Menntamál - 01.12.1946, Blaðsíða 13

MENNTAMÁL
147
það var auðséð, að þeir ætluðu að sölsa félögin með öllu
undir sín yfirráð. Það er utan við efni þessarar greinar
að rekja nánar gang þeirra mála. Hér skal aðeins getið
um það, sem hleypti skriðunni af stað. Vorið 1941 reyndu
nazistar að koma því á, að stjórnmálaskoðanir en ekki
verkhæfni skyldi ráða við skipun í opinberar stöður hjá
ríki og sveitafélögum, og þá einnig í skólunum. 43 stéttar-
félög eða sambönd sendu Terboven landstjóra skrifleg
mótmæli. Þá þótti honum tími til kominn að láta nazista-
flokkinn taka málin öll í sínar hendur. 17. júní 1941 stefndi
hann öllum formönnunum 43 á fund í stórþinghúsinu,
og þar flutti hann úr forsetastóli einhverja ósvífnustu
ræðu sína, svipti þá alla formennskunni þá þegar og skip-
aði í þeirra stað nýja formenn með umboði frá sér. Hann
húðskammaði formennina, sem hann rak, og bar þeim á
brýn, að þeir hefðu samið mótmælabréfin af eigin hvöt-
um og án þess að félög þeirra stæðu að því. En félögin létu
ekki lengi standa á svari sínu við þessum ásökunum á for-
mennina. Úrsagnir streymdu að í svo ríkum mæli, að áður
en hinir nýskipuðu formenn vissu hótið af, sátu þeir svo
að segja einir eftir. í kennarasamtökunum var liðsstyrkur
þeirra ekki einu sinni svo mikill, að þeir hefðu menn í
allar trúnaðarmannastöður úti um landið, og reyndu þeir
þá að kveðja góða Norðmenn til þeirra starfa. Kvaðning-
unni fylgdu tíðum hótanir í garð þeirra, sem kynnu að
neita, en hótanirnar hræddu ekki framar. Kvaðningunum
var svarað með nýjum mótmælum.
Nú hófst hin ólöglega barátta kennaranna gegn kúgur-
unum. Þeir áttu nú engin félagssamtök, er gætu flutt mál
þeirra við valdhafana. Forystumenn stéttarsamtakanna
höfðu starfað opinberlega. Nú var baráttan tekin upp
af mönnum, sem aldrei máttu koma fram í dagsljósið.
Enginn vissi, hverjir þeir voru. En öllum var ljóst, að
annars var ekki kostur, og þess vegna spurði enginn um
það. Leynisambandi var skjótt komið á, og þar með var