Bjarmi - 01.12.1998, Blaðsíða 18

lífið, stofnanir í samfélaginu eða einstak-
linga, er frelsi og sjálfræði í athöfnum
frum-forsenda ef nokkur dómgreind á að
vera til og viðhaldast. Frelsi eins má þó
ekki bitna á frelsi þess næsta, því er
réttlætis þörf. Sem birtist gjaman í lög-
um, reglum og ýmsum siðvenjum. Þó
steytir frelsið og réttlætið iðulega hvort á
öðru í raunverulegu lífi og því er kær-
leikurinn sú þungamiðja sem hvort-
tveggja verður að eiga sameiginlega. Má
e.t.v. skilgreina kærleikann sem viljann
til að vera frjáls og réttlátur í senn.
Því segjum við að frelsi, réttlæti og
kærleikur séu höfuðundirstöður allrar
dómgreindar eða siðferðisgæða hvar
sem er og hvenær sem er. Þó má líkja
þeim við viðkvæmar jurtir, sem hlúa
verður að, og sé það ekki gert rýrna sið-
ferðisgæðin og dómgreindin í samfélag-
inu minnkar, þannig að veraldargæðin
og hin andlegu gæði taka að standa á
brauðfótum.
íslenskur sjávarútvegur býr augljós-
lega við nokkurn skort á siðferðisgæð-
um sem m.a. kemur fram í sífelldum
átökum milli hagsmunahópa innan
greinarinnar sem oft enda í verkföllum
með tilheyrandi tjóni fyrir alla aðila og
samfélagið í heild.
Ráðsmennskan
Skyldu nú vera til einhver ráð að því
markmiði að auka á frelsi, réttlæti og
kærleika í tengslum við sjávarútveginn
svo að lifandi fólki sé tryggð meiri ham-
ingja? Rót þeirra átaka, sem nú standa
yfir í sjávarútveginum á íslandi, er
ósamlyndi um eignaráð og yfirráð á tak-
mörkuðum veraldargæðum. Hver á fisk-
inn í sjónum? Hvaða leikreglur skulu
gilda um yfirráðin og hvaða hagsmunir
eiga að hafa forgang?
Sem kristinn guðfræðingur vil ég
benda á að það vill svo til að í Gamla
testamentinu er að finna rúmlega þrjú-
þúsund ára gömul hugtök og hugsanir
sem reynst hafa vel í þessu samhengi:
a. Því er trúað að veröld öll sé sköpuð
af einum kærleiksríkum Guði sem
setji heiminum markmið (I. Mós.
1.1, Sálm. 104 og Jes. 42.5-17).
b. Því er trúað að lífríki jarðar eigi sér
sjálfstæðan tilgang sem ekki tengist
manninum og hamingju hans nema
að uppfylltum ákveðnum skilyrðum
(III. Mós. 25.23 og Jes. 1.16-20).
c. Því er trúað að Guð setji manninum
þau skilyrði að hann skuli vera
ráðsmaður sinn í veröldinni (I. Mós.
1.26-31 og Sálm. 8.4-10 og Jes.
58.6-12).
Ráðsmennska er lykilhugtak kristinnar
siðfræði í þessum efnum (Ronald H.
Preston: „Tlie Future Of Christian Ethics,"
s. 83). Segja má að ráðsmennska sé
hagnýt guðsþekking sem skapi fólki sið-
ferðisramma þar sem frelsi, réttlæti og
kærleikur eru kjarnaatriði. Því er þá
trúað að lífsgæðin vaxi ekki mest við
það að eiga heldur að varðveita, að
hamingja manns vaxi ekki mest með því
að hafa völd heldur að vera undir valdi.
Því þar, undir valdi hins kærleiksríka
Guðs, finni maðurinn sig frjálsan til
þess að leita réttlætis í öllum verkum
sínum og með kærleikann að vopni sé
hann fær um að finna jafnvægið milli
frelsis og réttlætis.
Það kom fram í máli manna á þessum
málfundum að það sem er skynsamlegt
er líka siðlegt. Undir það tek ég og bæti
því við að kristinn siður er það skyn-
samlegasta sem við eigum. Leyfi ég mér
því að hvetja til þess að við skoðum sið-
ferðisleg álitamál sjávarútvegsins í ljósi
ráðsmennskuhugtaks kristinnar trúar.
Auðlind sjávarins er þá hvorki eign
þjóðar né ákveðinna útgerðarmanna,
heldur eign Guðs, en að því leyti sem
við leitum frelsis, réttlætis og kærleika í
samskiptum við náttúru, stofnanir og
einstaklinga er okkur falin ráðs-
mennska yfir sjávarfanginu.
Við skulum ræða um brottkast á afla,
byggðaröskun vegna aðstæðna í sjávar-
útvegi, þröngt aðgengi nýrra aðila inn í
greinina, ósamkomulag vegna verð-
myndunar á afla, öryggismál sjómanna,
aðbúnað á vinnustöðum, starfsöryggi
fiskvinnslufólks, fjölskyldumynstur sjó-
manna sem eru langdvölum á sjó,
ímynd fiskverkamannsins og hver önn-
ur siðræn viðfangsefni sem að sjávarút-
vegi lúta í ljósi hins skynsamlega og
þrautreynda ráðsmennskuhugtaks
Gamla testamentisins. Þar mun ýmsar
lausnir reka á fjörur.