Vikan - 14.06.1999, Page 20

Við flest hús háttar
þannig til að eitthvert
horn garðsins nýtur
lítillar birtu, sömu-
leiðis eru svalir fjöl-
býlishúsa oft þannig
að einhver hluti þeirra
er alveg í skugga.
Þessi horn eru eig-
endum til mikils ama
enda þrifast þar eng-
ar plöntur og of kalt
til að hægt sé að
njóta þar útiveru.
Þessi horn má þó
gjarnan prýða með
burknum.
til að
yta skúmaskot
í gar
Burknar eru fallegar
jurtir og kjörlendi
þeirra eru skjólsælir,
svalir, dimmir staðir. Þeir
vaxa gjarnan í hellisskútum,
klettaskorum eða gjótum.
Burknar geta orðið mjög
stórir og fallegir. Grænn lit-
ur þeirra er vel til þess fall-
inn að skreyta óaðlaðandi
skot við hús. Það er til að
mynda nokkuð algengt að
burknum sé plantað undir
tröppum og þar kunna þeir
ákaflega vel við sig. Yfir23
tegundir af burknum og
byrkningum vaxa á íslandi
og er tófugras algengasti
burkninn. Stóri- burkni og
fjöllaufungur eru einnig
nokkuð útbreiddir. Það eru
mikil náttúruspjöll að taka
burkna úti í náttúrunni og
flytja heim í garð. Ekki að-
eins vegna þess að sumir
burknar eru sjaldgæfir og
friðaðir, heldur einnig vegna
þess að burknar lifa við erf-
ið vaxtarskilyrði og engin
leið að segja til um hversu
lengi þeir hafa barist fyrir
lífi sínu á þeim stað þar sem
þeir eru. Það væri því synd
að nema burtu plöntu sem
gæti hafa verið í hálfa öld á
ná sæmilegri stærð jafnvel
þótt henni séu búin betri
skilyrði þar sem henni yrði
komið fyrir.
Burknar fjölga sér með
gróum sem vaxa neðan á
blöðunum og þeim má safna
á haustin. Akveðna lagni
þarf til að fá gróin til að
spíra en góðar upplýsingar
um hvernig hægt er að fara
að þvf er að finna í Stóru-
Garðabókinni sem ritstýrt
var af Ágústi H. Bjarnasyni.
Stóri-burkni og fjöllaufung-
ur eru ræktaðir í gróðrar-
stöðvum og auðvelt að
kaupa þá. Einnig má víða fá
sverðburkna (körfuburkna)
en hann vex ekki villtur hér
en þrífst ágætlega í görðum.
Mikil þjóðtrú loddi við
burkna víða. Sú staðreynd
að þeir þrifust í dimmum og
drungalegunr stöðum ýtti
undir þá skoðun að sá vondi
hefði eitthvað með vöxt
þeirra og viðgang að gera.
Ýmsar burknategundir voru
því algengt hráefni í ýmis
galdraseyði. Burknar sem
uxu í kirkjugörðum þóttu
sérlega magnaðir sérstak-
lega ef þeim var safnað und-
ir fullu tungli og nornir voru
sagðar skreyta sig burknum.
Stóri-burkni var þó notað-
ur til að lækna innyflaorma
en rótin var soðin og seyðið
gefið við þessum hvimleiða
vanda. Rótin er eitruð svo
að varasamt er að neyta
nema lítils magns af henni í
einu en nútímamanninnum
ætti að stafa lítil hætta af því
enda innyflaormar sjaldgæf-
ur kvilli nú á dögum.