsta kosti eitthvað af streit-
unni er að þekkja sjálfan sig
og líkamsstarfsemina, vita
hvernig orkustöðvar líkamans
vinna og hvenær virkni þeirra
er mest. Gott ráð til að finna út
úr þessu er að halda dagbók,
til dæmis um vikuskeiö, þar
sem skráð eru helstu tímabil
sem fundið er fyrir góðri ein-
beitingu eða miklu orkuflæði.
Gerðu þér góða grein fyrir til-
gangi vinnu þinnar og settu
þér markmið því án velgengni
og ánægju í starfi getur streita
náð á þér taki. Þá er gott ráð
aö skipuleggja einhvern hluta
dagsins, til dæmis frá klukkan
níu til hádegis. Ekki er endi-
lega ráðlegt að skipuleggja til
lengri tíma þar sem margt get-
ur komið upp á í dagsins önn
sem setur skipulagið úr skorð-
um og þá er jafnvel komið
tækifæri til aö ergja sig á því
og úr veröur streita.
AÐ NÁ SÉR NIÐUR
Það er ámóta nauðsynlegt að
ná sér niður eftir vinnu eins og
að teygja eftir likamsræktar-
æfingu - að ná líkamanum
niður í eðlilegt ástand. Til
dæmis getur verið ágætt að
hinkra aðeins eftir að venju-
legum vinnutíma lýkur og
ganga frá málum þannig að
þau séu ekki að hamra á hug-
ann eftir að heim er komið.
Það er nefnilega ekkert betra
að flýta sér heim heldur en
flýta sér til vinnu. í leiðinni má
nota tímann til að líta yfir dag-'
inn og skoða hvað morgun-
dagurinn ber i skauti sér. Síð-
an er gott ráð - ef nauðsyn ber
til að taka vinnu heim með sér
- að taka þá ekki meira en svo
að séð verði fram á aö klárað
verði. Eftir að heim er komið er
ágætt að láta aðeins líða úr
sér áður en maður tekur sér
eitthvað fyrir hendur, nota til
dæmis fimmtán mínútur í það,
ekki of lengi samt. Síðan reyn-
ist göngutúr mörgum gagnleg-
ur, hreint loft og ferskur hugur
gerir öllum gott. Að göngutúrn-
um loknum er tilvalið að fara í
frískandi bað.
Tilbreyting er eitt af því sem
ráðlagt er. Að brjóta upp fast-
mótaö mynstur kvöldstunda
getur ef til vill verið erfitt en
það er gott til að dreifa hugan-
um. Aö lokum má skjóta fram
einni af þeim mörgu aðferöum
til slökunar sem litið hafa
dagsins Ijós síðan maðurinn
uppgötvaði streituna. Prófiö
að nudda þumlunum við miðj-
ar stóru tærnar, það getur haft
róandi áhrif á hormónastarf-
semi líkamans. En hvað sem
öllum aðferðum líður þá er
megininntakið þetta: Aldrei að
flýta sér að óþörfu heldur líta
aðeins í eigin barm og íhuga
sinn gang. Það hjálþar að
hlusta á líkamann og sálina
því saman vinna þau gegn
óþarfri streitu.
22. TBL. 1991 VIKAN 45
TEXTI: JÓHANN GUÐNI REYNISSON