Menntamál - 01.12.1946, Blaðsíða 39

MENNTAMÁL
173
verklegrar kennslu í barnaskólum. Börnin voru fyrst um
20 talsins, flest öreigar, munaðarleysingjar og flækingar.
Þau undu hið bezta vistinni hjá Pestalozzi og tóku undra-
verðum stakkaskiptum á skömmum tíma. Bætti hann þá
við sig fleiri börnum, en neyddist til að hætta þessari starf-
semi 1780, því að hann skorti fé. Tók hann það mjög sárt.
Næstu 18 ár átti Pestalozzi við mestu bágindi að búa.
Honum fannst, að lífið hefði dæmt sig óhæfan til að fram-
kvæma það, sem honum bjó í huga, en engu að síður var
hann sannfærður um, að stefnan væri rétt. Og nú tók hann
að leggja stund á ritstörf, þótt hann væri allt annað en
sterkur í stafsetningunni. Kvöldstundir einbúans komu
út 1780, lítið kver, hugleiðingar um uppeldismál. Þar held-
ur hann því fram, að takmark uppeldisins sé að gera
barnið að sönnum manni, sem lifi i samræmi við eðli sitt.
Uppeldið eigi að vera sniðið eftir barnseðlinu og miðast við
þarfir lífsins. Ríka áherzlu leggur hann á nauðsyn ástúðar
og umhyggju í uppeldisstarfinu.
Árið eftir birtist Lénharður oq Geirþniður. Sú bók er
í skáldsöguformi og segir frá því, hvernig góð og skynsöm
móðir elur börn sín upp og fær breytt lifnaðarháttum
allra þorpsbúa, þar sem hún á heima. Undirstraumur bók-
arinnar er sú skoðun, að í uppeldinu verði að leggja grund-
völl allra endurbóta, siðferðilegra og efnahagslegra.
Margar fleiri bækur ritaði Pestalozzi á þessum árum,
þar á meðal Um löggjöf og barnamorð, þar sem hann
ræðst rösklega á ýmsa þjóðfélagsgalla, er eigi sök á ófarn-
aði einstaklinganna.
Pestalozzi varð kunnur víða um Evrópu af ritum sín-
um. Stórskáldið Goethe átti tal við hann og franska
þingið gerði hann að borgara í hinu nýstofnaða, franska
lýðveldi. En sjálfan skorti hann tíðum bæði föt og fæði
og — það sem verra var — tækifæri til þess að hjálpa
börnum til þroska og betra lífs.
Loks kom tækifærið, eftir 18 ár, þegar hann hafði tvo