Vikan - 24.08.1999, Blaðsíða 22

Texti og mynd: Þorsteinn Eggertsson
Sveitalubbi á tímaflakki
Um síðustu
aldamót
bjó stór
hluti ís-
lensku
þjóðar-
innar í torfbæjum. Venjuleg-
ir sumarbústaðir voru
óhugsandi munaður á þeim
tíma, jafnvel meðal efna-
fólks, enda voru Islendingar
rneðal fátækustu þjóða álf-
unnar.
Hugsum okkur nú venju-
legan Islending árið 1899.
Bjóðum honum í eins dags
ferð inn í nútímann. Segjum
að hann eigi heima í blóm-
legri sveit einhvers staðar
úti á landi. Hann er nýj-
ungagjarn og nokkuð vel að
sér, enda hefur hann heyrt
talað um bifreiðar, rafljós,
grammófón og síma. Hann
hefur jafnvel séð ljósmyndir
með eigin augum og heyrt
talað um fleiri tækniundur,
s.s. hreyfimyndir sem teknar
eru í útlöndum og sýndar í
leikhúsum þar. Hann er því
tilbúinn að fara í svona ferð,
þótt farartækið hljóti að
vera hið furðulegasta í aug-
um hans. Honum er semsé
kippt upp í tímavél í nokk-
urra kílómetra fjarlægð frá
bænum sem hann býr á og
lendir í næstu andrá á sama
stað - bara heilli öld síðar.
Þá bregður svo við að við-
komustaðurinn er venjuleg-
ur, íslenskur sumarbústaður.
EINHVERS KONAR LES-
MÁL BRÓDERAÐ Á
BOLINN
Ekki er maðurinn frá 1899
fyrr kominn á áfangastað en
hann verður lamaður af
undrun. Hann trúir hvorki
eigin augurn né eyrum en
tekur þó vel eftir öllu sem
fyrir augun ber. Hér kemur
svo lýsing hans á ferðinni til
ársins 1999:
Er ég steig út úr farartæk-
inu var ég staddur við und-
urfagurt hús. Það var hið
reisulegasta og stóð í fögr-
um garði. Gluggarnir voru
stórir og rúðurnar úr
ósviknu gleri. Þarna var
mun meira pláss en í bænum
mínum en þó bjuggu í húsi
þessu helmingi færri en
heima hjá mér; ein ung hjón
með tvö börn, og var mér
tjáð að þau notuðu húsið
eingöngu sér til skemmtunar
yfir heyannatímann. Fyrir
utan húsið stóð bifreið - alls
ólík þeim sem ég hef séð
myndir af. Satt að segja virt-
ist hún ekki vera af þessum
heimi heldur var hún eins og
risastór, straumlínulaga
postulínsaskja með stórum
gluggum og á hjólurn; gljá-
fægð svo að allsstaðar
stirndi á hana. Gengið var
inn í húsið að vestanverðu
en fyrst gekk ég inn í garð-
inn. Þar tók húsbóndinn á
rnóti mér; ungæðingslegur
rnaður, klæddur drifhvítum,
ermalausum nærbol. Ekki sá
ég betur en að eitthvert les-
mál væri bróderað á bolinn
og þótti mér það furðu sæta.
Við nánari athugun kom þó
í ljós að letrið hafði verið
þrykkt á tauið með einhverj-
urn hætti.
Maðurinn var einnig í svo
stuttum buxum að þær náðu
honum ekki niður á mið læri
hvað þá lengra. Þær voru
aftur á móti úr dæmalaust
fínu silki, blálituðu. Einnig
var hann vel skóaður, en
ekki veit ég úr hvers kyns
efni skórnir voru. Þeir voru
hvítir að mestu og reimaðir
upp að ökkla.
ALLT AÐ ÞVÍ
KVIKNAKIN FYRIR
ALLRA AUGUM
Húsbóndinn horfði í
fyrstu undrandi á mig og ég
reikna með að hann hafi
spurt mig hverra erinda ég
væri þarna, en ekki skildi ég
allt sem hann sagði. Eg
sagði honum hins vegar deili
á mér og sagðist vilja skoða
mig um á þessum kostulega
stað. Hann horfði á mig með
síst minni undrun en ég
hafði horft á hann nokkrum
augnablikum áður. En þar
sem ég var vel til fara, á
mórauðri treyju, vaðmáls-
buxum, nýjum sauðskinns-
skóm og þar að auki með
nýstrokið hár, bauð hann
mér að litast um í garði sín-
um.
Þar voru tvö hálfnakin
börn að leika sér með stór-
an, marglitan knött. Ég leit
aftur á húsið. Á suðurvegg
þess voru enn einar útidyr
og verönd. Þar stóð gríðar-
mikil svört skál og var mér
tjáð að hún nefndist „grell“
eða eitthvað ámóta. Það eru
eins konar hlóðir til að elda
mat á.
Fyrir framan veröndina
var geysimikið ker úr sléttu
efni er plástikk nefnist og
svo litsterkt að sker í augu.
Kerið var fullt af heitu vatni
og þar lá frúin á bænum bus-
landi - ailt að því kviknakin
fyrir allra augum, svo að ég
fór allur hjá mér er ég leit
þangað. Skammt frá kerinu
voru langir tréstólar með
hvítu áklæði úr plástiksefn-
inu góða. Stólar þessir voru
léttir að sjá og svo langir að
nota mátti þá sem einskonar
flet.
Húsbóndinn bauð mér inn
í bæinn er ég hafði litið yfir
garðinn um stund. Við geng-
um rakleitt inn í baðstofuna
frá veröndinni. Þar gat að
líta létt húsgögn og ýmis
áhöld er ég kann ekki deili
á. Inn af stofunni var svolítil
forstofa og tvö svefnher-
bergi en í hvoru þeirra voru
tvö uppbúin rúm. Ég leit
andaktugur á drifhvítt
rekkjulínið. Á einum veggn-
um blöstu við mér stórar, lit-
ríkar myndir af undarlega
reiðilegu fólki er virtist leika
á einhvers konar strengja-
hljóðfæri er minntu á van-
skapaða gítara. Maðurinn
spurði hvort ég vildi þvo
mér og játti ég því fyrir kurt-
eisis sakir. Fór hann þá með
mig í klefa einn sérkennileg-
an.
SVÖRT SPILADÓS Á
STÆRÐ VIÐ BRAUÐ-
HLEIF
Þar var forkunnarfagur
postulínskamar. Drifhvít
þvottaskál, einnig úr postu-
líni, var áföst við vegginn og
fyrir ofan hana tveir vatns-
hanar með heitu vatni jafnt
sem köldu. Ég þvoði mér
um hendur og andlit með
ilmandi sápu, ljósrauðri, og
þurrkaði mér síðan á dún-
mjúku handklæði. Á eftir
lyktaði ég svo dæmalaust vel
að hver sýslumaður í land-
inu hefði þótt fullsæmdur af.
Þá gengum við aftur til stofu
þar sem mér var boðið að
setjast í dýrindis hægindi.
Þar rétti maðurinn mér
þunnt vatnsglas og sérkenni-
legt málmhylki, fremur kalt
viðkomu. Ég horfði vand-
ræðalega á hylkið en hann
kippti þá í einskonar flipa á
toppi þess og opnaðist þá
annar endi þess í sömu svip-
an. I ljós kom að hylkið
22 Vikan